Dijital dönüşüm yerel gazeteleri de derinden etkiliyor. Bu etki, sayfa tasarımında kullanılan programlardan, haberlerin yayın sürecine dek birçok alanda gözlenebiliyor. Erzurum, Bursa ve Gaziantep’ten yerel gazetelerin yöneticileri ve sayfa editörleriyle konuştuk. Bir editör, “Gün içinde ajanstan gelen haberler internet sitesine girmiş oluyor… Özel haberleri ise gazete baskıya gittikten sonra gece saatlerinde internet sitemizden insanlarla paylaşıyoruz. Bunun nedeni, özel haberimizin başka kurumlar tarafından bizden önce kullanılmasını engellemek” diyor.
Yerel gazeteler bir ekonomik açmazla karşı karşıya, ama bir yandan da okurla bağ kurmaları için “ürün” ve “teknoloji” alanlarında günü yakalamaları gerekiyor. Peki, kâğıt gazeteleri yapmaya devam ederlerken internet yayıncılığını nerede konumlandırıyorlar? Her iki alanda teknolojik değişime nasıl uyum sağlıyorlar? Hangi sayfa tasarım programlarını kullanıyorlar? 2020’de bir yerel gazetenin günlük iş akışı nasıl?
Bu soruları Gaziantep Telgraf gazetesi sayfa editörü Cihat Öztürk, Bursa Şehir gazetesi editörü Ömer Karakaya ve Erzurum Atatürk İletişim Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Hakan Temiztürk’e sorduk.
Öztürk, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü mezunu. Tasarım aşamasının grafiker ve haber müdürü arasında tartışmalarla yapıldığını ifade ederek, gazetede geçen bir günü şöyle özetliyor:
‘Sayfalar haber merkezinin WhatsApp grubunda tartışılıyor’
“Üç yıldır burada çalışıyorum. Gazetemiz, Gaziantep’te yaklaşık 13 yıldır yayın hayatını sürdüren günlük yerel bir gazetedir. Haber müdürümüz, muhabirimiz, spor muhabirimiz, internet editörümüz ve grafikerimiz olmak üzere haber merkezinde beş kişi çalışmaktayız. Gazetede sabahları maillere bakıyoruz ve o günle ilgili haber dağıtımını müdürümüz koordinasyonunda paylaşıyoruz. Ve buna göre o günün planını oluşturuyoruz.”
“Öğleden sonra saat 3-4’e kadar haberler toplanır, ortak alanda açılan bugünün dosyasına atılır. Önemli olan konu manşete çekilir ve diğer haberlerde önem sırasına göre sürmanşete, logo yanlarına ve sütunlara yerleştirilir. Tasarım, grafikerle haber müdürünün arasındaki tartışmayla yapılıyor. Haber müdürü, istediği bir tasarım varsa grafikere anlatıyor. Muhabirimiz veya spor muhabirimizin de özel bir istekleri varsa grafikerle bilgisayar başında sayfaları yapıyorlar. Sayfanın son hâli WhatsApp grubumuzda haber merkezi tarafından tartışılır, son olarak eksikler ve düzeltmeler varsa onlar yapılır ve baskıya gönderilir. Haberler bizde anlık olarak siteye yüklenir.”
‘Sayfa tasarımında InDesign ihtiyaçlarımızı karşılıyor’
“Yerel gazetelerin hâlâ günümüz teknolojik fırsatlarını değerlendiremediğini düşünüyorum” diyen Öztürk şöyle devam ediyor:
“Bunun başlıca nedeni kaliteli yayıncılık anlayışından uzak ve nitelikli iş gücünden yoksun olmaları. İletişim fakültesi mezunlarının istihdam edilmesi bile son yıllarda gelişen bir refleks. Ama iletişimcilerin sektörde çalışma durumu hâlâ yetersiz. Buradan bağlayacak olursak yerel gazeteler geleneksel kâğıt baskıda ısrar ediyor, çünkü Basın İlan Kurumu ve bayram ilanları hâlâ basının olmazsa olmaz gelir kaynağı.”
