Dünyada en hızlı büyüyen dijital içerik formatlarından biri podcast. Türkiye’de de bir podcast patlaması yaşanıyor. Artık Kürtçe podcastler de var. Bunlar arasında en geniş ekibe sahip olanlardan birini mercek altına aldık: Podcast Kurdî. 21 Mart’ta “Guhdarên ezîz, ev der Podcast Kurdî ye!” (Değerli dinleyiciler, burası Podcast Kurdî) sloganıyla yayına başlayan ekipten gazeteci Mevlüt Oğuz, “Derdimiz, anlatmak istediklerimiz, paylaşmak istediğimiz şeyler var” diyor. “Yeter ki dinleyicilerimiz bizi yalnız bırakmasın; dinlesin ve eleştirsin” diye ekliyor.
Haber, yorum, kültür, sanat, edebiyat ve müzik gibi konularda içeriklere yer veren Podcast Kurdî‘nin genel yayın koordinatörlüğünü gazeteci Mehmed Salih Bedirxan ve Rabia Çetin yapıyor. Fatoş Yıldız, Roza Sierra ve Mevlüt Oğuz projede editör olarak yer alıyor. Yayın danışmanları da Mahmut Bozarslan, Hatice Kamer ve Murat Bayram gibi gazeteciler. Teknik sorumlu, Hozar Adar.
Tüm bu isimler aynı zamanda Kürt diline, kültürüne, tarihine ve müziğine vâkıf. Her ne kadar podcast yayıncılığı Kürtçe için yeni bir alan olarak karşımıza çıksa da Kürtler sesli içeriklere aşina. Bağdat Radyosu, Erivan Radyosu ve Kahire Radyosu’nun Kürtçe yayınları hâlâ hafızalarda. Geçmişteki o kayıtlar bugün dahi çeşitli dijital mecralarda dinleyicilerin ilgisini çekmeye devam ediyor.
Podcast Kurdî, bu yayıncıların bıraktığı işi devam etme iddiasında. Şu aşamada herhangi bir yerden fon almıyorlar. Bir sponsorları da yok. İleride gelebilecek fon ve reklam tekliflerine açık olduklarını söylüyorlar. Motivasyonları, dinleyicilerden aldıkları olumlu geri dönüşler. Kendi ifadeleriyle bu, onlar için paradan daha değerli.
Televizyon izlenme oranlarının düştüğü, sesli içeriklerin erişiminin arttığı bir dönemde Türkiye’de Kürtçe podcast yapmaya başlayan Podcast Kurdî çalışanlarıyla bu macerayı konuştuk.
Roza Sierra: Hepimiz için yeni bir mecraydı
Projede editör olarak yer alan Roza Sierra, Kürtlerin yakından tanıdığı bir isim. Mardin Artuklu Üniversitesi’nin Kürt Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun. Aynı zamanda bir YouTuber. Derleme çalışmaları da olan Sierra, projeye dahil olma sürecini şöyle anlatıyor:
“Genel yayın koordinatörlerimiz Mehmet Salih ve Rabia ile Podcast Kurdî önerisi üzerine toplanıp istişarelerimizi yaptık, ekibimizi kurduk. Fikir aşamasında çok heyecanlıydık. Hepimiz için yeni bir mecraydı. Podcast yayını Amerika, Avrupa ve diğer ülkelerde yaygın olsa da Türkiye medyasında ve Kürtlerin medyasında yaygın bir platform değil. Gerekli hazırlıkların ve okumaların ardından Podcast Kurdî’nin yayın içeriği için hazırlıklarına başladık. Program ve içerik üzerine fikir alışverişinde bulunduk. Keyifli ve yoğun bir süreç içerisine girdik. Her birimiz alanlarımızı belirleyip içeriklerimizi hazırlayıp 21 Mart’ta yayına başladık.”
Kürtçe podcast yayıncılığının diğer dillerdeki yayıncılığa göre farklılıklarını anlatan Sierra şunları söylüyor:
“Podcast dünyada belli bir seviyeye ulaşmış olsa da, Kürtçe için yepyeni sayılabilecek nitelikte. Amerika’nın Sesi, Sputnik, İsveç Radyosu ve Avustralya’nın Sesi gibi uluslararası radyoların Kürtçe servisleri belli başlı içerikleri podcast (dizileştirilmiş ses dosyası) olarak paylaşsalar da, bunlar kurumsal girişimler. Biz podcast yayınına ekip olarak başladık ve bu alanda olumlu işler yapmak istiyoruz.”
