Corona virüsü (koronavirüs) salgınında bilinen vaka sayısı 69 bine, ölü sayısı 1,700’e ulaştı. Çin’e hiç gitmemiş Tayvanlı bir erkeğin ölümü, yayılma hızı düşmüş görünse bile virüsün farklı ülkelerde yolculuğunu sürdürdüğünü gösteriyor. Fransa’da Çinli bir turistin ölümüyle virüs Avrupa kıtasında da ilk kez can almış oldu. Virüsün çıkış noktası olan Vuhan şehri başta olmak üzere önlemleri iyice sıkılaştıran Çin ise hem basına, hem de sosyal medyaya yönelik sansürü bu süreçte daha da artırmakla suçlanıyor.
Çin Sosyal Bakanlığı tarafından yürütülen “Altın Kalkan Projesi” ya da halk dilinde Çin Seddi’ne atıfla “Çin Güvenlik Seddi” denilen uygulamada görev yapan “sansür polisleri,” corona virüsü salgınıyla fazla mesaiye başladı desek yanlış olmaz.
“Şiddetli akut solunum yolu sendromu” (SARS) salgını 2003 yılında ülkeyi vurduğunda Çin’de nüfusun sadece yüzde 6’sının internete erişimi vardı. Çin İnternet Ağı Bilgi Merkezi’nin 2019 verilerine göre ise Çin artık 829 milyon kişiyle şu anda dünyada en fazla internet kullacısına sahip ülke konumunda. Her yıl bu oranın artmasıyla hükûmet 2017 yılında “siber güvenlik kuralları” konulu yeni bir yasayı yürürlüğe sokmuştu.
Corona virüsü salgınının başlamasından haftalar sonra, şubat ayı başında bir açıklama yapan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, interneti denetim uygulamalarının daha da sıkılaştırılacağı haberini devlet haber ajansı Şinhua üzerinden verdi. Çin Siber Yönetim Dairesi (CAC), Cinping’in açıklamasının ardından ülkedeki sosyal medya platformlarında kapsamlı bir denetim başlatırken “Amacımız iyi bir çevrim içi atmosfer” ifadesini kullandı.
İki serbest gazeteci kayboldu, hesapları kapatıldı
En güncel gelişmeden başlayalım. Karantina altındaki Vuhan kentindeki serbest gazeteciler Fang Bin ve Çen Kiuşi’den haber alınamıyor. Fang Bin, 25 Ocak’ta Vuhan’dan çektiği bir videoda “Buradaki gerçek durumu aktarmak için elimden geleni yapacağım” demişti. Bin, yaptığı haber nedeniyle polisler tarafından evinden alınıp karakola götürüldüğünü ve ardından “uyarılarak” serbest bırakıldığını sosyal medya hesaplarından duyurmuştu.
Kiuşi ise Vuhan’da çektiği bir videoda “Kameramı burada gerçekten ne olduğunu belgelere dökmek için kullanacağım. Söz veriyorum gerçeklerin üstünü örtmeyeceğim” ifadesini kullanmıştı. İki kayıp gazetecinin sosyal medya hesapları tarafından kapatıldı. Kiuşi’nin hesabının 700 binden daha fazla takipçisi vardı.
İfade özgürlüğü etiketleri siliniyor
Salgını dünyaya ilk duyuran isim olan Li Venliang adlı Vuhanlı doktorun geçtiğimiz günlerde corona virüsü nedeniyle hayatını kaybetmesinin ardından “ifade özgürlüğü istiyorum” anlamına gelen Çince bir etiket, ülkenin en popüler mikroblog platformlarından Weibo’da yaklaşık 2 milyon gönderiyle trend oldu. Ancak sansür polisleri birkaç saat içinde 2 milyon gönderiyi de sildi.
Karantinaya alınanlar yaşadıklarını blog halinde bir başka sosyal ağ olan Douban’a yazamaya başladı, ancak bu içeriklere de erişim engellendi.
Çin’de Google, YouTube, Facebook, Twitter, Whatsapp ve Wikipedia da dâhil binlerce site uzun süredir erişime engelli. Baidu gibi Çin çıkışlı arama motorlarında bu gibi sitelerin ismi de dâhil birçok arama, “Yerel düzenleme ve politikalar nedeniyle bazı sonuçlar gösterilememektedir” sonucunu veriyor.
Tüm sosyal medya platformları gözetim altında
Corona virüsü salgını ise internet sansürünü daha da ağırlaştırdı. Çin’in kendi internet ağında bulunan, Twitter ve Facebook’a benzeyen ve 1 milyardan fazla kullanıcısı olan sosyal medya ağı WeChat, şubat ayı başında kullanıcı hesaplarını silmeye başladığını duyurdu.
Bu karar Weibo’da da trend konu oldu. WeChat’te 42,000’den fazla takipçisi olan “Van Youyinli” adlı bir otomotiv blogcusu bu platformdaki kendi hesabının da silindiğini Weibo’da paylaştı. “Herhangi bir yasa dışı bilgi yaymadığımdan eminim… [WeChat] hesabımı geri almanın bir yolu var mı” diye soran Van Youyinli, hesabının “dedikodu yaydığı için kapatıldığını” gösteren bildirimin ekran görüntülerini de paylaştı.
Özel haberler engellendi, Çin’in Google’ı iyice kısıtlandı
Sosyal medyanın yanı sıra, Çin’deki düzene alışık olan geleneksel medya kuruluşları da corona virüsü kaynaklı sansür girişimlerinden payını alıyor. Pekin merkezli siyaset ve ekonomi dergisi Caijing’in, Vuhan’da kayıtlara geçmeyen enfeksiyon vakaları üzerine yayımladığı bir özel haberi de dâhil olmak üzere corona virüsü hakkındaki içeriklerine erişim engellendi. Bu haberler derginin sosyal medya platformlarından da kaldırıldı.
CAC, kısa video ve haber uygulamaları operatörü ByteDance ile Tencent Holdings’in işlettiği platformları da gözetime aldı. Örneğin, kısa videoların paylaşıldığı bir platform olan Pipi Gaoxiao kullanıma kapatıldı. Çin’in Google’ı diye nitelenen Baidu’da da yeni uygulamaya giren anahtar kelime kısıtlamaları nedeniyle corona virüsü konulu birçok habere artık ulaşılamıyor.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – CORONA VİRÜSÜ SALGINININ HABERLERDEKİ İZ DÜŞÜMÜ