“Eldeki materyali bir düzen içinde, önemine göre sıralayarak ve belli bir estetik katarak sayfalara aktarma işlemine, ‘mizanpaj,’ ‘sayfa düzenleme’ ya da kısaca ‘düzenleme’ diyoruz. Gazete tasarımı yaparken iki farklı program kullanıyoruz. Photoshop programında fotoğrafların görüntü kalitesini kontrol edip düzenleme ihtiyacı var ise düzenliyorum. Sonrasında sayfa tasarımı yaptığım InDesign programına aktarıyorum ve bu programda sayfanın estetik düzenini yapıyorum. Kitaplar, dijital dergiler, e-kitaplar, etkileşimli PDF’ler ve daha pek çok içerik oluşturmak için InDesign ihtiyacınız olan her şeyi sunuyor. Sayfa düzeni, gazetedeki haber ve yazıların, okuyucu tarafından mümkün olan en az çaba ile algılanmasını sağlamaya yönelik bir işlem haline getirmeye çabalıyoruz. Haber ve bilgi iletmeyi kolaylaştırıp, zevkli hâle getirmek hedefler arasında olmalıdır. Gazetelerin en güzel düzenle sunulmaya çalışılması amaçlarımız arasında. Gazeteyi ele alıp okumanın verdiği keyif bir başka olsa da, dijitale ayak uydurmak da kaçınılmaz.”
‘Gazetemizde internet haberciliği ön planda’
Bursa Şehir gazetesi editörlerinden Ömer Karakaya, gazetelerinin günlük yerel gazete olduğunu ve yerel siyasetle özel haberleri ön planda tuttuklarını kaydediyor:
“Bursa Şehir gazetesi siyasi olarak muhafazakar bir yayın çizgisinde hareket ediyor. Yerel siyaset ve özel haberciliğin ön planda olduğunu söyleyebilirim. Her ne kadar iktidara yakın olarak görünen bir gazete olsa da parti içi eleştirilere de yer veren bir çizgideyiz. Özellikle hizmet noktasında görülen eksiklerin parti gözetmeksizin yazıldığı bir kurumda çalışıyorum. Gazetemizde ilk olarak internet haberciliği ön planda olduğu için, bu birime bakan arkadaş sabah herkesten önce gelip, gazetenin internet sitesini güncelliyor. Sonrasında editörler ve sayfa sekreterleri iş başı yapıyor.”
“Öncelikle gazetenin günlük şablonu oluşturuluyor. Gelen resmi ilan ve köşe yazıları uygun sayfalara yerleştiriliyor. Gazetede iki editör, bir yazı işleri müdürü çalışıyor. Herkesin kendine ait bir sayfası var. Bu sayfalar gün içinde yapılmaya başlanıyor. Biten sayfalar havuz sisteminde sayfa sekreterlerine aktarılıyor. Sayfa sekreterleri gelen sayfaları, oluşturdukları şablona göre çalışmaya başlıyorlar. En son gazetenin 1. sayfası, yani bizim tabirimizle ‘kapak’ yapılıyor. Gün içinde öne çıkan ya da bizim özel olarak çalıştığımız bir haber birinci sayfa için hazırlanıyor. Sonrasında haberi yazan kişi sayfa sekreteriyle birlikte sayfaya nasıl koyulmasıyla ilgili fikir alışverişinde bulunarak kapağı hazır hâle getiriyorlar. En sonra bütün sayfaların tashihi yapılıyor. Hatalar varsa düzeltiliyor ve yine farklı bir havuz sisteminden matbaaya yollanıyor. Gazete İstanbul’da basıldığı için en geç akşam 8’e kadar sayfalar matbaanın eline ulaşıyor. İstanbul’da basıldıktan sonra Bursa’ya getirilen gazeteler, dağıtım şirketi aracılığıyla bayilere, marketlere, benzin istasyonlarına dağıtılıyor.”
