Sohbet robotu ChatGPT’nin hem ücretli hem de ücretsiz yapay zekâ modellerini, iletişim fakültelerinde okutulan dört dersin yazılı sorularıyla sınadık. Ankara ve Ege üniversitelerinden dört iletişim akademisyeni; ChatGPT’nin cevaplarını Journo takipçileri için notlandırdı. Ayrıca son yıllardaki ÖSYM sınavlarında medya ve iletişim alanında çıkan soruları tarayıp ChatGPT için bir de çoktan seçmeli sınav hazırladık.
ChatGPT’nin ücretsiz sürümündeki GPT-3.5 dil modeli, yazılı sınavlarda sadece “Sosyal Medya” dersini geçebildi. “Temel Gazetecilik,” “İletişime Giriş” ve “Medya Etiği” derslerinde başarısız oldu. Ücretli versiyondaki GPT-4 modeli “İletişime Giriş” dersinde başarılı olsa da diğer derslerde GPT-3.5’u geçememesi ve hatta “Sosyal Medya” dersinde onun gerisinde kalması dikkatimizi çekti.
LYS ve YGS sorularından oluşturduğumuz 12 soruluk testte ise GPT 3.5’un başarı puanı %41,7, GPT 4’ünkü %75 oldu. Örneğin GPT-3.5 “Milli Mücadele’nin sesini duyurmak için kurulan gazete hangisidir” sorusunu “İrade-i Millîye” diye yanıtlarken GPT-4 doğru cevabı (Hâkimiyet-i Millîye) buldu.
Medyada yapay zekâ (YZ) konulu haberlere ve bu alandaki en yaygın uygulamalardan ChatGPT‘ye Journo’da uzun süredir yer veriyoruz. Bu kez ChatGPT’nin, medya ve gazetecilik alanındaki başarısını ölçmeye çalıştık.
Merkezi San Francisco’da bulunan OpenAI adlı şirketin sohbet robotu ChatGPT, tüm dünyada son aylara damgasını vurdu. ChatGPT’nin ücretsiz versiyonunda kullanılan büyük dil modeli olan GPT-3.5’un tanımına göre o, “insanlarla etkileşime girmek ve onların dil tabanlı ihtiyaçlarını karşılamak için üretilen güçlü bir YZ dil modeli.” GPT-4 ise bu modelin “daha da akıllı” bir sürümü olarak martta yayımlanmıştı.
Geçen yıl kamuoyuna açılan GPT-3.5 modeli, ChatGPT arayüzüyle ücretsiz olarak kullanılabiliyor. Martta piyasaya sürülen GPT-4 modeli için “ChatGPT Plus” aboneliği satın almak gerekiyor. Türkiye’de baz fiyatı 20 dolar olan bu aboneliği iOS’tan satın aldığınızda maliyet 24 doların üstüne çıkıyor. Bu Journo araştırmasında, her iki dil modelinin medya ve iletişim alanındaki performansını hem yazılı hem de çoktan seçmeli sınavlarla ölçtük.
ChatGPT’ye notları iki iletişim profesörü ve iki doçent verdi
Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden (İLEF) Prof. Dr. Haluk Kâzım Geray, Prof. Dr. Oğuzhan Taş ve Doç. Dr. Çağla Kubilay Kâmiloğlu ile Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Doç. Dr. Tolga Çelik ilgili derslerinde öğrencilere yönelttikleri soruları bu kez ChatGPT’ye sorup yanıtlara not verdi. Bu soruların bazıları iletişim fakültelerinde dönem içinde zorunlu derslerin sınavlarında çıkıyor, bazıları da bütünlemelerde…
Sonuçlara baktığımızda ne GPT-3.5 ne de GPT-4’ün iletişim fakültesinde sınıfı geçebildiğini görüyoruz. GPT-3.5 sadece Doç. Dr. Çelik’in “Sosyal Medya” dersinde başarılı oldu. GPT-4 bu dersin yanı sıra ‘İletişime Giriş’i de başarıyla geçti. İki dil modeli en düşük notları Prof. Dr. Geray’ın “Temel Gazetecilik” dersinde aldı.
