İçinde yaşadığımız dijital çağın en büyük gerekliliği ‘hızlı olmak.’ Bunun sonucunda yeni medya mecralarına adapte olmaya çalışan geleneksel medya da, tamamen dijitalin içine doğup yayın yapmaya çalışan medya kuruluşları da klasik haber formatıyla okuyucu ve izleyici kazanamadığının farkında. Bugün medya kuruluşları klasik haber yazım tekniklerinin dışına çıkıp, okuyucusuna ve izleyicisine haberi ‘hap’ şeklinde vermenin yollarını arıyor. Bu nedenle, yeni haber sunum teknikleri geliştirmek şart oldu. Sosyal mecralardaki okuyucuları, bulundukları platformlardan uzaklaştırıp haber sitelerine yönlendirmek, yeni medya ortamında artık hiç olmadığı kadar zor. Çünkü özellikle Y kuşağının, kendilerini aldatıcı haber başlıklarıyla, merak unsuru uyandıran ‘İnternet gazeteciliği teknikleriyle’ ‘tık’a zorlamayan, haberi, en azından kendi başına anlam ifade edecek bir parçasını onların bulundukları sosyal medya mecralarında yeni medya hikâye anlatıcılığı yöntemleriyle sunan alternatifleri var.
Sosyal ve mobil videolar
Özellikle Facebook hesaplarımızda, zaman akışında karşımıza çıkan paylaşımları, çok net bir şekilde videolar domine ediyor. Şirketin her yıl San Francisco’da düzenlediği ve platformda hayata geçirilen/geçirilmesi planlanan yenilikleri aktardığı konferansta bu yıl, Facebook’ta günlük video izlenme süresinin 100 milyon saate ulaştığı açıklandı. (http://techcrunch.com/2016/01/27/facebook-grows/) Bununla birlikte; Buzzfeed, Huffington Post, Vice, Vox gibi doğuştan yeni medyacı haber organizasyonlarının Facebook’a doğrudan yükledikleri video içeriğin sayısı artık neredeyse binlerle ifade edilecek. (http://www.reelseo.com/top-facebook-video-creators/)
Peki, sosyal/mobil videolar olarak adlandırabileceğimiz bu format nedir? Metinler, grafikler, seslendirme ve müzik ile içeriği güçlendirilmeye çalışılan bu videoların süreleri genellikle 1 ile 5 dakika arasında değişiyor. Videolar, her geçen gün daha fazla insanın mobilden haber tükettiği ve sosyal medya platformlarında videoların otomatik olarak ve fakat sessiz oynamaya başladığı göz önüne alınarak hazırlanıyor. Alt yazılar ve metinlerle, sessiz çalıştırılsa da haber okuyucuya aktarılıyor. Her haber organizasyonu diğerlerinden farklılaşmak için en şık fontu, en kullanışlı boyutu ve renkleri kendisiyle özdeşleştirmeye çalışıyor. Bu şekilde marka bilinirliği oluşturulmaya çalışılıyor. Sosyal videolar, başka haber organizasyonları tarafından öyle basitçe alıntılanamıyor. Özellikle Türkiye’de, haber kuruluşlarının birbirlerinden içerik kopyalarken en basit etik kurallara bile dikkat etmediğini göz önüne alırsak, bu videolar ile birlikte bu ‘aşırma’ işi oldukça zor bir hal alıyor. Video üzerindeki metinlerin, logoların, grafik ve videoların ‘temizlenme’si oldukça zor olduğundan, diğer kuruluşlar videonuzu olduğu gibi kullanmak ve istemeseler de sizi kaynak göstermek durumunda kalıyor.
Sosyal/mobil videolarda üç farklı format öne çıkıyor:
News stories: Rutin ya da özel haberlerin sadece açıklayıcı metinler, alt yazılar ve müzik ile okuyucuya aktarılması.
Video explainer: Bir haberin, daha çok seslendirme ve güçlendirici grafiklerle okuyucuya aktarılması. Bu videoların hazırlanması daha uzun süre alıyor ve seslendirmelerin, grafiklerin yapılması için genellikle daha fazla gazeteci bir arada çalışıyor.
W/presenter: Haber, bir sunucu ile aktarılıyor. Sosyal videoların olmazsa olmazı diyebileceğimiz grafikler, metinler ve müzik burada da var. Fakat ek olarak haberi aktaran bir kişi görüyoruz karşımızda. Klasik haber sunuculuğundan farklı olarak bu videoları sunan kişilerde ilk dikkatimizi çeken kullandıkları dil. Yeni nesil sunucular, resmi bir dil yerine kimi zaman daha sert ve eleştirel, zaman zaman da espritüel bir dil kullanıyor. Böylelikle medya organizasyonları sosyal video formatı ile kendi marka bilinirliklerini pekiştirmeye çalışırken, habercilik dünyasında yeni yüzleri ve sesleri de markalaştırıyorlar.
