“96 milyon gerçekten bir iş istiyor ve alamıyor. Bu hikâyeyi biliyorsunuz, bu gerçek istatistik.”
Donald Trump, seçimden sonra yaptığı ilk basın toplantısında oldukça yanıltıcı olan bu istatistiğe dikkat çekti. Zayıf kanıtlara dayanan bir iddiaydı ama yine de dile getirdi.
Peki birisi, bir dünya liderini konuşması sırasında durdurabilse ve kanıt talep etse ne olurdu? Bu, söz konusu Trump ise zorlu bir mesele olabilir, fakat belki de mevcut durum gelecekteki dünya liderleri için geçerli değildir. Bu düşünce, Arjantinli web sitesi Chequeado‘yu, Buenos Aires’teki birden fazla Model Birleşmiş Milletler simülasyonundaki doğruluk paylarını kontrol etmeye itti.
Doğrulama simülasyonlarında, öğrenciler büyükelçilerin rollerini üstleniyor ve atanmışlar olarak uluslarının büyük dünya meseleleri ile ilgili tartışmalardaki çıkarlarını temsil ediyor. Her yıl dünyanın dört bir yanından gelen on binlerce öğrenci, Model Birleşmiş Milletler uygulamasına katılıyor.
Chequeado’nun eğitim koordinatörü Ariel Merpert Model BM konferanslarına katılan gençlerin stratejilerinin çoğunlukla söylem üzerine kurulu olduğunu, ancak olgulara dayanan stratejilerin kısıtlı olduğunu ifade ediyor.
“Bu simülasyonlarda gördüğümüz şeyler -politikacıların neredeyse hiçbir şey söylememesi ve mantıksız inançları artırmaları- tam olarak yetişkin dünyasında eleştirdiklerimiz.”
İşe lise öğrencilerinden başladılar
Bu durumla başa çıkmak için Chequeado, binlerce lise öğrencisi için Model BM konferanslarını koordine eden yerel bir organizasyon olan Asociación Civil MINU‘ya destek verdi ve oyunun kurallarını değiştirdi. Sonuç olarak da geleneksel simülasyonda üç değişiklik yapıldı:
- Kurgusal bir medya kuruluşunun katılımına izin verildi.
- Koordinatörler bir grup genci seçip simülasyon amaçlı medya kanalında gazeteci olarak görevlendirerek siyasetçileri nasıl kontrol edebilecekleri konusunda eğitti.
- Diğer katılımcılara, konuşmalarını olgulara dayandırmaya yardımcı olacak araçlar verildi.
Örneğin, ülke temsilcilerinin rolünü üstlenen öğrenciler, Model BM başkanından -itirazda bulunabilecekleri bir şekilde- temsilcilerin ifadelerinin gerçek kontrolünü sipariş etmelerini isteyebileceklerdi. İddialarının somut gerçeklere dayandığından emin olan delegeler, konsey başkanının ifadelerini incelemesini isteyebildi.
Yeni yöntem, ilk kez Buenos Aires’teki Di Tella Üniversitesi’nde düzenlenen bir Model BM konferansı sırasında denendi. Konferansa bin 200 öğrenci katıldı. MINU’ya göre, sonuçlar dikkat çekiciydi.
Asociación Civil MINU’nun kurucusu ve yöneticisi Martin Galanternik, ilk başta öğrencilerin şüpheye kapılıp şaşırdıklarını söyledi. “Bunu utanç verici anlara götürebilecek bir tür dış kontrol olarak düşünüyorlardı. Fakat sonraki toplantılarda olumlu bir meydan okuma olarak gördüler. Hatta bazıları doğruluk kontrol sistemini kendi lehine kullanmaya çalıştı.”
Retorik yerine doğrulama
Öğrencilerin bazıları ‘doğruluk’ derecelendirmeleri almışken bazıları ise kontrol grubundan gelen uyarılara takıldı.
Minnesota tarafından düzenlenen Buenos Aires simülasyonlarından birinde, Angola’yı temsil eden bir öğrenci delege, ülkesinde köleliğin ‘bitmiş’ olduğunu iddia etti -bunun gerçeklerden uzak olduğu ortaya çıktı.
Gerçek kontrol ekibi ayrıca, İspanya’nın Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nden alınan istatistiklere rağmen, ülkesinin “mültecilere sığınma imkanı tanıyan az sayıdaki Avrupa ülkesinden biri” olduğunu iddia eden İspanya’nın genç bir temsilcisini düzeltti.
Ariel Merpert, retorikle daha fazla ilgilenen geleneksel Model BM konferanslarındaki tartışmalar ve yeni deney arasında net bir fark görüyor. “Ayrı bir dünya” diyor Merpert; “Artık gerçekler ve verilerle ilgili.”
Bir katılımcı delegesi, gerçek istatistiklere odaklanmaya ikna etmeye çalışarak değerli bir deneyim kazandığını ve ucuz konuşmada daha az kazandığını söyledi.
“Gazeteci modunda diğer tarafta olmanın nasıl olduğunu öğrendim. Çok çarpıcıydı.”
Devam eden projeye yeni nesil hükümet liderlerini yetiştirmeyi amaçlayan iddialı uzun vadeli hedefi nedeniyle “Chequeado +: el futuro del 토론” (tartışmanın geleceği) adı veriliyor.
Projenin ardındaki akıl yürütmenin ise makul olduğu düşünülüyor: Model BM konferanslarına katılan gençler genellikle siyaset, diplomasi veya kamu politikasında kariyer yapmaya karar veriyor. Kanıtların önemi konusunda ısrar ederken gerçek kontrol araçlarını tanımak onlara ve gelecek yıllardaki tartışmaları iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Peki bu küçük ölçekli model, diğer siyaset bilimi alanlarına genişletilebilir mi?
Buenos Aires Üniversitesi’nden bir iletişim profesörü olan Guillermo Mastrini, “Bu modelin çoğaltılması harika olur, ancak Model Birleşik Devletler’in bir kurgu üzerine kurulu olduğunu göz önünde bulundurmamız gerek” dedi. “Tartışma, gerçek güç denklemi girince tamamen değişiyor.”
Gerçek hayatla farklılıklar var
Mastrini’ye göre, “Bir BM simülasyonunda aktörler, gerçeklerle yüzleştiğinde kendi pozisyonlarını gözden geçirebilir… Fakat gerçek hayatta ülkeler ilk önce bir pozisyon benimseyip ardından desteklemek için argümanlar aramaya devam ediyor.”
Ancak hâlâ umut var: Aslında doğrulanma tehdidiyle karşı karşıya kalan bazı siyasetçilerin yanlış iddialarda bulunma olasılıklarının düşük olduğunu biliyoruz. Chequeado Yönetim Direktörü Laura Zommer, bu durumun gerçek kontrol değerini özellikle bu günlerde değerli kılan şeylerden biri olduğunu söylüyor.
Zommer, “Donald Trump gibi post-truth politikacılar her zaman etrafta” diyor ve ekliyor: “Bilginin doğruluğunu ölçmek bu yüzden çok güçlü bir araç.”
Çalışma, 2017’de dört Arjantin eyaletine projeyi genişletmeyi bekleyen Chequeado’daki önemli konulardan biri olmaya devam ediyor.
Poynter.org’da yayınlanan bu yazıyı Sarphan Uzunoğlu, Journo için çevirdi.
