Hukuk profesörü Yaman Akdeniz ve uzman araştırmacı Ozan Güven’in İfade Özgürlüğü Derneği adına hazırladığı 2019 EngelliWeb Raporu açıklandı. Rapora göre 2019 yılı sonu itibarıyla Türkiye’den 408.494 web sitesi ve alan adına erişim engeli uygulanıyor. ‘Sosyal medya düzenlemesi’nin bir kez daha gündeme getirildiği bu dönemde, raporda öne çıkan verileri aktarıyoruz.
EngelliWeb, 2008 yılında bir sivil toplum girişimi olarak çalışmalarına başlamış ve bu alandaki referans kaynaklarından biri olarak ifade özgürlüğü ödülleri de kazanmıştı. “Buzdağının Görünmeyen Yüzü” alt başlığını taşıyan ve Hollanda hükûmetinin İnsan Hakları Programınca desteklenen bir proje kapsamında finanse edilen 80 sayfalık 2019 EngelliWeb Raporu da Türkiye’deki erişim engellemeleri konusunda en güncel ve detaylı verileri sunuyor.
Milyonlarca alan adı ve haber bağlantısının yanı sıra mahkeme kararları, idari tedbirler ve sosyal medya platformlarının şeffaflık raporlarını da tarayarak oluşturulan rapordaki bulgulardan bazıları şöyle:
Dijital sansür, çığ gibi büyüdü
- Türkiye’de 2019 yılı sonu itibarıyla 408.494 web sitesi ve alan adına erişim engellenmiş durumda. Yıl yıl bakıldığında engelleme sayıları şöyle:
- 2007: 40
- 2008: 1.017
- 2009: 5.150
- 2010: 1.732
- 2011: 7.490
- 2012: 8.699
- 2013: 19.732
- 2014: 38.250
- 2015: 34.642
- 2016: 44.644
- 2017: 91.812
- 2018: 94.233
- 2019: 61.049
- 2019 sonu itibarıyla Türkiye’den erişime engellen web sitelerinin 129.124 tanesi kapatılana kadar Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB), 237.086 tanesi TİB kapandıktan sonra Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı tarafından olmak üzere 366.210 tanesi idari tedbir kararları ile 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi kapsamında erişime engellendi. 32.741 alan adı ve web sitesine ise yargı (sulh ceza hakimlikleri, savcılıklar ve mahkemeler) tarafından erişim engeli konuldu.
Google, Twitter ve Facebook’a Türkiye’den talep yağmuru
- Türkiye, dünyada dijital platformlardan en sık içerik kaldırma talebinde bulunan ülkelerin de başında geliyor.
Haber siteleri de otosansür yapıyor
- Rapora göre kanun, sulh ceza hakimliklerinin sadece “erişimin engellenmesine” karar vermesini öngörse de, mahkemelerden karar çıkınca birçok haber sitesi “kendi kendine kaldırılan içeriklerle” otosansürü yaygınlaştırıyor.
- Erişim engelleriyle ilgili 350.769 farklı karar, 689 farklı kurum tarafından verildi. En çok engellemeye imza atan kurumlar Sağlık Bakanlığı (7.362 web sitesi), Spor Toto Başkanlığı (607 web sitesi) ve Sermaye Piyasası Kurulu (497 web sitesi).
‘Krizi fırsata çevirme’ anlayışı, durumu daha da kötüleştirebilir
Raporda, internet ile ilgili erişim engelleme uygulamalarının Türkiye’de önceki yıllarda olduğu gibi devam ettiği vurgulanıyor. Sonuç kısmında ise şöyle deniliyor:
“Sonuç olarak, 5651 sayılı Yasa ile yaşamaya başladığımız 14. yıla girerken, devletin karmaşık İnternet Sansür Mekanizması daha önce olmadığı kadar canlı ve aktif şekilde işlemeye ve gelişmeye devam etmektedir. 2020 içinde RTÜK’ün de İnternet ile ilgili yetkisini kullanacağı ve COVID-19 salgını sırasında ‘krizi fırsata çevirme’ anlayışıyla ortaya çıkan ve sosyal medyayı daha da fazla kontrol altına almak için atılan adım, her ne kadar geri çekilmiş olsa dahi, 2020 içinde 5651 sayılı Kanun’da daha da kısıtlayıcı bazı değişiklikler yapılacağı öngörülmektedir.”