İnteraktifler
Haber sunumlarında sıkça rastladığımız formatlardan biri de interaktifler. Haber organizasyonları özellikle, ‘big fish’ diye adlandırdıkları özel ve dosya haberlerini bu yöntemle okuyucularına aktarmayı seçiyor. İnteraktifler ile haberler okuyucuya sadece bir görsel ve metin ile değil kimi zaman mikro bir site ile kimi zaman da daha basit, okuyucuya haberi tüketirken aktif bir rol veren uygulamalarla hazırlanıyor. Haberin hangi bölümünü önce okuyacağına okurlar kendileri karar veriyor.
http://sarajevopodopsadom.com/
İnfografikler
İnfografikler, haberi okuyucuya metin ile değil verilerin görselleştirilerek sunulması olarak özetlenebilir. Bu yöntemle okuyucu uzun uzun bir metni okumak yerine bir resim formatına bakarak haberi alıyor. İnfografikler, hem bir haberde içeriği güçlendiriyor hem de bir metin içerisinde okuyucuya ‘es’ veriyor. Ayrıca haber organizasyonlarına, sosyal medyada yaptıkları paylaşımlarda, sınırlı bir karakterden daha fazlasını, daha şık bir şekilde aktarma imkanı tanıyor.
Uzay aracı Philae’den kötü haber… Halbuki dünya o an için 10 yıl beklemişti https://t.co/qpSuViKsyD pic.twitter.com/vajduRn780
— Hurriyet.com.tr (@Hurriyet) January 30, 2016
Haritalar
Haberin en önemli ögesi, eğer haber niteliği taşıyan olayın nerede gerçekleştiği ise, haritalar yardıma koşuyor. Haber organizasyonları, hem sosyal medya platformlarındaki hesaplarında hem de sitelerinde haritaları kullanarak, okuyucuya bir olayın neden ‘orada’ gerçekleştiğini, bunun neden önemli olduğunu aktarma şansı yakalıyor. Basit görsellerin yanı sıra, harita bazlı interaktif haber aktarımlarına da ‘olayın nerede gerçekleştiğinin önem kazandığı’ haberlerde sıkça rastlıyoruz.
ALJAZEERA: Büyük uçak kazaları
Testler
Testler de doğuştan yeni medyacı haber organizasyonlarının, içeriklerini ilgi çekici hale getirmek için kullandıkları bir yöntem. Derinlikli dosyalarda daha çok rastladığımız bu yöntem ile haber içeriklerinden sorular üretilerek okurun bilgisi sınanıyor. Bir olayla ilgili okurun bilgi düzeyi ölçüldükten sonra ona isteğine bağlı olarak, eğer o olayla ilgili daha fazla bilgiye sahip olmak istiyorsa alakalı içerikleri okuması öneriliyor.
New York Times’ın haftalık haber quiz’i
GIF’ler
Tumblr ile daha çok hayatımıza giren ve özellikle genç okurların favorisi gifler, Facebook ve Twitter’ın da yakın geçmişte paylaşımına olanak tanımasıyla artık habercilik alanında da sıkça kullanılıyor. Haberler, gif formatında görselleştirilerek ya da bir videodan kısa bir parça kesilerek sosyal medyada ve haber sitelerinde kullanılıyor.
#GALERİ 2016 Sony Fotoğraf Yarışması’nda #SWPA ödül alan kareler belli oldu. @WorldPhotoOrg https://t.co/enWDaVEkHc pic.twitter.com/yFu5VK2X76
— Evrensel Gazetesi (@evrenselgzt) April 22, 2016
Çizelgeler
Daha çok Vox ile hayatımıza giren çizelgeler, haberleri anlaşılır kılmak için kullanılan bir format. Haberi anlamlandırmak, içeriği güçlendirmek için veriler görselleştiriliyor, haberde anlatılan konu ülkelere, şehirlere, yıllara, günlere göre kıyaslanıyor.
By the standards of other rich countries, the United States is a low-tax country. https://t.co/5t3FmbLalr pic.twitter.com/IdZSd15MLL
— Vox (@voxdotcom) April 18, 2016
Haber oyunlar
Haber oyunların, habercilik dünyasında henüz bir format olarak kabul gördüğünü söylemek zor. Türkçe ilk örneğini BBC’de gördüğümüz bu format ile daha çok bilgisayar oyunlarını seven gençlerin ilgisini habere çekmek amaçlanıyor. Haber oyunlarda, kimi zaman haberin bir sonraki bölümünü okuyabilmek için tamamlamanız gereken bir görev, kimi zaman da yapmanız gereken bir tercih oluyor.
Suriye’den kaçış: Doğru seçimleri yapabilir misiniz? (BBC Türkçe)
Sanal gerçeklik
İzleyene alan üzerinde hareket imkânı tanıyan ve orada olma hissini deneyimleten sanal gerçeklik teknolojisi gazetecilik alanında da kullanılmaya başlandı. BBC ve The New York Times ilk kez 2015’te sanal gerçeklik teknolojisini habercilikte kullandı. BBC, Eylül 2015’te Manş Denizi kıyısındaki Calais’deki mültecileri görüntüledi ve kullanıcılarına haberi izlemek yerine ‘oradaymış gibi hissetme’ şansı verdi. BBC editörü Zillah Watson’a göre bu haber, ‘sanal gerçeklik çağında gazeteciliğin nasıl şekillenebileceğini’ göstermesi açısından çok önemliydi.
Bu yazıda, Al Jazeera Türk Yeni Medya Editörü Şükrü Oktay Kılıç’ın Kadir Has Üniversitesi’nde ‘Yeni Medya ve Gazetecilik Atölyesi’nde yaptığı sunumdan yararlanıldı.
