Veri gazeteciliğinde dünyadaki birçok haber kuruluşunun yanı sıra bu alanda verilen ödüllerin web siteleri de iyi birer kaynak. Bazen tekil veri gazeteciliği projeleri de ilham verebilir. Bu listede bahsedeceğimiz örnekler Financial Times, Reuters, New York Times, ProPublica, Mapbox, Sigma, IIB ve Car Free Megacities projesi…
Geçen gün Twitter’da gezinirken rastladığım bir paylaşım beni heyecalandırdı. Londra, Paris ve New York’un gürültü haritaları, veri işlemesiyle akıllandırılarak hazırlanmıştı. Üstteki grafik, iki kentin karşılaştırmasını gösteriyor.
Merkezi İngiltere’de bulunan ve iklim değişikliğiyle mücadele için kurulan Possible adlı vakfın, düşünce kuruluşları ve üniversitelerle işbirliğinin bir sonucu olan Car Free Megacities adlı proje için bu üç şehrin verileri toplanmış. Caddelerdeki ses kirliliğinin yanı sıra havadaki zararlı parçacık miktarlarına da bakılmış.
Çalışmanın amacı, otomobiller olmasa ses ve hava kirliliğinin nasıl azalacağını, kentlerin çok daha yaşanabilir yerler hâline geleceğini göstermek. İki yıllık projenin etkileşimli sayfası artık yayında olmasa da infografikler duruyor. Bu durum, özellikle tekil projelerde veri temelli içeriklerin arşivlenmesi sorununu bir kez daha önümüze koyuyor.
Financial Times: Besinlerin karbon ayak izi
Gazeteler bu açıdan daha istikrarlı bir kaynak. Financial Times, çevre sorunlarına dikkat çeken veri gazeteciliği örnekleriyle öne çıkan haber kuruluşlarından biri. Örneğin geçen yaz yayımlanan şu haber, besinlerin karbon ayak izlerini hesaplayabileceğimiz etkileşimli bir arayüz de barındırıyor:
Ben, dana kıyma ile brokoli arasında bir kıyaslama yapmaya karar verdim. Hesap makinesine göre kıymanın karbon ayak izi brokoliden 35 kat fazla. Özellikle Avrupa ve ABD’de birçok tüketici artık yediklerinin “iklim maliyetini” de önemseme bilincine sahip olduğundan Financial Times’ın veri gazeteciliğine eklemlenen bu etkileşimli arayüz, okur için katma değer yaratıyor.
Reuters: Avrupa’nın gaz deposu
Reuters görselleştirme odaklı haberlere ve kampanyalara odaklanan bir başka medya kuruluşu. Özellikle graphics.reuters.com sayfası veri gazeteciliği için güzel bir kaynak. Bu kaynaktan birkaç örnek şöyle:
- “Back to the Moon” başlıklı haberde, insanlı Ay yolculuklarının yeniden başlamasının maliyeti ve bu görevlerde hangi teknolojik cihazların kullanılacağı ayrıntılarıyla aktarılıyor. İnfografik ve animasyonlardan da yardım alınıyor.
- “The Perfect Storm” başlıklı haber, Tonga’da deniz altında bulunan bir yanardağın patlaması sonrasında “mükemmel fırtınanın” nasıl oluştuğunu anlatıyor. Bu bilgilendirici içerik, fırtına sırasında her bir şimşeğin nerelerde çaktığını ekranı kaydırdıkça canlandırıyor.
- Bir başka sayfa ise Rusya’nın Ukrayna işgali sonrasında enerji krizi yaşayan Avrupa ülkelerinin doğalgaz depolarının ne kadar dolu olduğunu günbegün takip edip bir ibreyle okurlara sunuyor:
ProPublica: Tavuğunuz bakterili mi?
Merkezi New York’ta bulunan ve kâr amacı gütmeyen bir araştırmacı gazetecilik kuruluşu olan ProPublica‘nın veri gazeteciliği sayfası da önemli bir kaynak. Kamu sağlığı, yoğunlaştıkları haber kategorileri arasında. Son dönemde yayımladıkları dosyalardan biri “Chicken Checker” (Tavuk Denetçisi) idi.
ABD’de çiğ tavuk veya hindi ürünlerini satın alan tüketiciler paketin üstünde “P” ile başlayan kodu, bu sayfadaki arayüze girebiliyor. Böylece o fabrikadan çıkan ilgili üründe salmonella bakterisi bulunma riskinin ne kadar olduğu ekranda hem metin hem de grafik olarak görülüyor. Sayfada aşağıya indikçe eyaletlere göre kümes hayvanlarına dair ek bilgilere ulaşılabiliyor.
