Türkiye’nin en çok kullanılan haber uygulamalarını cep telefonumuza indirip 31 Mart yerel seçimlerinden önceki bir hafta boyunca gönderdikleri tüm haberleri kaydettik. Gelen 1.568 bildirimden çıkardığımız sonuçları paylaşıyoruz.
Neyi, neden araştırdık?
Bugünlerde TRT’nin seçim döneminde partilere ayırdığı süre tartışılıyor. Türkiye’de televizyon hâlâ çoğu insan için bir numaralı haber kaynağı olsa da, internetin payı hızla artıyor. Haber tüketicileri giderek mobil uygulamalara kayıyor.
Dünyada en çok mobil uygulama indirilen sekizinci ülke olan Türkiye’de bu uygulamalarda geçirilen sürenin, son üç yılda yüzde 46 artışla günde 186 dakikaya ulaştığı belirtiliyor. Buna karşın Türkiye’deki haber uygulamalarıyla ilgili kapsamlı bir araştırma yapılmadı. Bu yüzden seçim arifesinde böyle bir çalışma yaparak verileri paylaşmak istedik.
Ne zaman, nasıl araştırdık?
Türkiye’nin en çok indirilen 26 mobil uygulamasını bir iPhone’a kurduk ve 21 Mart-28 Mart tarihleri arasında yedi gün boyunca gelen tüm bildirimleri saatleri ve içerik kategorileriyle beraber kaydettik. Bu süreçte partilerin yerel seçim kampanyalarının yanı sıra Türkiye’de doların 5.46 TL ile 5.81 TL arasında gidip gelmesi ve dünyada Golan Tepeleri krizi gibi önemli haber konuları vardı.
Yayıncılar mobil uygulama kullanıcı sayılarını açıklamasa da, uygulama mağazalarındaki yorum sayılarından popülerlikleri anlaşılabiliyor. Geleneksel yayıncılardan özellikle Hürriyet, dijital çıkışlı yayıncılardan Mynet, yüz binlerce kişinin kullandığı uygulamalardan önemli bir trafik elde ediyor. Ayrıca Bundle gibi kullanıcı kitlesini hızla büyüten yeni nesil uygulamalar var.
Verilerden çıkardığımız 7 sonuç
* Açık ara en çok bildirimi Anadolu Ajansı gönderdi (238 adet). Milliyet (152), A Haber (145) ve Hürriyet (112) onu takip etti. Toplam 22 uygulamadan bildirim geldi. Dört uygulamadan (Birgün, Haberler.com, Son Dakika ve Sanal Basın) hiç bildirim gelmedi.
* Geleneksel medyada olduğu gibi mobil haber uygulamaları ekosisteminde de iktidarın ezici bir ağırlığı var. Gönderilen toplam 1.568 mobil bildirimden 602’si Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın veya diğer iktidar siyasetçilerinin demeçlerinden oluştu. Muhalif siyasetçilerin ise sadece 28 adet demeci mobil bildirimle verildi. Yani seçim sürecinde siyasetçilerin açıklamalarını içeren mobil haber bildirimlerinin yüzde 95.5’i iktidarın, yüzde 4.5’i muhalefetin sesini duyurdu.
* Anadolu Ajansı’nın gönderdiği 238 bildirimin 130’u iktidar siyasetçilerinin demeçlerinden oluştu. Bu bildirimleri bir yana bırakırsak AA’nın gönderdikleri içinde oranı yüzde 10’u aşan tek kategori PKK ve FETÖ haberleri oldu. Bu süreçte AA “muhalefet siyasetçilerinin demeci” kategorisine aldığımız tek bir bildirim gönderdi. Bu da, cumhur ittifakına tepki göstererek partisinden istifa eden Saadet Partisi Elmadağ Belediye Başkanı adayı Nuri Yurdakul’un sözleriydi.
Hangi uygulamadan, kaç bildirim geldi?
* İktidara ve muhalefete yakın farklı haber uygulamalarını aynı anda kullanmayanlar birçok konuda eksik bilgilendiriliyor. Örneğin 22 Mart’ta doların hızla tırmandığı sadece Cumhuriyet gibi muhalif gazeteler tarafından mobil bildirimle duyuruldu. 25 Mart’ta bu kez dolar hızla düştüğünde sadece Sabah gibi iktidara yakın gazeteler mobil bildirim gönderdi. Tüm kaynaklardan haber derleyen bir uygulama olan Bundle ise hem doların yükselişini, hem de düşüşünü duyurdu. Örneğin Sözcü aslında doların düşüşüyle ilgili haberi sitesinde yayınlamıştı, ama bu habere yönlendirme içeren mobil bildirim Sözcü’den değil, Bundle’dan geldi.
* Haber uygulamalarının mobil bildirimlerinde sadece eksik değil, yanlış bilgiler de söz konusu. Örneğin Sabah’ın 17:13’te gönderdiği bildirimde bir davadaki tüm tutuklu sanıkların tahliye edildiği iddia edilirken, hemen ardından Sputnik’ten gelen bildirimde işin aslı, yani iki kişinin tahliye olduğu bilgisi vardı. Sabah özür ve düzeltme amaçlı ikinci bir mobil bildirim göndermedi.
Bu arada doğru bilgiyi veren Sputnik de aynı günlerde trolleme amaçlı bir seçim anketini gerçek gibi yayınlamıştı.
* Dünyada yayıncılar mobil bildirimleri ağırlıklı olarak ya çok önemli son dakika haberlerini veya kendi özel içeriklerini duyurmak için kullanıyor. Türkiye’de ise mobil bildirimlerin neredeyse tamamı haber değeri görece düşük anlık gelişmelerin aktarılmasına ayrılıyor. AA, Habertürk, Sputnik, TGRT, Sabah ve Cumhuriyet bu süreçte infografik, canlı yayın, günlük haber derlemeleri, analizler ve diğer özel içeriklerini nadir de olsa mobil bildirimle duyuran yayıncılardı (36 adet). Sadece Hürriyet magazin haberleri için de mobil bildirim gönderdi (5 adet). Marka adı geçiren tek yayıncı ise Yılın Sporcusu Ödül Töreni hakkındaki haberiyle Milliyet’ti.
* Türkiye’ye göre dünyada yayıncılar çok daha az sayıda mobil bildirim gönderiyor, çünkü bu mahrem alanı sürekli meşgul ederek kullanıcıyı kaçırmaktan korkuyorlar. Bu araştırmada bu ilkeyi çiğneyen çok sayıda örnek gördük. Örneğin pazar gecesi saat 22:55’te Anadolu Ajansı “AA mobil uygulaması yenilendi, Apple Store’da yerini aldı” diye bir bildirim gönderdi. Tatil günü, gecenin ilerleyen bir saatinde, telefonun zaten otomatik güncelleme yapması gereken bir konu için bildirim gönderilmesi çok sayıda kullanıcının AA uygulamasını silmesini tetiklemiş olabilir.
Siz de katılın
1.568 adet mobil bildirimle oluşturduğumuz veritabanı üzerinde içerik analizi de dâhil daha birçok araştırma ve görselleştirme yapılabilir. Araştırmacılar editor@journo.com.tr adresine yazarak veritabanının ücretsiz bir kopyasını edinebilir.