Üstteki grafikte, ChatGPT’nin performansını, her bir ders için iletişim akademisyenleriyle seçtiğimiz sınav sorularına verdiği yanıtların ortalama başarı puanına göre özetledik. Şimdi gelin tek tek derslere ve yazılı sınavları oluşturan sorulara bakalım.
ChatGPT “Temel Gazetecilik” yazılısında: ❌
Prof. Geray’ın İLEF Gazetecilik bölümünde birinci sınıf öğrencilerine verdiği zorunlu derslerden Temel Gazetecilik’in bütünleme sınavında sorduğu sorular şunlar:
Soru 1: Haberde tarafsızlık ne anlama gelir, nasıl sağlanır?
Soru 2: Gazetecilerin çalışma biçimlerini anlatınız.
Soru 3: Araştırmacı gazeteciliğin özelliklerini sayınız.
Geray, ChatGPT’nin yanıtları için her iki modele ilk 2 soru için 35 üzerinden 10 ve 0, son soruya ise 30 puan üzerinden 12 puan verdi.
ChatGPT “İletişime Giriş” yazılısında: ❌
Doç. Kâmiloğlu’nun okuttuğu, birinci sınıf Gazetecilik öğrencilerinin diğer zorunlu dersi ‘İletişime Giriş’in sınav soruları ise şöyle:
Soru 1: İletişimin iki aşamalı akışı modelini açıklayınız. Modele hangi araştırmalar temel oluşturmuştur? Modelin ortaya koyduğu temel kavramlar hangileridir?
Soru 2: Medya ürünlerinin uluslararası dolaşımının asimetrik nitelik taşıması ne demektir? Haber, dizi, sinema vb. ürünlerin asimetrik dolaşımının sonuçlarını medya izleyicilerini odağa alarak tartışınız.
Soru 3: Kitle iletişiminin temel özellikleri nelerdir? İçinde bulunduğumuz medya ortamında kitle iletişiminin özelliklerinden hangileri aşınmıştır/geçerliliğini kaybetmiştir? Açıklayınız.
Yapay zekâ tarafından verilen cevapları değerlendiren Kâmiloğlu, ilk soru için GPT-3.5’a 50 üstünden 10, GPT-4’e 40; ikinci soru için GPT-3.5’a 50 üstünden 20, GPT-4’e 45; üçüncü soru içinse GPT-3.5’a 50 üstünden 35, GPT-4’e 45 puan verdi.
ChatGPT “Medya ve Etik” yazılısında: ❌
Radyo, Sinema ve Televizyon Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Taş’ın son sınıf öğrencilerinin zorunlu dersi ‘Medya ve Etik’in sınavında sorduğu iki soru şöyle:
Soru 1: Üyesi olduğunuz meslek örgütü, meslekte karşılaşılan ahlâki sorunlarla ilgili bir konferans düzenliyor. Çalıştığı kurumda, lisans eğitimindeki bir dersin verdiği ilhamla tartışma toplantıları düzenlediği bilinen sizden, bu konferansta ‘etiğe yaklaşımlar’la ilgili bir sunuş yapmanız isteniyor. Sunuş başlığını “Kantçı Etik mi, Faydacılık mı?” olarak belirliyor ve üç temel başlık üzerinde durmayı planlıyorsunuz:
- Kantçı etiğin zaaflarını, faydacılığın bakış açısından göstermek
- Faydacılığa karşı Kantçı etiğin güçlü yanlarını vurgulamak
- Bu iki yaklaşımı uzlaştırmanın olanaklarını sorgulamak
Bu yaklaşımların ve alternatiflerinin (J. Rawls, D. Ross ve erdem etiği) temel argümanlarını dikkate alarak ve yukarıda başlıkların altını doldurarak bir konuşma metni hazırlayınız.
