Son bir ayda yayımlanan haberlerde gözümüze çarpan Türkçe hatalarını listeledik. Her zaman olduğu gibi, sık sık yanlış yazılan sözcüklere odaklandık. Kurban Bayramı’na girerken “arife mi, arefe mi yazılır” sorusuyla başlıyoruz.
1. Arefe değil, arife
Bugün neredeyse bütün haber sitelerinin “SEO” haberlerinde “arife/arefe” sözcüğü geçiyor. Arapça kökenindeki “arafa” (bildi) sözcüğü, muhtemelen “öngörmek, kestirmek” anlamında, “bayramın geleceğini haber veren” bir güne işaret ediyor ve yüzyıllardır özellikle Kurban Bayramı’ndan önceki gün için kullanılıyor.
Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre bu sözcüğün standart Türkçe yazımı “arefe” değil, “arife” şeklinde. Ancak bugün birçok haberde “arefe” diye yanlış yazıldığını görüyoruz. Örneğin şu Habertürk içeriği…
2. “Keyfekeder” ile “keyfi” farklı anlamlara sahip
“Twitter’ın bu keyfekeder sınırlandırmaları ABD’de de gündem olmuştu” diyor Yeni Şafak haberi… Sıkça yapılan bir yanlış bu.
TDK’ye göre bitişik yazılması gereken “keyfekeder” sözcüğü “Pek üzerinde durulmayan, önem verilmeyen” anlamına geliyor. Bu sözcüğün ilk bileşeninin aslında bildiğimiz “keyif” ile bir ilgisi yok. Burada kullanılan ifade, Arapça “kayfa” (“nasıl” anlamında) sözcüğünden geliyor. İkinci sözcükle birleştiğinde, “Bu da keder mi, bu da dert mi? Önemsiz bir şey” anlamındaki deyimi oluşturuyor.
Bu nedenle haber yazımında gereken sözcüğün “keyfi” mi, yoksa “keyfekeder” mi olduğuna dikkat etmek gerekiyor. Üstteki örnekte, “keyfi sınırlandırmalar” yazılmalıydı.
3. “… gerekçesiyle adliyeye sevk edildi” olmaz, “iddiasıyla” denmeli
Zanlılar “göçmen kaçakçılığı yaptıkları gerekçesiyle adliyeye sevk edildi” ifadesi geçiyor Milliyet haberinde…
“Gerekçesiyle” sözcüğünü kullandığımızda, bir hüküm bildirmiş oluyoruz. Oysa zanlıların bu eylemi gerçekleştirdiklerini, yani suç işlediklerini kanıtlayan bir mahkeme kararı yok şu anda.
Bu yüzden “adliyeye sevkin” bildirildiği bu tür cümlelerde, “iddiasıyla” ifadesinin kullanılması gerekiyor. Yani doğrusu: “Zanlılar göçmen kaçakçılığı yaptıkları iddiasıyla adliyeye sevk edildiler.”
4. Küvez değil, kuvöz
Sözcü’nün haberine göre “Sağlıklı yeni doğan bebekler, emzirme sırasında annelerine veriliyor ve geri kalan süreçte ailelerinden 1,8 metre uzaklıktaki her yeri kapalı küvezlerde tutuluyor.” Bu da çok sık yapılan bir yazım hatası.
“Erken veya yeni doğmuş bebeklerin, onlara zarar verebilecek dış etkenlerden korunması amacıyla içine yerleştirildiği, belirli sıcaklığın ve nemin özel olarak oluşturulduğu araç” anlamındaki bu sözcük, Fransızcadan ( “couveuse”) dilimize geçmiş. TDK’ye göre Türkçe yazımı “küvez” değil, “kuvöz.” Ayrıca TDK bunun yerine Türkçe bir karşılık olarak “yaşanak” sözcüğünü öneriyor.
5. Mahsül değil, mahsul
Hasat mevsimi geldi, tarım haberleri çoğaldı. Bununla birlikte “mahsül” diye şeklindeki hatalı yazım sayısı da arttı. Örneğin Denizli’den bir yerel gazetenin şu haberi…
“Ürün; verim; ortaya çıkan, elde edilen şey” gibi anlamlarına gelen bu sözcük, TDK’ye göre “mahsul” diye yazılmalı. Sondaki L harfi sayesinde U kendiliğinden yumuşadığı için, şapka kullanmaya da gerek yok.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – KRAMPON NEDİR? HAZİRAN AYI HABERLERİNDEN YAZIM YANLIŞLARI