Gazeteciler ve sinemacılardan oluşan 6 kişilik ekip
Sierra altı kişilik ekibin gazetecilerden ve sinemacılardan oluştuğunu, bunların “Kürtçeye gönül vermiş insanlar” olduğunun altını çiziyor. Podcast Kurdî’yi de bir “sosyal ve vicdani sorumluluk projesi” olarak gördüklerini kaydeden Sierra sözlerini şöyle bitiriyor:
“Gündem, siyaset, magazin, kültür, sanat, folklor alanlarında içerikler üreteceğiz. Podcast Kurdî Kürtçe dinlemek isteyenler online bir arşiv oluşturmayı, insanların kolayca erişebilecekleri ve dinleyebilecekleri yeni şeyleri sunmayı amaçlıyor. Bildiğiniz üzere Türkiye’de medya tek ses haline geldi. Öte yandan Kürtlerin birçok medya kuruluşu son birkaç yılda kapatıldı. Yeni bir sese ihtiyaç olduğunu görüp bu ihtiyacı karşılamak amacıyla yola koyulduk.”
Yıldız’ın ilk podcasti sinema tarihi üzerine
Podcast Kurdî’nin bir diğer editörü ise sinemacı Fatoş Yıldız. İlk podcastini sinemanın tarihi üzerine hazırladı. Yıldız şunları söylüyor: “Koordinatörümüz Mehmed Salih Bedirxan beni arayıp Kürtçe podcast programları yapacağımızı söyleyip ekibe dâhil olmamı istediğinde çok heyecanlandım. Bu hem bizim için, hem de Kürtler için yeni bir şey. Kürtçe’nin daha çok konuşulması, daha çok dinlenmesi açısından bu tür yayınların olması önemli bir adım.”
Yıldız, podcastin hazırlık sürecini ise şöyle anlatıyor: “Yayın öncesi konumu belirleyip çeşitli araştırmalar ve okumalar yapıyorum. Şayet konuk alacaksam önce kendisiyle sohbet ediyor, sorularımı hazırlıyorum. Ekipmanımı masaya koyup çeşitli denemelerden sonra yayını hazırlıyorum. İlk yayınımız olduğu için gelecek reaksiyonlar ve eleştiriler bizim için çok önemli, bu sayede eksiklerimizi ve hatalarımızı görme şansımız olur.”
Yayın süresini kısa tutmaya karar verdiler
Yapacakları yayınların kısa olmasına özen gösterdiklerini kaydeden Yıldız, kendisinin de iyi bir podcast dinleyicisi olduğunu belirterek şu ifadeleri kullanıyor: “Podcast Kurdî’ye başlamadan önce özellikle kültür sanat podcastlerini dinledim. Kimisi sohbet havasında, kimisi çok didaktik bir şekilde yayın yapıyordu. Ama genellikle hepsi çok uzun süreli yayınlar yapıyor ve bu da dinleyiciyi bir süre sonra sıkabiliyor. Mesela biz yayına başlamadan önce ilk olarak süre meselesini konuştuk. Süre bakımından kısa yayınlar yaparsak dinleyicinin dikkati de kolay dağılmaz diye düşündük.”
Projede yer alan diğer bir isim de gazeteci Mevlüt Oğuz. Uluslararası bir haber ajansının Kürtçe servisine sesli içerikler üreten Oğuz, podcast konusunda deneyim sahibi biri. Kürtçe yazmanın ve okumanın kendisini heyecanlandırdığını belirten Oğuz, üç yılı aşkın süredir bütün zorluklarına rağmen Kürtçe gazetecilik ve editörlük yapıyor. Kürtçe müzik dergisi Ziryab’ın da editörlüğünü yapan Oğuz, Kürtçe okur ve yazar kitlesi için “mutlu bir azınlık” ifadesini kullanıyor. Kürtçe podcastin zorlukları konusunda Oğuz şöyle diyor:
Mevlüt Oğuz: Okuyup yazabilen ve anlayabilen ‘mutlu bir azınlığız’
“Kürtçe’nin uzun yıllar yasaklı olması ve hâlen ilköğretimden üniversiteye kadar kesintisiz olarak eğitim dili olmaması hasebiyle, okur-yazar sayısı gün geçtikçe artmakla beraber ne yazık ki istenilen düzeyde değil. Okuyup yazabilen ve anlayabilen ‘mutlu bir azınlığız’ kısacası. Okuma ve yazması iyi olan bu ‘mutlu azınlık,’ Kürtçe yazılmış muhteşem şiirler, öyküler, romanlar okuyor ve edebi şölenin keyfini sürüyor. Öte yandan Kürtçe konuşan ama yazamayan ve hâliyle okuyamayan; yavaş okuyan, yavaş okuduğu için de anlamakta zorluk çeken hatırı sayılır bir kitle var. Bu kitle çoğu zaman Kürtçe bir metinle karşılaştığında ‘Konuşabiliyorum ama anlamıyorum’ diyor. Bir de ‘anlıyorum ama konuşamıyorum’cular var. Böyle durumlarda fark ettiğim bir şey var: Anlayamıyorum diyenlere Kürtçe bir metni okuduğunuzda büyük oranda anlıyorlar.”