Soru 2: Türkiye’de özel televizyon kanalları ve gazetelerin yönetici ve sahipleri, topluma sundukları medya içeriklerinin niteliksizliğiyle ilgili eleştiriler karşısında sıklıkla şöyle bir savunma geliştirirler: “Tiraj ve rating toplumun neyi okumak ya da izlemek istediğini ortaya koyuyor, halkın bunları okumaktan ya da izlemekten memnun olduğunu gösteriyor. Biz de toplumun beğenilerine uygun içerik üretmekle yükümlü medya profesyonelleri olarak görevimizi yapıyoruz, halk ne istiyorsa onu veriyoruz.” Böyle bir savunma faydacılık (utilitarianism) temelinde haklılaştırılabilir mi? Değerlendiriniz.
Taş, ChatGPT’nin sınav performansına 100 puan üzerinden şöyle not verdi: Birinci soruya verdiği yanıt için GPT-3.5’a 60, GPT-4’e 45; ikinci sorunun yanıtı içinse GPT-3.5’a 50, GPT-4’e 65 puan. ChatGPT’nin bu sınavda verdiği yanıtların tam metinlerini şu sayfada okuyabilirsiniz.
ChatGPT “Sosyal Medya” yazılısında: ✅
Doç. Dr. Çelik, Ege İletişim’de lisans öğrencilerine “Sosyal Medya,” yüksek lisans öğrencilerine “İnternet Haberciliği Teknikleri” adlı zorunlu dersleri veriyor. “İnternet Haberciliği Teknikleri” dersinde veri görselleştirme gibi uygulamalar yapıldığından, Çelik ChatGPT’yi sadece “Sosyal Medya” dersinde sınava aldı. Sorular şöyleydi:
Soru 1: Simülasyon ve hipergerçeklik kavramlarından faydalanarak Baudrillard perspektifinden sosyal medya eleştirisi yapınız.
Soru 2: Twitter kamusal alan olarak kabul edilebilir mi? Habermas’ın Kamusal Alan kavramını ve kamusal alan boyutlarını dikkate alarak tartışınız.
Soru 3: Herbert Marcuse, “teknolojik rasyonalite” kavramıyla neyi ifade etmektedir? Teknolojik Rasyonalite, Sosyal Medya bağlamında nasıl açıklanabilir?
Çelik, iki dil modelinin sorulara verdiği cevapları şu ifadelerle değerlendirdi:
- GPT-3.5 daha doğru yanıtlar vermiş, bu yanıtları veren bir öğrenciye rahatlıkla 100 verebilirdim. GPT-4’ün verdiği yanıtlar biraz daha karmaşık olmuş ama kötü değil, ona da 70-80 verirdim. GPT-3.5 ilişki de kurmuş ve istediğim, Twitter’ın kamusal alan olarak kabul edilemeyeceği sonucuna bile varmış. Gerçi bu cevap dijital kaynaklarda, farklı akademik çalışmalarda da mevcut ama bunu anlamlı bir metin hâlinde bana cevap olarak yazmış olması güzel.
Böylece ChatGPT’nin ücretsiz sürümünün iletişim fakültesinde yazılı sınavlardan geçebildiği tek ders “Sosyal Medya” oldu. Dikkat çekici bir durum ise “daha gelişmiş” diye sunulan ücretli GPT-4 dil modelinin, “Sosyal Medya” sınavında, önceki sürüm olan ücretsiz GPT-3.5’tan daha düşük puan alması…
ChatGPT LYS-YGS testinde: GPT-4 12 sorudan 9’unu doğru yanıtladı
Çoktan seçmeli sınavı yapmak için bir soru derlemesi oluşturduk. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı’nın (ÖSYM) 2011-2017 yıllarında düzenlediği Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) ve Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) sorularını taradık. Bu sorulardan, medya-iletişim-gazetecilik alanındaki 12’sini seçtik.
Sonuçta, basın tarihi ve haber dili gibi konulardaki bilgi ve becerileri sorgulayan çoktan seçmeli sınavımızda GPT-4 12 sorunun 9’unu, GPT-3.5 ise 5’ini doğru yanıtladı. İlgili soruların yer aldığı ÖSYM sınav kitapçıklarını şu sayfada inceleyebilirsiniz.
