Siber dünyanın devletsiz ve bankasız değiş tokuş aracı Bitcoin, son zamanlarda rekor üstüne rekor kırıyor ve değerinin artmasıyla yatırımcısının yüzünü güldürüyor. 2017’de değerini üçe katlayan ve bugün itibarı ile 2 bin 557 dolar olan 1 Bitcoin, internet ekonomisinde de büyük bir yere sahip. Öyle ki sadece yatırım amaçlı değil aynı zamanda Türkiye’de ve dünyada birçok işletmede değiş tokuş aracı olarak kabul görüyor.
2008 yılında dünyaya sürülen Bitcoin, dijital dünyada oldukça benimsendi. Hatta Bitcoin ve Bitcoin sistemiyle yaratılan yeni coin türevleri ortaya çıktı. Peki tarihinin en iyi dönemini yaşayan Bitcoin’in değerinin günden güne artması ne anlama geliyor, dijital dünyada neden bu kadar rağbet görüyor, güvenli bir yatırım aracı mı? Kadir Has Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Lojistik Bölümünden Bilge Gürsoy, Dijital Dönüşüm Derneği Başkanı İsmail Hakkı Polat ve Bitcoin ile satış yapan işletmelerden biri olan 3 boyutlu yazıcı mağazası ve kafe 3dörtgen’in Pazarlama İletişimi Yöneticisi Doğukan Güngör ile konuştuk.
‘Bitcoin ülkeler arasında güvenli liman vasfında’
Bitcoin’le ilgili haberlerle birlikte Bitcoin’e yönelik talep de arttı ve bu şekilde Bitcoin dijital dünyanın altını konumuna geldi. Konuyu yakından takip eden İsmail Hakkı Polat, Bitcoin’in bu kadar hızlı yükselmesini birkaç nedene bağlıyor:
“Dünyadaki belli süper güçlerin finansal ve siyasi dinamikleri etkiliyor. En başta, Çinli ihracatçılar bütün sermayelerini Çin hükümetinin kontrolüne bırakmak yerine, yaptıkları ihracatın bir kısmını Bitcoin olarak yurt dışında tutuyor ya da ellerindeki sermayeyi rahatça kullanabilmek adına paralarını siber dünyaya transfer ederek Bitcoin’e çeviriyor. Özellikle birkaç yıldan beri Çin’de ciddi anlamda bir Bitcoin alım-satımı var.
Finansal dünyanın krize girdiği ülkelerde 4- 5 yıldan beri Bitcoin güvenli liman vasfında görülüyor. Kimi zaman, Kıbrıs Rum Kesimi veya Yunanistan gibi ekonomik krize giren ve bankaların insanlara para çekme hizmeti sunamadığı dönemlerde, parasını Bitcoin’e yatıranların bu noktada ülkenin finansal sisteminden bağımsız olarak kendi işlerini götürebilmesi mümkün.”
16 buçuk milyon Bitcoin var
Yatırımcıların döviz ve borsadan istediği verimi alamayınca soluğu Bitcoin’de aldığını dile getiren Polat’a göre, Dünyadaki politik belirsizlikler de insanları Bitcoin’e teşvik ediyor. Polat, “Donald Trump’ın ABD’de başkan seçilmesi, Brexit olayı gibi durumlar etki yaratıyor çünkü yatırım enstrümanlarının son dönemde istenilen noktayı yakalayamayıp sürekli düşmesinin karşısında Bitcoin’in sürekli yükselen grafiğini duyan ve bu farkındalığa sahip yatırımcılar da Bitcoin’e yöneliyor.
Bitcoin’in karakteri altına çok benzediği için sınırlı sayıda çıkartılabiliyor. 2040 yılında aşağı yukarı 21 milyon Bitcoin olacak. “Son kalan ufak bir paydası da 2030’a kadar üretilecek, 2040’ta sistemin aşağı yukarı yüzde 99,9’unun çıkartılması bitecek.” diyor.
‘Bitcoin’in 40 milyar dolar hacmi var’
12 Haziran’ı 13 Haziran’a bağlayan gece Bitcoin’in değeri 3 bin 000 doları görmüştü. Bugün baktığımızda 1 Bitcoin 2 bin 557 dolar. Bitcoin’de çok sert dalgalanmalar olabiliyor. Bu dalgalanmaların Bitcoin’in doğası gereği olduğunu dile getiren İsmail Hakkı Polat şunları söylüyor:
“Bitcoin’in şu an sadece 40 milyar dolar hacmi var. Yani Bitcoin birkaç trilyon hacmi olan finansal enstrümanların yanında oldukça düşük hacimli bir araç. Ancak herkes Bitcoin’ini satmadığı için piyasanın hareket alanı birkaç yüz milyon dolar. Bazen 10-15 milyon dolarla Bitcoin borsasını anında düşürmek mümkün. Bitcoin simsarlarından veya borsasından bir şey satın aldığınızda tüm Bitcoin borsasında iniş-çıkışlar olabiliyor. Alım-satımlar ciddi etkiler yaratabiliyor.”
