Bazı AB ülkelerinde de Wikipedia kapalı. Ama sadece 24 saat boyunca… Nedeni ise sansür değil, protesto.
Bağlantı vergisi ve yükleme vergisi
AB Telif Hakkı Yönetmeliği 26 Mart’ta Avrupa Parlamentosu’nda nihai oylamaya sunulacak. Yönetmeliğin özellikle iki maddesi aylardır tartışılıyordu. 11’nci madde, platformların bağlantı verdikleri haber başına yayıncılara bir ücret ödemesini (“bağlantı vergisi”) öngörüyor. Sadece “çok kısa” alıntılar telife konu olmayacak. 13’üncü madde ise platformları, kullanıcıların yükleyeceği eserlerdeki telif hakkı ihlallerinden sorumlu tutuyor. Buna da “yükleme vergisi” deniliyor. Bu iki maddenin savunucularına göre yayıncılar ve içerik üreticileri, çoğu ABD merkezli olan Google ve Facebook gibi platformlara karşı eserlerini koruyacak yasal bir dayanağa kavuşacak. Eleştirenler ise AB bürokratlarının bu yönergenin ne kadar kapsamlı olduğunu anlamadığını ve tasarı onaylanırsa internette ifade özgürlüğünün kısıtlanacağını öne sürüyor.
Kimler protestoya katıldı?
Twitch, Pornhub ve Reddit gibi farklı alanlardaki büyük platformların başlattığı protestoya, Wikipedia’nın Almanca, Çekçe, Danca ve Slovakça sayfaları katıldı. Gönüllü editörlerin yazdığı açık ansiklopedinin bu dildeki sayfalarına bugün erişmeye çalıştığınızda, protestoya katılan diğer sitelerdekine benzeyen bir mesajla karşılaşıyorsunuz. Wikipedia, açıklamasında tasarıyı “serbest bilgi için net bir kayıp” diye niteliyor. Beş milyonu aşkın kişi “sansür makinesini durdurun” çağrısıyla imza topladı ve Avrupa’da birçok şehirde önümüzdeki günlerde protesto yürüyüşleri planlanıyor.
Wikipedia'nın Almanca, Danca, Çekçe ve Slovakça sayfaları 26'sında son görüşmesi ve muhtemelen oylaması yapılacak olan AB'nin yeni telif yasası nedeniyle bugün 24 saatlik karartma eylemi yapıyor. Wiki'nin ilgili dildeki sayfalarına girmeye çalışanlar şu mesaja yönlendiriliyor pic.twitter.com/jcQexIajHZ
— İsmail Gökhan Bayram (@igbayram) March 21, 2019
Wikipedia ve Türkiye meselenin neresinde?
Türkiye Wikipedia’ya erişimi 29 Nisan 2017’de engellemişti. Wikimedia Vakfı’nın Başkanı Katherine Maher’in Türkiye’deki mahkeme kararlarına konu olan makalelerin değiştirildiğini açıklamasına rağmen yasak kalkmamıştı. Avrupa Birliği’nin yasal mevzuatı Türkiye’yi doğrudan bağlamasa da, uyum sürecinde Ankara telif haklarının korunması konusunda dev platformlara karşı bir gün benzer bir adım atabilir.
Her hâlükârda AB’nin bu yönetmeliği onaylaması durumunda sadece Wikipedia değil, kullanıcıların içerik yükleyip sergileyebildiği her platform ciddi bir değişikliğe uğrayacak. Muhtemel telif hakkı ihlâllerini engellemek için bu platformlar, yükleme yapanlardan o içeriğin telif hakkını elinde bulundurduğuna dair kanıt istemek zorunda kalacak. Böylece Wikipedia’da bir turistik yerle ilgili bilgi verirken yaptığınız katkıya örneğin orada tatildeyken çektiğiniz fotoğrafı da eklemeniz pek mümkün olmayacak. Telif hakkı onay süreci için moderatör olarak görev yapacak daha çok insan ve telif hakkı kontrolünü bugünkünden daha etkin gerçekleştirebilen gelişmiş yazılımlar gerekecek. Tasarıyı eleştirenler, YouTube gibi büyük şirketlerin maddi riskleri göğüsleyerek yoluna devam edebileceğini, bu yüzden küçük girişimlerin çok daha kötü etkileneceğini savunuyor.
2012 yılında da ABD’de gündeme gelen İnternet Korsanlığını Durdurun (SOPA) yasa tasarısı, kitlesel protestolar üzerine ertelenmişti. AB tasarısını değerlendiren dijital haklar grubu EDRi’ın kıdemli politika danışmanı Diego Naranjo, “Bunu kazanabileceğimiz konusunda çok iyimserim” diyor.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: WIKIPEDIA GAZETECİLİĞE EL ATIYOR