Son olarak bu testteki soruları ve ChatGPT’nin, verdiği yanıtları nasıl açıkladığını inceleyelim.
ÖSYM sınavlarından seçtiğimiz medya sorularına ChatGPT’nin verdiği yanıtlar
Sorunun çıktığı sınav: 2011 LYS TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI (TDE)
Soru: Gazete ve dergilerin belli sütunlarında yayımlanan, konusunu güncel, siyasi, toplumsal, kültürel olaylardan ve durumlardan seçen, bunları kanıtlama kaygısı gütmeden işleyen, kısa oylumlu, yoğun anlatımlı bir yazı türüdür —-. Güncel bir olayın kişisel görüşe bağlanarak canlı ve çarpıcı bir dille anlatılmasını gerektirir. Anlatım ve dil ustalığının yanı sıra zengin bir bilgi ve kültür birikimi ister. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?
A) röportaj
B) fıkra
C) eleştiri
D) makale
E) günlük
Doğru cevap: B
GPT-3.5’un cevabı: C (Yanlış)
GPT-3.5’un açıklaması: Bu parçada boş bırakılan yere “eleştiri” getirilebilir. Eleştiri, gazete ve dergilerin belli sütunlarında yayımlanan, güncel, siyasi, toplumsal, kültürel olaylardan ve durumlardan seçilen konuları kişisel görüşlere bağlayarak canlı ve çarpıcı bir dille anlatan, kısa ve yoğun anlatımlı bir yazı türüdür. Eleştiri yazılarında yazar, konular hakkındaki düşüncelerini dile getirirken genellikle kanıtlama kaygısı gütmez ve anlatımında dil ve edebiyat ustalığına ihtiyaç duyar. Aynı zamanda eleştiri yazıları için zengin bir bilgi ve kültür birikimi de gereklidir.
GPT-4’ün cevabı: B (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Parçada bahsedilen özelliklere bakacak olursak, bu özellikler bir “fıkra”ya uymaktadır. Fıkra, genellikle gazete ve dergilerde yayımlanan, güncel, siyasi, toplumsal ve kültürel konuları işleyen, kanıtlama amacı gütmeden, kısa ve yoğun bir anlatımla bir olayı veya durumu ele alan bir yazı türüdür. Ayrıca fıkra, genellikle bir yazarın kişisel görüşünü ve bilgi birikimini yansıtır. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneği olan “fıkra”dır.
Sorunun çıktığı sınav: 2011 LYS TDE
Soru: “Düzenlemeler” anlamına gelen “Tanzimat”, bir bakıma Osmanlı İmparatorluğu’nun bazı kurumlarıyla Batı’ya yönelişi demektir. Tanzimat Döneminde Batı’yı yakından tanımış, Batı uygarlığının önemini kavramış kimi Türk aydınları, yaşayış, bilim, sanat ve edebiyat yönünden Batı ile bağlantılar kurmuşlardı. 1860 yılında Agâh Efendi ile Şinasi’nin birlikte çıkardıkları —- adlı gazete ile Tanzimat edebiyatı başlamış oldu. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Tercüman-ı Ahvâl
B) Ceride-i Havadis
C) Takvim-i Vakâyi
D) Tercüman-ı Hakikat
E) Tasvir-i Efkâr
Doğru cevap: A
GPT-3.5’un cevabı: C (Yanlış)
GPT-3.5’un açıklaması: Tanzimat Dönemi’nde Batı ile bağlantılar kurulmuş ve Tanzimat edebiyatı başlamıştır. 1860 yılında Agâh Efendi ile Şinasi’nin birlikte çıkardıkları gazete, Takvim-i Vakayi’dir.
GPT-4’ün cevabı: E (Yanlış)
GPT-4’ün açıklaması: Bu parçada boş bırakılan yere “Tasvir-i Efkar” getirilmelidir. Şinasi ve Agâh Efendi, 1860 yılında “Tasvir-i Efkar” adlı gazeteyi çıkararak Tanzimat edebiyatını başlatmışlardı. Bu gazete, Tanzimat dönemindeki aydınların fikirlerini yaymak için önemli bir mecra oldu. Bu sebeple doğru yanıt E seçeneği olacaktır.