Oğuz, Erivan Radyosu’nun yakaladığı başarıyı bir adım ileriye götürmek istediklerini söylüyor. Bu yüzden Podcast Kurdî için ilk podcastini de Kürtçe yayın yapan Bağdat, Kahire ve Erivan radyoları ile Kürtçe sesli haberlere yer veren uluslararası basın yayın kuruluşları üzerine hazırlayan Oğuz şunları ekliyor:
‘Bu devrin insanları okumaktan ziyade dinlemeyi seviyor’
“Bana öyle geliyor ki bu devrin insanları okumaktan ziyade dinlemeyi seviyor; dinlediğimizi daha iyi anlıyor ve kavrıyoruz. Bu yüzden podcast yapmak bana daha cazip geldi. YouTube gibi görüntülü mecralardan ziyade sesli bir mecra, bana daha yapılabilir geldi. Zaten bir yılı aşkın süredir yabancı bir ajans için sesli haberler yapıyorum ve biraz tecrübe kazandım.”
“İstanbul gibi bir şehirde yaşayan biri olarak ortalama bir buçuk, iki saatini yolda ve trafikte geçiriyorum. Böyle zamanlarda sesli bir şey dinleme pratiğim devreye giriyor ve bu pratiği görüntülü bir içeriğe nazaran daha kullanışlı buluyorum. Ayrıca daha az veri harcanan bir format. Podcasti evde, arabada, toplu taşımada; birini beklerken bile dinleyebiliyorsunuz. Bunun için internete bağlı bir akıllı telefon ve kulaklık yetiyor.”
“Derdimiz, anlatmak istediklerimiz, paylaşmak istediğimiz şeyler var ve bunu da bir yere kadar podcast aracılığıyla dinleyicilerimize iletmek istiyoruz. Kısacası Erivan deneyimini ve ilk podcastimde bahsettiğim radyolardan edindiğimiz bilgi ve birikimi Podcast Kurdî ile bir adım daha ileriye taşımak ve daha fazla dinleyiciye ulaştırmayı hedefliyoruz.”
Oğuz’a göre günümüzde Kürtçe podcast için bazı denemeler olsa da, bunlar istenilen düzeyde değil. Podcast Kurdî’ye çeşitli branştan nitelikli ve kaliteli işler çıkarmak için uğraştıklarını ifade eden Oğuz sözlerini şöyle sonlandırıyor:
“Takip edebildiğim kadarıyla podcast işleri dünyada belli bir seviyeyi yakalamış durumda. Türkiye için de ciddi mesafelerin alındığını görüyorum, çeşitli konular ve başlıklarda kanallar var ve aralarında çok iyi olanlar da var. Bunların yanı sıra kötü kanallar da var. Bu kanallarda boş muhabbet de var, bilim de; kültür sanat da var, teknoloji ve yeni trendler de…”
Kürtçe podcastlerin sayısı artıyor
“Podcast, Kürtçe içinse yeni sayılabilecek bir medya alanı. Dengê Rûsya (Rusya’nın Sesi), SBS Kurdî (Avustralya Radyosu) ve Zayele (İsveç Radyosu) gibi radyolar belli başlı içerikleri ses dosyası -bir tür podcast- olarak paylaşmış olsalar da, sadece podcast üreten mecralar yok gibi. Yeni yeni açılan birkaç kanal gözüme çarptı sadece: Gazeteciler Shaswar Mame ve Ferid Demirel ile Nawext (Zamansız), The Kurdish Edition (Kürtçe Nüsha), Li Ser Pêyan Çend Kelam (Yürürken Hasbihal) kanalları ilk aklıma gelenler. Yine kısa süre önce Türkiye’de Kürtçe’nin Kurmancî lehçesinde yayımlanan tek haftalık gazete olan Xwebûn, Kürtçe podcast yayınına başladı. Umarım Podcast Kurdî ve adını zikrettiğim kanallar güzel işler çıkarır. Son olarak şununla bitireyim: Yeter ki dinleyicilerimiz bizi yalnız bırakmasın; dinlesin ve eleştirsin.”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – SESLERİN GERİ DÖNÜŞÜ