‘2013’te 500 dolarlık Bitcoin alsaydım bugün 60 bin dolarım olacaktı’
Polat, Bitcoin’e olan ilgi arttıkça, piyasanın stabil noktaya geleceğini ve önümüzdeki dönemde, Bitcoin’e mevcut talepten çok daha yüksek talep olacağını ve yatırımcıların Bitcoin’i ellerinde uzun vadeli tutması gerektiğini vurguluyor:
“Ben Bitcoin’i Şubat,2013’te ilk keşfettiğimde 26 dolardı. Bitcoin cüzdanı açmaya çalıştım fakat başarılı olamadım. O zamanlar 500 dolarlık Bitcoin alacaktım, yani yaklaşık 20 Bitcoin alabilecek param vardı. Eğer o gün 20 Bitcoin’i alsaydım bugün 60 bin dolarım olacaktı.”
Kripto para dijital dünyanın altını konumunda
Bitcoin’deki bu zıplama son 6 ay içerisinde oldu ve yukarı yönlü hareket keskin bir şekilde devam edeceğe benziyor. İsmail Hakkı Polat, 2017’nin ilk altı ayında değerini üçe katlayan Bitcoin’in bu hareketliliğinin günlük hayatta kullanılan bir değiş tokuş aracı olmasını engellediğini belirtiyor:
“Bitcoin bir, bir buçuk seneden beri herhangi bir noktadan alındığında, satın alanı zarar ettirmedi aksine acayip bir şekilde kâr elde etmesini sağladı. Bu da Bitcoin’i dijital dünyanın altını, platini az bulunan mücevheri durumuna getiriyor.”
Bitcoin işin öncüsü fakat alt dalları da yolda: Ethereum
Bitcoin ve Bitcoin sistemiyle yaratılan yeni coin türevlerinden de bahsetmek lazım. Bunlardan biri Ethereum. Bitcoin sınırlı sayıda üretilme mantığına sahip fakat Ethereum değil:
“Dünyada Bitcoin üzerinden üretilmiş 800’e yakın alternatif para birimi ya da kod var. Bunlara ‘alt coin’ diyorlar. Hepsi birbirinden bağımsız farklı karakteristik özelliğe sahip. Herkes Bitcoin’in yükselişinden bahsediyor. Bitcoin 2016’nın başında 400 dolarken, 2017 ortasında 3 bin 000 dolar civarında. Fakat Ethereum 2017 başında 8 dolarken şimdi 2017’nin ortasında 400 dolar civarında. Grafiklere bakıldığında Ethereum daha istikrarlı büyüyor. Çünkü sınırsız basılabiliyor ve günlük hayata girebilecek akıllı kontrat dediğimiz karakteristik özelliğine sahip. Bitcoin bu işin öncüsü fakat önümüzdeki dönemlerde Ethereum gibi alt dallardaki dijital paraların hacimlenmesi bekleniyor.”
Bitcoin’e güvenebilir miyiz?
Bitcoin cüzdanının çalınabilmesinin, kredi kartı numaralarının alınıp kullanılmasından veya banka hesaplarının hacklenmesinden daha düşük bir olasılık olduğunu belirten İsmail Hakkı Polat Bitcon’in güvenilirliğini savunuyor:
“Teknik açıdan Bitcoin’in şifrelenme biçimi, şu anda dünyadaki en gelişmiş kuantum bilgisayarlarının bile 28 yılda çözebileceği kriptolama yazılımıyla çalışıyor. Onu çözmek o kadar da kolay değil. Fakat şöyle olabilir. Bitcoin cüzdanlarının etrafını örüp, sizin oraya girebilmenizi önleyebilirler. Dolayısıyla Bitcoin’iniz çalınmaz fakat ona giriş yolları tıkanabilir ve o zaman da Bitcoin işlevsiz hale gelir. Fakat sistemi farklı yerlerden, kişisel hesap numarası ve cüzdan numarası gibi bilgilerle çalıştırabilirsiniz. Günümüz koşullarıyla tedbirli davranan birinin Bitcoin cüzdanını ele geçirmek son derece zor.”