Sorunun çıktığı sınav: 2011 LYS TARİH
Soru: Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de 1960-2000 yılları arasında görülen bilimsel veya teknolojik gelişmelerden biri değildir?
A) Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun (TÜBİTAK) kurulması
B) İlk televizyon yayınının başlaması
C) İlk İnternet bağlantısının kurulması
D) İlk radyo yayınının başlaması
E) İlk organ naklinin yapılması
Doğru cevap: D
GPT-3.5’un cevabı: C (Yanlış)
GPT-3.5’un açıklaması: Türkiye’de 1960-2000 yılları arasında görülen bilimsel veya teknolojik gelişmeler arasında “İlk İnternet bağlantısının kurulması” yer almamaktadır. Türkiye’de internetin yaygınlaşması ve geniş kullanımı 1990’lı yıllardan itibaren gerçekleşmiştir. Diğer seçenekler ise bu dönemde gerçekleşen bilimsel veya teknolojik gelişmeler arasında yer almaktadır:
A) Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun (TÜBİTAK) kurulması (1963)
B) İlk televizyon yayınının başlaması (1968)
D) İlk radyo yayınının başlaması (1927)
E) İlk organ naklinin yapılması (1968)
GPT-4’ün cevabı: D (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Bu seçenek Türkiye’de 1960-2000 yılları arasında gerçekleşen bir olayı temsil etmiyor. Türkiye’deki ilk radyo yayını, bu tarih aralığının çok öncesinde, 1927’de başlamıştır. Diğer tüm seçenekler belirtilen tarih aralığında gerçekleşen önemli bilimsel ve teknolojik gelişmelerdir. TÜBİTAK 1963’te, ilk televizyon yayını 1968’de, ilk internet bağlantısı 1993’te ve ilk organ nakli 1968’de gerçekleşmiştir.
Sorunun çıktığı sınav: 2012 YGS
Soru: Yazınsal metinlerle beslenmek, iyi bir gazete metni yazmanın olmazsa olmazlarındandır. Bu, cinayet haberi yazan polis muhabiri için de geçerlidir, köşe yazarı için de. Gazetecilerin iyi bir şiir, roman, öykü okuru olmaları bana göre, zorunludan da öte. Ben gazete yazılarımda önce anlaşılır olmaya çalışırım. Sonra, işlediğim konuda öncelikle belli bir noktayı vurgularım ki okuyanlar onda yeni bir bakış açısı bulabilsin. Ne yazık ki bunu, lafa boğmadan yapabilmek sanıldığından çok daha zor. Bazen altı satırlık bir yazı için günlerce araştırma yaptığımı, onlarca insanla konuştuğumu bilirim. Yine benim gazete yazılarımın olmazsa olmazlarından biri de saydamlıktır. Kötüye kötü, iyiye iyi diyemediğim tek bir yazım bile yok. Çünkü gazete yazıları gerek biçemiyle gerek içeriğiyle mutlaka “gerçek” olmak zorunda. Böyle diyen bir gazeteciyle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisine varılamaz?
A) Sanatsal yapıtları okumanın gerekliliğine inandığına
B) Yazdıklarının kısa ve açık olduğuna
C) Söylemek istediğini kendine özgü bir yaklaşımla işlediğine
D) Yazacaklarını bir ön değerlendirmeden geçirdiğine
E) Okuyucularını kendisiyle özdeşleştirmek istediğine
Doğru cevap: E
GPT-3.5’un cevabı: E (Doğru)
GPT-3.5’un açıklaması: Verilen açıklamalara göre gazeteci, gazete yazılarında “saydamlık” ve “gerçek” olma zorunluluğuna inanıyor. Ancak metinde, gazetecinin okuyucularını kendisiyle özdeşleştirmek istediğine dair bir ifade bulunmuyor. Dolayısıyla, bu noktaya dair bir sonuca varılamaz.
