Avrupa’da sahte haberlerle mücadelede en dirençli ve bilinçli vatandaşlara sahip olduğu açıklanan Finlandiya, eğitim sistemini dönüştürerek bu başarıya imza attı. Kuzey Avrupa ülkesinde bir yandan okullarda öğrencilere eleştirel düşünce ve araştırma yöntemleri öğretilirken bir yandan da halk eğitim merkezlerinde yetişkinlere benzer beceriler kazandırılıyor.
Medya Okur Yazarlığı Endeksi‘ne göre 35 Avrupa ülkesi arasında Finlandiya birinci, Türkiye ise Makedonya’nın üstünde sondan ikinci. Bu durum, Avrupa’da Finlandiya’nın sahte haberlere en dirençli topluma sahip olduğunu, Türkiye’nin ise en kötü manzaralardan birini sergilediğini gösteriyor.
Son dönemde Finlandiya’nın bu alandaki başarısı dünyanın da dikkatini çekti. BBC, CNN ve Dünya Ekonomik Forumu son haftalarda bu başarıya dikkat çeken haberler yayımlarken farklı ülkelerden heyetler bu durumu incelemek üzere Finlandiya’yı ziyaret etti.
Sahte haberle savaş programı
Sahte haberler 2010’lu yıllarından başından beri tüm dünyada gündemde. Özellikle de Rusya’nın, ABD ve Avrupa’daki seçimlere çevrim içi dezenformasyon kampanyalarıyla müdahil olup sonuca etki etmesi tartışılmıştı.
Rusya’nın sınır komşusu olan Avrupa Birliği üyesi Finlandiya ise 2014 yılında, yani ABD seçimlerinden iki yıl sonra sahte haberlerle mücadele inisiyatifini başlattı. Bu kapsamda vatandaşlar, öğrenciler, gazeteciler ve siyasetçiler, toplumu ayrıştırmaya yönelik asılsız bilgileri tanıyıp bununla mücadele etmeyi öğreniyorlar.
Öncelikle eleştirel düşünce
Fin hükûmetinin başlattığı program ülkenin her yerinde, hemen her vatandaşın hayatına dokunuyor. Öncelikle, 2016’da yenilenen müfredatla beraber okullarda eleştirel düşünce teşvik ediliyor.
Örneğin Fin öğrenciler Brexit gibi konularda tartışmaya davet edilip sonrasında ortaya atılan hangi bilgilerin asılsız, hangilerinin gerçek olduğunu hep beraber internetten araştırılıyor, grup çalışmalarıyla irdeleniyor.
Bazı okullar, Faktabaari gibi teyit ajanslarıyla işbirliği yapıp dijital okuryazarlık konusunda araç setleri ile öğrencileri donatıyor. Bu sayede örneğin lise öğrencileri, YouTube’da rastladıkları bir komplo teorisi videosundaki iddiaları nasıl teyit edebileceklerini öğreniyor.
Halkın her kesimine gidiliyor
Sahte haberle mücadele eğitimi okullardaki çocuklar ve gençlerle sınırlı kalmıyor. Birçok şehirde kurulan ‘Yetişkin Eğitim Merkezleri’nde büyükler de uzmanlardan örneğin Twitter’daki botları nasıl tespit edebileceklerini öğreniyor.
Müfredat son derece güncel. Örneğin son dönemde bu eğitim merkezlerinde “deepfake” denen, yapay zeka yoluyla üretilmiş sahte videolar da ele alınmaya başladı.
‘Düşünün bakalım neden’
Finlandiya’nın bu konudaki başarısının iki göstergesi var. Birincisi, Rusya’nın bu ülkedeki seçim sonuçlarını etkileyebildiğini en azından şimdilik kimse söyleyemiyor. Finlandiya’da 14 Nisan’da yapılan genel seçimlerin her parti tarafından sahiplenilen sloganı bile halkı eleştirel düşünceye teşvik ederken sahte haberlere karşı uyanık olunmasını salık veriyordu: “Finlandiya dünyanın en iyi seçimlerine sahip. Düşünün bakalım neden.”
İkinci başarı göstergesi ise birçok AB ülkesinin yanı sıra Singapur gibi uzak ülkelerden bile heyetlerin gelip Finlandiya örneğini yerinde incelemesi.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – KÜRESEL MEDYA BÜYÜK ÖDÜLÜNÜ FİN GAZETESİ ALDI