‘Hızlı yayılabilecek haberleri gazete basılmadan internette yayımlıyoruz’
Haberlerin hızlı tüketildiğine vurgu yapan ve bundan ötürü haber portallarını sık güncellediklerini aktaran Karakaya bu durumu şöyle açıklıyor:
“Medya dijital bir alana kaydığı için, gün içinde ajanstan gelen haberler internet sitesine girmiş oluyor. Yani haberler gazeteye internetten sonra giriyor diyebiliriz. Kendi çalıştığımız özel haberleri gazeteye koyduktan ve gazete baskıya gittikten sonra gece saatlerinde internet sitemizden insanlarla paylaşıyoruz. Bunun nedeni de özel haberimizin başka kurumlar tarafından bizden önce kullanılmasını engellemek. Gün içinde hızlı yayılabilecek bir habere ulaşmışsak, özel haber de olsa, internet sitemize yüklüyoruz. Medya sektörü belki de dünyanın en hızlı değişen sektörlerinden biri. Özellikle internetin insan hayatına girmesiyle bambaşka bir boyut kazandı. Her insan her yerden haber verme özgürlüğüne sahip. Bu yüzden haberler hızlı tüketiliyor. Gazeteye giren haberler ertesi güne kadar çoktan tüketilmiş oluyor. Bu yüzden insanlar gazete alma ihtiyacı duymuyor. Haberler internet mecrasından okunuyor. Biz de gazetemizi dijital medyaya taşıyoruz. Kâğıt baskının yanında yapılan e-gazete sayfaları internete yükleniyor. Dijitalbasin.com sitesinden gazetemize abone olan herkes, dünyanın her yerinden gazetemize ulaşabiliyor.”
‘Dama mantığıyla çalışıyoruz’
Gazete tasarımında QuarkXPress programını kullandıklarını belirten Karakaya sözlerini şöyle sürdürüyor:
“QuarkXPress daha çok yazı ağırlıklı haber metinleri için kullanımı rahat olan bir programdır. Bu programda bir çalışma şablonu açılır. Editörün hazırladığı haber fotoğrafları ve yazılar şablona çekilir. Editörlerin belirlediği sıraya göre, yani önem sırasına göre haberleri sayfaya yerleştiririz. Basılı bir gazeteye baktığınızda her haberin aynı büyüklükte olmadığını görürsünüz. Göz yormamak ve önem sırası belirlemek için düzenleme yaparız. Mesela manşet olarak çalıştığımız birinci haberin haber başlığı ve fotoğrafını büyük kullanırız. Bu düzenleme doğrultusunda diğer haberleri birbirine eşit şekilde küçülte küçülte tasarım yapmaya devam ederiz. Sayfamıza şekil vermek ve haberlerin birbirlerinden ayrılması için dama mantığıyla çalışırız: Bir haber beyaz zeminde ise, çaprazında kalan diğer haberin altına renk vererek ilerleriz. Böylece okunmasını ve birbirinden ayrılmasını sağlamış oluruz.”
‘Modüler sayfa tasarımı örneklerini değerli buluyorum’
Prof. Dr. Hakan Temiztürk yaklaşık 10 yıldır Erzurum Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin uygulama gazetesi olan Atatürk İletişim’i yönetiyor. Bu yerel gazete her ay Türkiye’nin birçok ilindeki kurumlara da dağıtılıyor. Temiztürk, “Gazetenin tasarımı için önce öğrencileri görevlendiriyorum; bazen görevli öğrenci iyi iş çıkarıyor, büyük oranda tasarımı tamamlıyor, bana küçük düzeltmeler kalıyor. Bazen öğrenci yeterli olmuyor; baştan sona ben yapıyorum tasarımı” diyor.
Sayfa tasarımı ve teknolojik uyum konusunda ise Temiztürk şunları söylüyor:
“Biz gazetede InDesign programını kullanıyoruz; teknoloji takibimizin yeterli olduğunu düşünüyorum. Sayfa tasarımında Türkiye’deki gazetelerin bir bakıma ortalamasını tutturmaya uğraşıyoruz. Bazı yönleriyle onlardan ayrılıyoruz; uzun haberlerimiz oluyor mesela, bazen de öğrencilerin o gazetelerde çalışma ihtimalini düşünerek onlara benzetme amacında oluyoruz. İdeal sayfa düzeninin çok karmaşık olmayan, abartılı punto/font kullanımından kaçınan, dikkat çekiciliği tek ilke olarak benimsemeyen tasarım olduğunu düşünüyorum. Daha çok modüler sayfa tasarımı örneklerini değerli buluyorum; New York Times gibi…”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – GÜMÜŞHANE’DEN ULUSAL HABER ÇIKARMAK: DİPSİZ GÖL ÖRNEĞİ
