Sosyal meydanın yükselişi; asılsız haberler, komplo teorileri, politik propaganda malzemeleri ve sansasyonelleştirilmiş benzerlerinden oluşan içeriklerin yayılmasını neden ve nasıl etkiliyor? (Dijital Propaganda Projesi olarak biz bunlara “önemsiz haber” diyoruz)
Sebep #1: Algoritmalar
Arama algoritmaları günümüz Internet deneyiminin temelini oluşturuyor. Onlar olmadan, devasa çoğunlukta bilgiyi tek tek aramak durumunda kalırdık. Algoritmaların belli başlı içeriklere öncelik vermesi yeni bir şey değil. Uzun bir süredir kişiler ve işletmeler bu sistemeleri pazarlama adına “aldatmaya” çalışıyor. Yeni olan şey ise bu işletme ve pazarlama teknikleri politikaya da uygulanıyor.
Sosyal medya platformaları haber ve içeriklerin nasıl dağılacağını ve tüketileceğini belirleyebilmek için bu algoritmalara dayanıyorlar. Facebook’tan, Google aramalarından ve Twitter’ın trendlerinden iletilen bilgiler komplike algoritmalar tarafından kullanıcının paltform ile etkileşimini ve geçirdiği zamanı maksimuma çıkarmak için öncelik verilip seçilerek, düzenlemek, filtrelemek, ve içeriği iletmek için kodlanıyor.
Ancak, bu algoritmaların ne şekilde bilgileri seçip öncelik tanıdığı ağır bir şekilde eleştiriliyor: sağlıklı bir demokrasi için gerekli olan, fikirlerin akıcı ve saydam olmasını desteklemek yerine, içerikleri kişiselleştirip bilgi akışını kısıtlayan ve önyargıdan oluşan bir kısırdöngüo baloncukları yaratıyor.
Dahası, sosyal medyada gerçekleşen çoğu filtrelenme insan kullanıcıların bilinçli bir ürünü değil. Sosyal medyadaki yayınlarımızda ve Google arama sonuçlarımızda gördüklerimiz daha çok güçlü algoritmalar tarafından ve otomatik öğrenme modellerinin yaptığı hesapların sonucu. Bu kod dizeleri bireysel ilgi alanlarımızı, geçmiş davranışlarımızı, ve hatta küresel yerimizi kullanarak içerikleri kişiselleştirerip ve arama sonuçlarını kullanıcıya göre düzenleyerek bizim için ve bizim hakkımızda kararlar alıyor.
Algoritmik içerik denetiminin sağlıklı bir demokrasi için, insanların gerekli bilgilere ve haberlere nasıl ulaştıkları adına mühim sonuçları vardır. Halk tüketimi için önemli haber kaynaklarını insan editörlere seçtirmek yerine, hangi haberlerin iletileceğine ve hangilerinin dışlanacağına komplike algoritmalar karar veriyor.
Popularite ve hangi bilginin ne derecede öfke körüklediği, doğrulama sapması, veya etkileşimi yayılımını sürdürmesinde önemilerini giderek arttırmaktadırlar. İçeriklerin “viral olma” hızı ve büyüklüğü, içeriğin doğru bilgi içerip içermemesine bakmaksızın katlanarak büyür. Internet bilgiye ulaşılması için birden fazla seçenek sunsa dahi, algoritmalar bireylerin eleştrisel veya çeşitli görüş açılarından bilgilere erişmelerini zorlaştırıyor.
Sebep #2: Reklamcılık
Sosyal medya platformları kullanıcıların verilerini toplayıp şirketlere satarak kullanıcı populasyonlarını daha iyi anlayabilmelerini sağlarken aynı zamanda şirketlere bu populasyonlara mikro-hedefli mesajlar üretip iletme olanağı sağlıyor.
Sosyal medya hesaplarının “ücretsiz” kullanılmasının sebebide budur; üye olan bireyler bu servisleri kullanabilmek için kişisel bilgileri satıyorlar. Bu reklamcılık modeli önemsiz haberlerin yayılmasında 2 önemli şekilde katktıda bulunuyor. İlk olarak, reklamcılık modeli viral içeriği ödüllendirir ki bu da Clickbait’ i (tık tuzaklarını) arttırmıştır. Clickbait (Tık Tuzağı) ilgi çekmek—çoğunklukla öfke, merak uyandırarak—adına kullanıcıların web sitesine tıklamaları adına yapılmış içeriklere denir.