Mapbox: Harita görselleştirmeleri
Dijital harita hizmeti veren birçok web sitesi var. Bunların bir bölümü, herkese açık olarak yaratılan görselleştirmeleri de sunuyor. Bu sitelerden olan Mapbox kullanılarak geçtiğimiz günlerde yayımlanan Notable People (Kaydadeğer Kişiler) başlıklı veri görselleştirmesi dikkat çekici örneklerden. Topi Tjukanov’un bu projesinin veritabanı ise GitHub’da yayımlandı.
Bu harita binlerce “kayda değer” kişinin dünyanın neresinde doğduğunu, şu an hayatta olup olmadıklarını, mesleklerini ve cinsiyetlerini görselleştiriyor. Merak ettiğim için liderler kısmına tıkladım ve Türkiye’ye yakınlaştırdım. Bugün hâla aktif siyaset yapan isimlerden, yüzlerce yıl önce yaşamış dini liderlere dek birçok ismin haritaya eklendiğini gördüm. Bu haritada, bir ilde doğmuş en kayda değer kişi olup olmadığı tartışılabilecek birçok isim de var.
New York Times: Bir katliamın anatomisi
Veri gazeteciliği ve görsel araştırmalar deyince dünyada ilk akla gelen gazetelerden biri New York Times. Bu gazetenin grafik haberciliği derleyen sayfasında ilham verici birçok örnek var. Sürükleyici metinler, etkileyici görselleştirmeler, renklendirilen haritalar ve ekrana dokunulduğunda ek bilgi veren kutular NYT veri gazeteciliğinin alameti farikası.
Son dönemde ödül alan NYT haberlerinden biri 1921’deki Tulsa Katliamı‘nı canlandırıyordu. Irkçı beyazların, siyahların yaşadığı bir mahalleyi yakıp yaklaşık 300 kişiyi nasıl katlettiği, bu habere eşlik eden üç boyutlu animasyonlarla anlatılıyordu. Katliama tanık olanların torunlarıyla yapılan söyleşiler ve ilk kez ortaya çıkarılan arşiv kayıtları habere eşlik ediyordu.
Sigma Ödülleri: Tepemizden izleyenler
Veri gazeteciliği ödülü alan eserleri derleyen yarışma web siteleri bir başka güzel kaynak. NYT’nin 9 gazeteciyle ürettiği Tulsa araştırmasının da layık görüldüğü Sigma Ödülleri bunlardan biri. Tüm dünyada “çarpıcı ve doğru gazeteciliği ödüllendirme” amacı taşıyan Sigma’ya 2022’de 76 farklı ülkeden 600’ü aşkın başvuru geldi. Farklı dallarda 12 veri gazeteciliği projesi ödüle layık görüldü.
Bunlardan biri olan “The Watchers Overhead” (Tepemizden İzleyenler), Güney Kore’de yapılan bir veri gazeteciliği araştırması. Hankuk İlbo gazetesinin muhabirleri bu araştırma için Güney Kore’yi izleyen yüzlerce uyduyu mercek altına aldı. 40.000’i aşkın parçadan oluşan uzay gözlem verisi haritalandırıldı ve üç boyutlu olarak canlandırılıp çıplak gözle görülmeyen gözetim uyduları ortaya çıkarıldı.
Information is Beautiful: Tek kişilik veri gazeteciliği de ödül alıyor
Veri gazeteciliği genelde bir ekip işi. Ancak Sigma’nın yanı sıra “Information is Beautiful” (Bilgi Güzeldir) ödüllerinin 60 projeden oluşan 2022 kısa listesinde de görüldüğü gibi, tek kişilik veri gazeteciliği işleri de ödül kazanabiliyor. Bunların bazıları bir haber sitesinde yayımlanmayıp bireysel kanallardan sunulabiliyor.
Örneğin Karim Douieb’in kodladığı etkileşimli içerik, son 130 yılda küresel yüzey sıcaklıklarındaki anormallikleri gösteriyor. Yazar, kodları herkese açık biçimde çalıştırabilmek için Observable HQ sitesini kullanmış:
Veri temelli görsel gazetecilik, karmaşık konuların geniş kitlelerce anlaşılmasına yardımcı olurken ödüllü örneklerde de görüldüğü gibi toplumsal etki ve değişim yaratabiliyor. Bu alanda ilham kaynağı olabilecek daha sayısız örnek ve kaynak verilebilir.
Veri Gazeteciliği En İyi 10: Polis Saldırıları, COVID Milyarderleri, İklim Bütçesi Tetrisi, Halloween Blizzard https://t.co/4wsNTzPWJJ pic.twitter.com/BxFj0QS2mZ
— GIJN Turkish (@gijnTurkish) November 1, 2022
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: JOURNO’NUN VERİ GAZETECİLİĞİ İÇERİKLERİ