Bitcoin madenciliği
Bitcoin ve türevleriyle ilgili talebin artmasıyla yeni iş alanları da doğuyor. Bunlardan biri de ‘bitcoin madenciliği.’ İsmail Hakkı Polat bu yeni alanı şöyle tarif ediyor:
“Sistemdeki para transferlerini teyit eden bir hakem oluyor. Mesela x kişisinden y kişisine üç coin transfer edilecek. Bu transferi dünyanın çeşitli yerlerinde bulunan üç hakem teyit ediyor. Bunun karşılığında oradaki miktardan bağımsız olarak her bir işleme karşılık Bitcoin sistemi tarafından bonus veriliyor. Yani sistem, kendi ürettiğinin dışında bir üretim yaparak madencilere bu bonusu veriyor.
Baktığımız zaman sistemin bu madencilere ihtiyacı var. Bu yüzden de madencilik işi gitgide daha da yaygınlaşıyor. Sistemin güvenliğini sağlayan güzel bir uygulama var: İlk Bitcoin’den itibaren tüm para transferleri sistem içerisindeki sunucularda bir muhasebe defterine kaydediliyor. Bu muhasebe defteri tek bir yerde durmuyor. Bu defter sistemi destekleyen madencilerin hepsinin sunucularında bulunuyor. Böylece eğer x kişisi olarak, ‘Hayır ben y kişisinden üç Bitcoin almadım’ diyorsan aslında bütün o bilgisayarlarda kaydı duruyor. Tek bir yerden o kaydı silmeniz yeterli olmuyor.”
Önümüzdeki dönemde bitcoin ve bitcoin türevlerinin daha fazla yaygınlaşacağını düşünen Polat, bitcoin türevlerinden bir kaçının günlük hayatımıza siber kripto-dijital değiş tokuş aracı olarak girmesine kesin gözüyle bakıyor.
‘Bitcoin’in karşılığı matematik’
Kadir Has Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Lojistik Bölümünden Bilge Gürsoy ise Bitcoin’i şöyle tanımlıyor: “Bitcoin elektronik ortamda yaratılan ve saklanan kimsenin kontrolü altında olmayan dijital bir para birimi. Bitcoin Euro ya da Dolar gibi para olarak basılmaz. İnsanlar tarafından üretilir, software kullanılarak bilgisayar ortamında yaratılıyor ve kripto para olarak tanımlanıyor. Bitcoin’in diğer para birimlerinde olduğu gibi bir karşılığı yoktur. Yani Merkez Bankası piyasa sürdüğü para karşılığında altın, gümüş ya da başka bir karşılık göstermek durumundadır. Bitcoin’in karşılığı ise matematik.”
‘2014 ile 2016 yılları arasında Bitcoin değer kaybetti’
Bilge Gürsoy’a göre, Bitcoin değerinin dalgalanmasında birkaç sebep var:
“Bitcoin’deki dalgalanmalar diğer para birimlerinin dalgalanmasıyla benzer özelliklere sahip. Bitcoin ile ilgili haberler en önemli faktör olarak dikkat çeker. 2014 yılının başlarında MT. Gox’in iflasıyla ilgili haber, daha sonrasında uyuşturucu ticaretinde İpek Yolu üzerinden Bitcoin kullanımının artmasıyla birlikte FBI’ın bu duruma müdahalesi önemli bazı gelişmeler olarak kabul edilir. Bunlar Bitcoin’in değerinde düşüş yaşanacağı paniği yarattı. Nitekim 2014 Ocak ile 2016 Ocak ayları arasındaki Bitcoin değerinde önemli bir düşüş trendi gözlendi. 2016 yılının başlarından itibaren ise hızlı bir yükseliş gördük.
Dalgalanmalardaki ikinci önemli değişken yasal para ile farklılıklar. Çünkü paranın arkasındaki otoriteler, hükümetler düşük enflasyon, düşük işsizlik ve yüksek büyüme rakamlarını hedefledikleri için, bu hedefler doğrultusunda para piyasalarına müdahale edebiliyor. Ancak Bitcoin için bu durum geçerli değil. Hem arkasında bir otorite yok hem de piyasaya çıkacak miktar önceden belli. Bitcoin ile değer biriktirme ve işlem yapma arasındaki farklılıklar göze çarpıyor. Değer biriktirme olarak Bitcoin için belirsizliklerin varlığı dalgalanmalardaki diğer bir değişken.”
‘Ekonomik gelişmeler yükselişi etkiliyor’
Bitcoin değerinin yükselmesindeki temel görüşün, dünya ekonomisindeki dengesizlikler ve oynaklıklar üzerinde birleştiğini belirten Bilge Gürsoy, “Her ne kadar dünya ekonomisi 2007 krizinden bu yana toparlanma emareleri gösterse de istenilen performansı hale gösteremiyor. Brexit sürecinin yaşanması, Çin, Latin Amerika ve Hindistan ekonomisindeki gelişmeler yine bu yükselişte etkili görünüyor. Ayrıca Bitcoin’e olan talebin bir alternatif yatırım aracı olarak artmasıyla birlikte, Bitcoin üretiminin sınırlı sayıda gerçekleşecek olması değerinin daha da yükselmesine neden oluyor” diyor.
