ABD’nin önde gelen ekonomistlerinden yedisi, gazeteciliği kurtarmak için radikal bir fikir ortaya attı: Devlet herkese belirli miktarda bir vergi indirimi yapsın. Vatandaşlar vergilerinden düşülen bu miktarı istedikleri medya kuruluşuna bağışlayabilsin.
Chicago Üniversitesi Booth İşletme Okulu’ndan yedi akademisyenin yaptığı “Dijital Platformlar Çağında Gazeteciliği Korumak” başlıklı çalışmada ilk olarak, haberciliğin iş modelinin teknolojik dönüşümle birlikte nasıl yıprandığı incelendi.
Demokrasilerede vazgeçilmez bir öneme sahip gazeteciliğin bu süreçten sağ salim çıkması için piyasa dinamiklerinin yetersiz kaldığını belirten araştırmacılar, bir dizi çözüm önerisinde bulundular. Bir numaralı önerileri haber kuruluşlarının kamu tarafından fonlanacağı, buna karşın her bir vatandaşın bu süreci tercihleriyle şekillendireceği bir model oldu.
Kupon verilecek, vatandaş seçecek
Önerilen modele göre devlet her vatandaşa her ay belirli bir miktarda gelir vergisi indirimi uygulayıp karşılığında bir kupon verecek. Her vatandaş bu miktarı kendi tercihine göre haber kuruluşlarına bağışlayacak. Araştırmacılara göre bu modelde ABD’de her yetişkine 50 dolarlık vergi indirimi uygulamak gazeteciliği kurtarmaya yetebilir.
Bu öneriye gelebilecek itirazları da göz önünde bulunduran araştırmacılar, birkaç şart ve seçenek daha sundu. Buna göre kupondaki miktarın birden fazla medya kuruluşuna bölünmesi mümkün olacak. Ancak bir uzmanlar kurulu, bağış yapılabilecekler listesine sadece “ciddi haber kuruluşlarını” alacak.
Ayrıca hiçbir kuruluş toplam hasılatın yüzde 1’inden fazlasını elde edemeyecek. Böylece ABD’de liberallerin New York Times’ı ile muhafazakarların Fox News’u gibi devler, şöhretleri sayesinde çok büyük miktarda ek gelire kavuşamayacaklar.
‘Yeterince fonlanmayan bir kamu malı’
Toplam hasılatın belirli bir yüzdesi yerel gazetelere ve küçük haber sitelerine ayrılarak mevcut süreçte en büyük tehlikeyle karşı karşıya olan bu yayınlar hayatta tutulacak.
Raporun yazarlarından Guy Rolnik, Poynter’a yaptığı açıklamada, sundukları önerilerin medyaya yönelik diğer sübvansiyon planlarından farklı olduğunu vurguladı. Ona göre bu öneriler siyaseti devredışı bırakıyor ve karar verme yetkisini haber tüketicilerine veriyor. Rolnik şunları söyledi:
“Gazeteciliğin geçmişten bugüne yeterince fonlanmayan bir kamu malı olduğunu ve durumun giderek kötüleştiğini düşünüyoruz. Ancak yayıncılarla platformlar arasındaki gücü yeniden dengeleme yönüne gitmedik. İki nedenle bu yaklaşımdan hoşlanmıyoruz: Birincisi, yanlış tipteki içerikler (mesela çok trafik çeken tık avcılığı haberleri) için teşvik yaratıyorlar ve yanlış tür bir kontrol oluşturuyorlar. İkincisi, tekeller arasındaki kutsal olmayan ittifakı sübvanse ederseniz sadece rant miktarını değiştirmiş olursunuz ama mevcut piyasa yapısı aynen kalır. Bunun yerine para akışının, kamunun geneli tarafından kontrol edilmesi daha doğru olur.”
