Araştırmalar dört milyara yakın insanın sosyal medya kullandığını söylüyor. Peki bugün kaçımız sosyal medya hesaplarımıza -en azından- bir göz atmadık ya da bir şeyler paylaşmadık? Bu soruya büyük olasılıkla çok küçük bir grup ‘Hayır, yapmadım’ diyecektir. Bu durumda ne kadarımız sosyal medya bağımlısı? İşte burası muamma zira bu konuda elimizde sağlıklı bir veri yok. Zaten insanlar kendisine ‘bağımlı’ sıfatını pek yakıştıramıyor. Ancak uzmanlara göre, 24 saat boyunca sosyal medya hesaplarınıza bakmadan duramıyorsanız, büyük olasılıkla sosyal medya bağımlısısınız. Elbette her bağımlılıkta olduğu gibi, sosyal medya bağımlılığı da kişiden kişiye farklılık gösterebiliyor. Mesleğinizden dolayı sosyal medyada çok zaman harcıyorsunuzdur, arkadaşlarınıza veya sevdiğiniz ünlülere bakıyorsunuzdur, alışveriş yapıyorsunuzdur, yemek tarifi alıyorsunuzdur, porno izlemek için kullanıyorsunuzdur, eş-dost-sevgili ediniyorsunuzdur, fotoğraf ve video paylaşıyorsunuzdur vs. Sonuçta, amaç ne olursa olsun sosyal ağlardaki varlığımız bâkî…
Evet, diyelim ki bağımlıyız. Ne yapmamız gerek? ‘Bir şey yapmak istemiyorum’, diyenler olabilir. Ancak psikiyatr ve psikologlara göre zihinsel ve ruhsal sağlığımız açısından bir şeyler yapmamız gerekiyor. O da sosyal medya detoksu. Yani sosyal ağlardan uzak durarak bir tür zihinsel temizlenme, arınma süreci.
Hep daha fazlasını istiyoruz
Uzmanların sosyal medya detoksu önermesi dopamin ile ilişkili. Dopamin vücutta doğal olarak üretilen bir kimyasal ve yaygın olarak beynin haz maddesi olarak tanımlanıyor. Ancak sosyal medyanın, anında memnuniyet duygusu ve beynimizin ödül arayışı gibi birçok özelliği dopamin sistemlerini kötüye kullanıyor.
Durham Üniversitesi’nden Dr. Gerald Moore’nin, dijital bağımlılık temalı bir konferanstaki şu sözleri bağımlılık ve dopamin arasındaki ilişkiyi anlamamıza yardımcı olacaktır: “Biz ne zaman keyif ve heyecan hâli yaşıyorsak beyinde yüksek seviyede dopamin salgılanıyor. Dopamin haz alınan o hareketin devamının yapılmasını sağlıyor. Bize haz veren bir davranış tekrarlanarak yapıldığında dopamin seviyesi yükselmeye başlıyor, o seviyenin hep korunması ya da yükseltilmesi adına o harekete devam edilmesi gerekiyor. Kişi aslında yaptığı şeyden nefret ediyor ancak dopamin salgısı o kadar yüksek seviyede ki o davranışı tekrarlatıyor. Biz yıllardır bağımlı insanların o hareketi ya da davranışı hoşlandıkları için yaptıklarını zannederdik fakat işin dopaminle ilgili olduğu anlaşıldı.”
Detoksun ilk adımları
Şimdi, eğer detoks yapmayı düşünüyorsak iki basit adımla başlayabiliriz:
- Sosyal medya hesaplarımızı devre dışı bırakabilir ya da uygulamaları telefonumuzdan kaldırabiliriz.
- OpenDNS kullanarak sosyal medya hesaplarımızı kara listeye alıp, girişi engelleyebiliriz.
Peki bunun bize faydası ne? Araştırmalara göre, en gözde sosyal medya hesabımızda günde en az 1 saat 40 dakika zaman harcıyoruz. Öncelikle bu süreyi geri almış oluyoruz demek herhâlde yanlış olmaz. Sonra?
- Sosyal karşılaştırma döngüsünü kırabiliriz
- Rekabetçi hissetmeyi bırakabiliriz
- Gizliliğimizi/mahremiyetimizi koruyabiliriz
- Zihinsel iniş çıkışlarımızı azaltabiliriz
- Gerçek dünyayla ilişkimiz canlanabilir
- Anı yaşayabiliriz
- Geçmişe takıntılıysak, bunu azaltabiliriz
Sosyal medya detoksu ne kadar sürmeli?
Buna net bir cevap yok. Ancak, çoğu bilim insanı dopamin seviyelerinin normale dönmesinin yaklaşık üç ay sürdüğünü belirtiyor. Ancak Sosyal medya bağımlılığı ve sosyal medya detoksuna dair birçok akademik tartışma var. Bu alanda benim en çok ilgimi çeken figür Georgetown Üniversitesi’nden bilgisayar bilimleri profesörü, aynı zamanda Study Hacks blogunda sıksık makaleler yayınlayan ve dijital dünya ile ilgili 5 kitabı olan Dr. Calvin Newport.
“Bir bilgisayar bilimcisi ve bu alanda 5 kitabı olan biri olarak hiç sosyal medya hesabım olmadı” diyen Newport, doğal olarak, bırakın sosyal medya detoksunu, ‘Hiç hesabınız olmasın, çıkın oradan’ diyor. Nedenini ise 14 dakikada Sosyal medyayı bırakın’ başlıklı konuşmasında özetliyor, öneririm:
Son olarak, bu yazıyla beraber Ingrid Goes West filmini de izlemenizi isterim:
İlgilisine daha fazla kaynak:
