COVID-19 hastalığına yol açan SARS-CoV-2 tipi koronavirüsün yeni varyantı, haberlerde genelde “omicron” diye yazılıyor. Oysa Türk Dil Kurumu (TDK) kurallarına ve haber yazım geleneklerine göre bu sözcük “omikron” şeklinde yazılmalı.
TDK kurallarına ve haber yazım geleneğine göre Latin alfabesi dışındaki ifadeleri Türkçe’ye aktarırken (çeviriyazı) en yakın sesler kullanılıyor. Bu nedenle bu alfabelerdeki özel bir ismin İngilizce ve Türkçe yazımları farklı olabiliyor.
Örneğin Rusya’nın ünlü siyasetçisinin ismi Rusça’da “Дмитрий Медведев,” İngilizce’de “Dmitry Medvedev,” Türkçe’de ise Dmitriy Medvedev diye yazılıyor (“Dmitri Medvedev” şeklinde eksik bir Türkçe yazım da yaygın). Benzer bir durum Çin Devlet Başkanı 习近平 (İngilizce Xi Jinping, Türkçe Şi Cinping) için geçerli.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yeni tip koronavirüs varyantlarının Yunan alfabesindeki harf sıralamasıyla adlandırılacağını geçen mayısta açıklamıştı. Yunan alfabesi şöyle:
Geçen ay ilk kez Güney Afrika’da saptanan ve bu ay tüm dünyaya yayılan B.1.1.529 gen kodlu yeni varyanta, Yunan alfabesinin 15. harfinin adı verildi.
Özgün dilinde de “O” şeklinde yazılan bu harfin ismi “omikron.” Türkçe yazımı böyle. İngilizce yazımı ise “omicron” şeklinde (Bu harf, bildiğimiz “o” harfi. Yunan alfabesinin 24. ve son harfi olan “omega” (Ω) ise “ö” sesine daha yakın).
Omicron yazanlar, omikron yazanların 6 katı
Bu basit kurala rağmen haberlerde yeni varyantın ismi genelde yanlış yazılıyor. Bugün itibarıyla Google Haberler’deki içeriklerin neredeyse tamamında “omicron,” daha az sayıda içerikte “omikron” yazımının kullanıldığı görülüyor. Çok az sayıda da olsa “omigron” yazımına da rastlanıyor:
Google Trends verilerine göre bu ay başında “omikron” şeklindeki her doğru aramaya karşı 2 adet yanlış yazımla (omicron) arama yapıldı. Ay ortası geldiğinde doğru yazıma hemen hiç rastlanmaz oldu, çünkü artık neredeyse tüm Türkçe haber kuruluşları İngilizce medyadaki “omicron” yazımını benimsemiş ve bu yanlış yaygınlaşmıştı. Yanlışın yaygınlaşmasında Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın “omicron” ifadesini kullanması da etkili olmuş olabilir.
Omicron varyantının Avrupa’dan sonra ülkemizde de yayılmaya başlaması hatırlatma dozunun önemini çok artırdı. Tedbirlere özenle uymak, hatırlatma dozunu aksatmadan yaptırmak ve sosyal hayatı olması gerektiği gibi sürdürmek: VARYANT YENİ, YAPMAMIZ GEREKENLER AYNI. CİDDİYETLE! pic.twitter.com/UVlR18gG5B
— Dr. Fahrettin Koca (@drfahrettinkoca) December 25, 2021
İki farklı yazımla Türkçe aramaların gidişatını gösteren Google Trends grafiği şöyle:
Özetle, TDK kurallarına ve haber yazım geleneklerine göre yeni koronavirüs varyantının (değişke) Türkçe yazımı “omicron” değil, “omikron” şeklinde olmalı.
Sırada “pi” varyantı var, “delmicron” ise uydurma bir kavram
Aslında omikron varyantı keşfedildiğinde DSÖ’nün adlandırma sisteminde Yunan alfabesinin (Türkçe okunuşla) “ni” ve “ksi” harflerine sıra gelmişti. Ancak “ni” İngilizce “nu” diye yazıldığından “new” (yeni) sözcüğüyle karışabilir diye tercih edilmedi. İngilizce “xi” diye yazılan “ksi” ise Çin’de yaygın bir isim olduğu için pas geçildi ve böylece sıra omikrona geldi.
Bir sonraki varyant için şimdi sırada “pi” (Π) harfi var. Bugünlerde bazı haberlerde geçen “delmicron” (doğru yazımıyla delmikron) ise yeni bir virüs varyantı değil, “delta” ve “omikron” varyantlarının yoğunlaşmasıyla birlikte birçok ülkede yükselen yeni COVID-19 dalgasını tanımlamak için uydurulan bir sözcük.
Düzeltme: Bu haberin ilk versiyonunda “183 milyon Türkçe içerikte ‘omicron,’ 30,8 milyon içerikte ise ‘omikron’ yazımının kullanıldığı görülüyor” ifadesi kullanılmıştı. Eski ve Türkçe dışı içerikleri de kapsadığı için bu veri doğru olmadığından ilgili ifadeyi haberden çıkardık. Düzeltir, özür dileriz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – NOKTALAMA İŞARETLERİ: HABERLERDE EN SIK YAPILAN YANLIŞLAR
