“Anayasanın 133. maddesi ve 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu uyarınca tarafsız bir kamu tüzel kişiliğe sahip Türkiye’nin tek kamu yayın kuruluşu olarak yayınlarımızın tarafsızlığı esastır.” -TRT Yayın İlkeleri giriş cümlesi
Gelirini halktan sağlayan ancak sayıştay raporlarında yayın bağımsızlığına ve kurumsal özerkliğine uygun bir finansal tablo çıkarmayan TRT, 16 Nisan referandumu öncesi ‘hayır’ seçeneğini görmezden geliyor. ‘Hayır’ diyenlerin parasıyla ‘evet’ propagandası yapılıyor.
Eskiden nasıldı?
TRT’nin referandum öncesi yayıncılığından örnekler sunmadan önce kanalın geçmişteki hâline de bir bakalım. Gazeteciliğe TRT haber merkezinde başlayan Ayşenur Arslan, Mustafa Alp Dağıstanlı’nın 5 Ne 1 Kim kitabında kurum için “Sansür ve otosansür her zaman had safhada olmuştur” diyor. Süleyman Demirel’in seçim gezisini takip ettiğini anlatan Arslan şöyle devam ediyor: “Belli bir bölümü kullanmam yönünde istekte bulundular. Oralı olmadım ve bildiğim gibi yazdım. Sonra hükümet katından bir uyarı geldi. Bu uyarı o anda çok ciddi bir drama dönüşmedi ama bir sene sonra benzer sebeplerden dolayı atıldım. Sicilimde ‘solcu’, ‘kominist’ yazıyordu zaten.” Dağıstanlı bunun üzerine şu yorumu yapıyor: “Dolayısıyla TRT eskiden ne iyiydi” diyebileceğimiz bir durum yok sansür ve siyasi baskı bakımından. Fakat hiçbir kurumun demokratik prensiplerle işlemediği ve demokrasi kültürünün kıt olduğu bir toplumda ‘%50’ seçmen desteğiyle iktidara yerleşen bir partinin yarattığı baskı TRT’yi tam bir ‘sahibinin sesi’ne dönüştürdü.”
‘Evet’ propagandasından örnekler:
- TRT daha fazla siyaset haberine yer verebilmek adına, 16 Ocak günü yeni bir radyo kanalı açtı. TRT Radyo Haber sabah saat 07.00’den itibaren “Son Nokta”, “Haber-Yorum”, “Türkiye Gündemi”, “Başkent Gündemi” isimli programlarında anayasa değişikliği ve referandum konularını ‘evet’ çevresinde ele almaya başladı. Hükümete yakın medyadan Avni Özgürel, Nuh Albayrak, Sevda Türküsev, Ferhat Ünlü. Saadet Oruç, Kurtuluş Tayiz, Meryem Gayberi’nin yanı sıra, Cumhurbaşkanlığı başdanışmanlarından İlnur Çevik bu radyoda yapımcı veya sürekli konuk olarak görev yapmaya başladı.
- TRT 1 ve TRT Haber kanalları ‘ünlü isimlerin başlattığı ‘Güçlü Türkiye için evet’ videolarını yayınladı.
- Rıdvan Dilmen, Murat Boz ve Arda Turan’ın referandumda halkı ‘evet’ demeye çağırdığı ‘mesajını aldım’ videosu TRT’de defalarca döndü. Oyuncusundan, müzisyenine birçok ünlü ismin ‘hayır’ dediği videolar kamunun kanallarında bir kez bile verilmedi.
- Referandum için, AK Parti’ye 30, CHP, MHP ve HDP’ye 20’şer dakika propaganda hakkı verildi. Ayrıca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 20 dakika konuşma süresi kullanacak. Diğer partilere ise herhangi bir süre tanınmadı.
- TRT Haber’in Çorum’dan geçtiği haberde, bir muhabir tamamı erkek yurttaşlara mikrofon uzatarak, referandumda hangi yönde oy kullanacaklarını sordu. “Evet”, “Tabii ki evet”, “Kesinlikle evet” gibi yanıtların ardından, muhabir bu kez de “Neden evet” sorusunu yöneltti. Ancak haberde, ‘Hayır’ diyeceğini söyleyen herhangi bir yurttaş yer almadı.
- Birçok anket şirketi seçmen tercihi araştırmasını yayımladı. Ancak kurum, ‘hayır’ oyunun önde çıktığı anket sonuçlarını yayınlamadı. Daha çok iktidara yakın anket şirketlerinin çalışmalarını ekranda gösterdi. Örneğin, ORC’nin yaptığı bir anket çalışmasına dayanılarak halkın yüzde 55.9’unun başkanlık sistemini istediği, yurttaşların ezici çoğunluğunun idam cezasının da geri gelmesini talep ettiği belirtildi. Aynı ankette Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek’in -yüzde 60.7 oy ile-son iki buçuk yılın en başarılı belediye başkanı olarak görüldüğü öne sürüldü.
Haberi yazarken TRT açıktı
Bu içerik hazırlanırken, acaba bir ‘hayır’ haberi çıkabilir mi diye, TRT Haberi açık bıraktım, kulağımı bir yandan oraya verdim. En az 12 kez ‘evet’ denildiğini duydum. Ve yazının sonuna geldiğimde, ‘Gece Bakışı’ programı başladı. KJ bandında ‘Kardeşliğe Evet Yürüyüşü’ yazıyordu. Söz konusu haber, Serüven adında bir derneğin, referandum için ‘evet’ kampanyası başlattığını ve dernekten 3 üyenin ‘evet’ için 10 şehri kapsayan bin 71 kilometrelik bir yürüyüş gerçekleştireceğini anlatıyordu.