Bitcoin kabul eden işletme: 3dörtgen
Dünyanın ilk konsept 3 boyutlu yazıcı mağazası ve kafesi olan 3dörtgen’in 2014 Ocak ayından beri tüm satışlarında Bitcoin geçerli.
Kripto para birimlerini daha iyi anlayabilmek ve farkındalık yaratmak amacıyla Bitcoin ile satış yapmaya başlayan 3dörtgen’in Pazarlama İletişimi Yöneticisi Doğukan Güngör, Bitcoin’le gerçekleştirdikleri ödemelerde, Türk lirası olarak karşılığını almanın biraz uğraştırıcı olduğunu dile getiriyor:
“Aldığımız Bitcoin’i kullanacağımız daha geniş ekosistem olsaydı kripto paralar ile ticaret yapmak isterdik. Bitcoin’in yasadışı bir para birimi olduğu algısı, Bitcoin piyasasının ani iniş-çıkışları bizlerin de hareket alanını etkiliyor. ‘Riske girmeyelim’ psikolojisi ile çok fazla açılamıyoruz.
Şu ana kadar yapılan Bitcoin alışverişlerimizin tutarları çok da riskli tutarlar olmadı. Genelde bu tür para birimlerini kullananlar ticaretten çok yatırım amacı güdüyor. Al sat psikolojisi yani. Sosyal hayatın para birimi olması için henüz çok erken gibi. En azından bize yansıyan tarafı bu.”
Yeni başlayanlar için Bitcoin
Bitcoin nedir?
Herhangi bir merkez bankası, resmi kuruluş vs. ile ilişiği olmayan ilk dijital para birimi. Sembolü: ฿, kısaltma: BTC
Bitcoin ne zaman bulundu?
2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından deneysel olarak başlatıldı.
Blok chain teknolojisi nedir?
Bitcoin’in veri depolama konusunda merkezi olmadığı için karışık bir ağ yapısı var. Bu karışıklığı ortadan kaldırmak adına, block chain sistemiyle dağınık halde tutulan verilerin birbirine bağlanması anlamına geliyor. Bu şifreleme sistemiyle dağınık verilerden dolayı ortaya çıkabilecek tüm riskler ortadan kalkıyor.
Bitcoinle alışveriş nasıl yapılır?
Bitcoin hiçbir banka ve kurumda geçmez. Bu dijital paralarla sadece internette alışveriş yapılabiliyor. Bitcoinler internet aracılığıyla doğrudan kişiden kişiye gönderiliyor. Fakat hiçbir banka ve kurumda geçerliliği yok. Bu da işlem ücretinin çok daha düşük olduğunu gösteriyor. Hesabınız dondurulmadan hiçbir ön koşul veya keyfi limiti yoktur.
Bitcoin’in avantajları nedir?
Erişimi oldukça kolay. Her an transfer sağladığı için zamandan büyük ölçüde tasarruf ediliyor. Merkez Bankası’yla bir ilişkisi olmadığı için ülkenin ekonomik durumundan etkilenmiyor. Enflasyonu ve çökme riski oldukça düşük.
Bitcoin dünyanın her yerinde geçerli mi?
Bitcoin dünyanın her yerinde geçerli kabul edilebilecek bir para birimi. Zaman ve mekân sınırı olmadan Bitcoin transferi gerçekleştirilebiliyor. Dünyanın bütün bölgelerinde Bitcoin’le para transferi yapabilmek mümkün.
Bitcoin nasıl çalışır?
Bilgisayarınıza ya da akıllı telefonunuza Bitcoin cüzdanını yükledikten sonra ilk Bitcoin adresiniz yaratılacak ve adresleri herkesin görmesini sağlayarak arkadaşlarınızla alışveriş yapabileceksiniz. Aynı zamanda elektronik posta sisteminin oldukça benzeridir.
Bitcoin’in para birimi nedir?
Bitcoin’in kendisi başlı başına bir para birimi. İnternet üzerinden Bitcoin alıp satabilirsiniz. Euro, Dolar ve Türk Lirası gibi para birimleriyle değişimi yapılıyor.
Bitcoin madenciliği nedir?
Bitcoin ağı ‘madenci’ adı verilen kişiler tarafından korunuyor. Madencilik, işlemlerin gerçekleşmesini sağlamaya, ağı güvenli kılmaya ve herkesi birlikte sistemde senkronize bir şekilde tutmaya yarayan hesaplama gücü işlemi.
