Son bir ayda yayımlanan haberlerde gözümüze çarpan Türkçe hatalarını listeledik. Türkiye ve Yunanistan arasında artan diplomatik gerilimle birlikte “Navtex ilanı” haberlerde en sık yapılan yanlışlardan biri oldu. Bunun muhtemel nedeni, Navtex sözcüğünün anlamının bilinmemesi.
1. Navtex ne demek?
Navtex, İngilizce “navigational telex” (seyir teleksi) ifadesinin kısaltması. NAVTEX ve NavTex şeklinde de yazılabiliyor.
Navtex, gemilerde bulunan ve uluslararası orta frekansta çalışan bir teleks cihazının ismi. İlgili tüm kurumlar, denizdeki seyrüsefere dair tüm uyarı ve tahminleri bu cihazdan yayımlıyor ve öğreniyor.
Örneğin bir askeri tatbikat nedeniyle verilen güvenlik uyarısı, deniz altı kablolarında yapılan bir tamirat çalışması veya bir fırtınanın o bölgeye yaklaştığına dair meteorolojik bir tahmin, Navtex raporlarına yansıyor. Her gemi, kendi rotası üstünde olup bitene veya olabileceklere dair bilgileri, otomatik çalışan bu cihazdan yazılı olarak alıyor.
Bu yüzden bugünlerde örneğin şu Milliyet haberinde görülen “Navtex ilanı” ifadesi yanlış. Navtex sistemi/cihazı üzerinden bir mesaj verilebilir veya bir duyuruda bulunulabilir ama savaş ilan eder gibi Navtex ilan edilmez.
Aynı şekilde şu CNN Türk haberindeki “Türkiye yeni Navtex yayınladı” ifadesi de yanlış. Burada “Navtex mesajı” denmeliydi ve ayrıca “yayınlamak” diye bir sözcük yok; doğru yazılışı “yayımlamak.”
Bu arada bazı ülkeler Navtex sistemindeki mesajları internet üzerinden de aynen yayımlıyor. Mesela Yunanistan’ın ilgili sayfasında Naxtex mesajlarını görebilirsiniz. Nisan ayından beri Türkiye’nin Navtex üstünden yayımladığı uyarılara karşı Yunanistan’ın da aynı sistem üstünden denizcilere hitap ederek cevap verdiği görülebiliyor.
2. Venezüella değil, Venezuela
Bu Güney Amerika ülkesinin adı Türkiye medyasında yıllardır yanlış yazılır. Bugünlerde Ankara’nın peynir ithalatı nedeniyle söz konusu imla hatasına yine bolca rastladık.
En sık kullanılan yanlış yazım, şu Cumhuriyet haberinde olduğu gibi, “Venezüella” şeklinde… Oysa Türkçe’de bu sözcüğü, özgün biçimiyle, yani “Venezuela” diye yazıyoruz.
(Bu yanlışa dikkat çeken Journo okuru Fatma Boz’a teşekkür ederiz. Siz de haberlerde gördüğünüz dil hatalarını iletisim@journo.com.tr adresine gönderebilirsiniz)
3. Mahçup değil, mahcup
Mahcup, Arapça “hicap” ile aynı kökten geliyor ve “utanan, utanarak, utangaç” anlamında kullanılıyor. Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre doğru yazılışı “mahcup” şeklinde. Karar gazetesindeki şu haberde ise “mahçup” diye yazılmış.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – ARİFE Mİ, AREFE Mİ? TEMMUZ HABERLERİNDEN DİL HATALARI