Clickbait ekonomisi neden 2016 ve 2017’deki olaylar hakkında çıkan haberlerin belli başlı tepkileri körüklediğini ve içerik ile etkileşimin olasılığını, yoğunluğunu ve süresini arttıracak şekilde tasarlanmış olmasını açıklamamızda yardımcı oluyor. Uygulamada, aynı sonuca ulaşmanın başka bir etkili yolu da kendilerinin kişilik veya değerleri tehdit altında gibi gözükürken, insanların varolan önyargılarına ve öfke duyularına oynamaktır. Bu doğrudan abartılmış, hatalı, yanlış yönlendiren, ve kutuplaştıran içeriğin artmasını sağlamıştır.
Sosyal medyanın veri-bazlı reklamcılık modelinin önemsiz haberin yayılmasını sağladığı ikinci yol ise çeşitli aktörleri güçlendirerek potansiyel seçmenleri mikro-hedeflemesi, reklamları sponsor alanların etrafında veya sebepleri hakkında çok az saydamlık veya sorumluluk yaratmasıdır. Kullanıcıları belli restoranlara gitmeye veya belli başlı bir markayı satın almaya teşvik etmek yerine, seçim kampanyaları sosyal medya reklamcılığını kullanarak seçmenleri stratejik ve çıkarcı mesajlarla yönlendirmeye çalıştırmasıdır.
Sebep #3: Maruz kalma
Algoritmalar ve reklamlar bilgileri filtreleyip iletirken, kullanıcılar da aynı zamanda görmek istediklerini veya göz ardı etmek istedikleri şeyleri seçebiliyor. Araştırmacılar kişilerin Internette karşılaştığı kendi bilgi tercihleri üzerinde oynadıkları rolü vurguluyor. Çevrimiçi arkadaş ağları genellikle içerikler üzerinde bir sosyal filtreleme uyguluyor, bu da kullanıcıların maruz kaldığı bilgilerin çeşitliliğini kısıtlıyor.
Akademik araştırmaların da gösterdiği gibi insanlar kendi sosyal ağlarına uyan ve önceden oturmuş inançlarına paralel, insanlar ve gruplar arasında ideolojik farklılıkları derinleştiren bilgileri paylaşmaya daha çok eğilimli oluyor. Bunun bir sonucu olarak seçmenler seçim sırasında bir temsilci, denge veya kesin bilgi ve haberler alamıyor, aynı zamanda haberler seçmen populasyonu içinde rastgele dağıtılmıyor.
İnsanların kendilerini seçici olarak politik haberlere ve bilgiye maruz bırakmasını ne açıklayabilir? Yandaşlık açıklaması insanların üye oldukları kendi politik ideolojilerine uyan içeriklere dikkat ettiğini öne sürüyor. Zaten belirli bir adayı tercih etmişler ise bu tercihlerini zayıflatacak değil güçlendirecek mesajlar seçiyorlar. Etkili olarak bu seçmenlerin genellikle politik partilerinden veya tercih ettikleri adaydan şaşmadıklarını, gönüllü veya aktif olarak bakış açılarına radikal gelecek ve tercihlerini zayıflatacak haberleri aramadıkları anlamına geliyor.
Seçici maruz kalmanın ikinci bir açıklaması kişinin “şema” —yeni ilişki ve bilgilere uygulanabilen tutarlı özellikler ile jenerik kavramların algısal temsili (Fisk ve Kinder 1938). Oysa partizanlık açıklaması zaten tercih edilmiş parti veya gruplara gösterilen saygıyı vurgularken, şema açıklaması bizim algısal kısa kesitler aldığımızı ve önceden oluşmuş bilgilere bağlı olduğumuzu vurguluyor.
Üçüncü bir olasılık ise bizim seçici maruz kalmaya dayanmamızın sebebini radikal ve zorlu bilgiler karşısında bilinçsel tutarsızlıkla yüz yüze gelmememiz olarak açıklıyor. Ancak, bu açıklamayı destekleyecek cok az araştırma var. Olası duruyor, ancak, içerik çöküşü araştırmalarının gösterdiği üzere dijital medya üzerinde insanlara beklenmedik bilgi ve sosyal anekdotlar sunulduğunda aşırı gerçekçi ve sarsıcı deneyimler yaşabiliyorlar.
Bu makale Knight Foundation tarafından yayınlanan “Sosyal Medya Üzerinde Önemsiz Haberler Neden Çok Hızlı Yayılıyor? Algoritmalar, Reklamcılık ve Kamu Hayatında Maruz Kalma” adlı kitaptan uyarlanmıştır.
Medium‘dan orijinaline erişilebilecek bu içeriği Emir Gürsoy Journo.com.tr için çevirdi.
