Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün yayımladığı 2018 Dijital Haberler Raporu’nun Türkiye Özel Eki’nde üç bulgu dikkat çekiyor: Televizyon özellikle sağcılar için Türkiye’deki ana haber kaynağı olmaya devam ediyor. Her üç kişiden ikisi İnternet’te açıktan siyaset konuşmaktan çekiniyor. Her iki kişiden biri sahte haberlerden muzdarip.
Sağcılar haberi hâlâ televizyondan alıyor
Türkiye genelinde haberi öncelikle TV’den aldığını söyleyenlerin oranı %48. TV’nin ardından ise online haberler geliyor (%39) ki bunun içinde sosyal medya da var. Ancak, politik kırılıma baktığımızda daha enteresan bir sonuçla karşılaşıyoruz: Kendini sağcı olarak görenler için habere eriştikleri öncelikli mecra %59 ile TV. Oysa, kendini solcu olarak görenler habere %45 oran ile, öncelikle İnternet’ten erişiyor.
Oto-sansürde birinciyiz
Raporda ifade özgürlüğü bakımından çok çarpıcı bir bulgu mevcut: Katılımcıların %65’i İnternet’te görüşlerini bildirmenin başlarını belaya sokabileceğini düşünüyor. Bu oran, araştırmanın yapıldığı 37 ülke arasında en yükseği!
Sahte haberde sağ-sol fark etmiyor
Katılımcıların neredeyse yarısı (%49)’tamamen politik amaçlar için üretilmiş sahte haberlerle’ karşılaştıklarını belirtiyor. Araştırmanın yapıldığı 37 ülkenin ortalaması neredeyse Türkiye’nin yarısı (%26) ve Türkiye %49’luk oranı ile listede 3. sırada! Burada da politik eğilim çok fark yaratmıyor: Kendini sağda görenlerin %59’u, merkezde görenlerin %49’u, solda görenlerin ise 48’i sahte haberlerden muzdarip.
Habere erişimde akıllı telefon bilgisayarı geçti
- Online haberlere erişimde bilgisayarın liderliği yıllar sonra kırıldı. Akıllı telefonlar artık, %43’lük bir oran ile habere erişimde bilgisayarlardan daha çok kullanılıyor! Özellikle 18-24 yaş arasında bu oran %53’e kadar yükseliyor.
- Habere online erişim iki yıldır artışta idi, bu sene ise bir durulma gözleniyor. Doyuma ulaşılmış olabilir.
- En popüler online haber siteleri, geleneksel haber mecralarının kendi siteleri: CNN Türk, Hürriyet, Mynet, NTV, ve Sözcü.
- Habere radyodan erişenler (%7) oldukça az, basılı mecralardan erişenler daha da az (%6).
- Dijital-doğan, yani konvansiyonel bir haber mecrasının uzantısı olmayan ve direkt olarak dijital bir platform olarak ortaya çıkan haber mecraları toplam haber eko-sisteminin %7’sini oluşturuyor. Bu oran, 2018’de önceki yıllara göre artış göstermemiş.
- En popüler medya markaları da televizyon kanalları: Başı FOX TV çekerken, ardından CNN Türk, NTV, ve TRT geliyor. TV kanallarından sonra ise sadece iki gazete en popüler medya markaları arasına girebilmiş: Hürriyet ve Sözcü.
Haberlere ne kadar güveniyoruz?
- Türkiye’de medyaya güvenenler (%38) ile güvenmeyenler (%40) birbirine oldukça yakın ki bu da ülkenin bulunduğu kutuplaşma seviyesini gösteriyor. Kendini sağcı olarak görenler medyaya %51 ile güvenirken, bu oran solda sadece %29. Benzer şekilde medyaya güven 55 yaş üstünde %43 iken, 18-24 yaş arasında %28’e kadar düşüyor.
Sosyal mesajlaşma
- Facebook’un habere erişim mecrası olarak önemi iki yıldır (Facebook’un kendi algoritma değişikliği nedeniyle) azalıyor. Bu yıl da %18’lik bir düşüş mevcut. Öte yandan, %5 artış gösteren WhatsApp, iki yılda %13 önem kazanmış oldu ve %30’a ulaştı. Kamusal diyaloğun yavaş yavaş ama emin adımlarla kapalı kapılar ardına geçtiği yorumu yapılabilir. Bunda, politik baskından ve fişlenmekten korkan kitlelerin mahremiyet ve güvenlik kaygıları rol oynamış olabilir.
Bu çalışma, 2018 Dijital Haberler Raporu’nun eki olarak hazırlandı. Küresel raporun araştırma sürecinde 37 ülkeden 74 bin insan ile görüşüldü. Türkiye özelinde ise ekseriyetle kentli nüfustan 2019 kişi ile görüşüldü. Rapora, Reuters Enstitüsü’nün sitesinden erişilebiliyor.
