Koronavirüs gündemiyle geride kalan bu ayın haberlerinde de çok sayıda dilbilgisi ve yazım yanlışı yapıldı. Gözümüze çarpan 10 hatayı derledik. Birçok hata, sözcüklerin yabancı dillerdeki kökenini bilmemekten kaynaklanıyor.
Mahsur ve mahzur
“Mahsur” sözcüğü Arapça “kuşatılmış” anlamına geliyor. “Hisar” ve “muhasara” sözcükleriyle ortak kökenden…
Yine aynı dilden gelen “mahzur” ise “sakınca, engel” demek.
Yani bir yerde “mahsur kalmak” mümkün veya bir şeyin “mahzuru yok” denebilir.
Bu iki sözcük haberlerde sık sık karıştırılıyor. Bu yazının ilk versiyonunda birkaç örnek verirken biz de öyle yapmışız. Hürriyet ve Milliyet dâhil birçok gazetede bu hatanın sık sık gözlendiği bir gerçek. Şunlar da DHA’dan ve yerel basından daha güncel örnekler…
“Geri iade etmek” olmaz
“Ancak corona önlemleri nedeniyle seyahat kısıtlaması gelince, vatandaşların pasaport ve belgelerini iade etti. Ancak ne ileri tarihli vize verdi, ne de vize ücretini geri iade etti.”
Sözcü’nün 21 Mart tarihli haberinde geçen bu ifadede “geri” sözcüğü yer almamalıydı. Sonuçta “iade etmek” zaten “geri vermek” anlamına geliyor. Üst üste iki cümleye “ancak” diye başlanması da kulak tırmalayıcı…
Umarsız ve umursamaz
“Her şeyin eleştirilemeyeceğini, her şeyin dalga konusu edilemeyeceğini ve her konuda umarsız olunamayacağını öğreniyoruz.”
Milliyet yazarının bu cümledeki yanlışlarından biri, “umarsız” sözcüğü.
“Umar” dilimizde “çare” anlamına geliyor. Dolayısıyla “umarsız” aslında “çaresiz” demek. Yazar burada sık yapılan bir hatayı tekrarlamış ve “umursamaz” yerine “umarsız” sözcüğünü kullanmış.
Ahçı değil, aşçı
“Karantina döneminde evde ailece neler yapılabilir?.. Değişik tarifler deneyin. Hatta çocuğunuzla birlikte kağıt ahçı şapkaları hazırlayın.”
Hürriyet’in bu ifadesindeki sözcük de, çoğumuzun iyi bildiği gibi “aşçı” diye yazılmalıydı.
“Fiyat/Performans” değil, “Performans/Fiyat”
Bu ifade aslında bir Türkçe değil, matematik hatası… Teknoloji sitelerinin yanı sıra ulusal basında da sık sık görüyoruz.
Örneğin Sözcü gazetesi 2 Mart’taki haberinde “Fiyat/performans oranı yüksek olan Xiaomi telefonların popülaritesi gün geçtikçe artıyor demiş.
İlkokuldan itibaren öğretilen kesirler konusundan da bildiğimiz gibi, bu kalıp ancak “performans/fiyat” şeklinde yazılırsa doğru anlamı verebilir.
Eğer illa ki “fiyat/performans” ifadesini kullanacaksak, bu oranın “yüksek” olmasının tüketici açısından iyi bir durum olmadığını belirtmemiz gerekiyor. Çünkü bu hâlde ürünün fiyatı, performansına göre yüksek demektir.
Entellektüel değil, entelektüel
“Bir ay önce açılışı yapılan Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi artık cepte! Milyonlarca eserle kitapseverlere entellektüel yolculuk imkanı sunan kütüphaye, e-Devlet üzerinden de 60 bin 600 kişi üye oldu.”
Akşam gazetesi 29 Mart’taki haberinde böyle diyor. Ama Türk Dil Kurumu’na göre sözcüğün doğru yazımı tek L harfiyle, yani “entelektüel” şeklinde olmalı.
“Nüans farkı” diye bir şey yok
“Bela ve musibet arasında nüans farkı vardır.”
Bu sözle, Arapça kökenli iki sözcük arasındaki anlam farkını anlatmaya çalışan Milat gazetesi köşe yazarı işin içine Fransızca bir sözcük girince gazetelerde sık sık gördüğümüz hatayı yapmış.
“Nüans” Fransızca’da, “fark” ise Arapça’da “ayrım” anlamına geliyor. “Nüans farkı” deyince “fark farkı” demiş oluyoruz.
Yada değil, ya da
“Dolar ve euro’su olanlar yada alacaklar için kritik tarih!”
Takvim gazetesinin haberinde yada yada yada…
“İddaa” etkisi
“İran’da 13 yıl önce kaybolan eski FBI ajanının öldüğü idda edildi.”
Milliyet gazetesi 26 Mart’taki haberinde böyle yazmış. Oysa o sözcüğün doğru yazılışı “idda” değil, elbette “iddia” olmalı. Ünlü bahis şirketinin isminin yazılışı nedeniyle artık daha sık rastlanan bir hata bu.
Çeşitli sitelerin popüler Google aramalarından trafik sağlamak amacıyla yaptığı “SEO” haberlerinde de aynı yanlışı görüyoruz.
Örneğin 29 Mart’ta yayımlanan şu “Survivor” içeriğinde, “Yasin koluna vurduğunu iddaa etti ve skorun değişmesini etti ama Acun reddetti” diye yanlışlarla dolu bir cümle kurulmuş.
Komser değil, komiser
Yerel basında da Türkçe hataları sürüyor: “Kendini Nevşehir’de komser olarak tanıtan ve insanları dolandırmaya çalışan dolandırıcı polisten kaçamadı. Polis şahsı kısa sürede enseledi.”
4 Mart’ta yayımlanan bu haberin spotunda elbette “komser” değil “komiser” yazılmalıydı. İlk cümledeki gereksiz tekrar ve ikinci cümledeki haber diline aykırı argo kullanımı da ayrı meseleler…
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – ŞUBAT 2020 HABERLERİNDE YANLIŞ YAZILAN KELİMELER