GPT-4’ün cevabı: E (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Bu metni dikkatlice okuduğumuzda, gazetecinin sanatsal yapıtları okumanın gerekliliğine inandığını (A), yazdıklarını kısa ve açık bir şekilde ifade etmeye çalıştığını (B), söylemek istediğini kendine özgü bir yaklaşımla işlediğini (C) ve yazacaklarını bir ön değerlendirmeden geçirdiğini (D) belirttiğini görebiliyoruz. Ancak, metinde okuyucularını kendisiyle özdeşleştirmek istediğine dair bir ifade ya da ima bulunmamaktadır. Bu nedenle, gazeteci hakkında E seçeneğine varılamaz.
Sorunun çıktığı sınav: 2012 LYS TDE
Soru: Gazete, aşağıdaki türlerin hangisinin gelişiminde etkili olmamıştır?
A) Makale
B) Deneme
C) Fıkra
D) Röportaj
E) Günlük
Doğru cevap: E
GPT-3.5’un cevabı: E (Doğru)
GPT-3.5’un açıklaması: Gazete, “Günlük” türünün gelişiminde etkili olmamıştır. Günlük, kişisel olayların, duyguların, düşüncelerin ve deneyimlerin günlük olarak yazıldığı bir türdür. Genellikle bireysel yaşantıların kaydedilmesi amacıyla kullanılırken, gazeteler daha çok haber, makale, deneme, fıkra ve röportaj türlerine odaklanır.
GPT-4’ün cevabı: E (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Soru gazetenin hangi türlerin gelişiminde etkili olmadığını sormaktadır. Gazete, makaleler, denemeler, fıkralar ve röportajlar gibi birçok türün gelişiminde etkili olmuştur. Gazete, farklı düşünceleri ve olayları aktarmak için kullanılan bir araç olduğundan, bu türlerin hepsi gazetenin sayfalarında yer bulmuştur.
Bununla birlikte, “günlük” türü, genellikle kişisel deneyimlerin ve düşüncelerin kaydedildiği bir formatta olup, genellikle birinci tekil şahıs perspektifinden yazılır. Bu tür, daha özel ve kişisel bir tür olup, genellikle halka açık bir platform olan gazetelerde yer almayacak şekilde tasarlanmıştır. Dolayısıyla, gazetenin “günlük” türünün gelişimine doğrudan bir etkisi olmamıştır.
Sonuç olarak, doğru cevap E) Günlük’tür.
Sorunun çıktığı sınav: 2012 LYS TARİH
Soru: Abdülmecit Dönemi’nde birçok alanda yeni uygulamalara geçilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi bu uygulamalardan biri değildir?
A) Demir yolları yapılması
B) Belediye teşkilâtının kurulması
C) Telgraf hatlarının oluşturulması
D) Resmî bir müzenin kurulması
E) Posta teşkilâtının kurulması
Doğru cevap: E
GPT-3.5’un cevabı: D (Yanlış)
GPT-3.5’un açıklaması: Abdülmecit Dönemi’nde (1839-1861) Osmanlı İmparatorluğu’nda birçok alanda modernleşme ve reformlar yapılmıştır. Ancak, resmî bir müzenin kurulması bu dönemde gerçekleşmemiştir. Diğer şıklar ise dönemde gerçekleştirilen reformlardan bazılarıdır:
A) Demir yolları yapılması: Osmanlı İmparatorluğu’nda demir yolu ağı oluşturulması modern ulaşımın geliştirilmesine yönelik önemli adımlardan biriydi.
B) Belediye teşkilatının kurulması: Osmanlı İmparatorluğu’nda belediye teşkilatının kurulması, yerel yönetimlerin modernleştirilmesi ve düzenlenmesine yönelik bir adımdı.
C) Telgraf hatlarının oluşturulması: Haberleşme ve iletişim altyapısının geliştirilmesi için Osmanlı İmparatorluğu’nda telgraf hatları oluşturulmuştur.
E) Posta teşkilatının kurulması: Posta teşkilatının kurulmasıyla posta hizmetleri daha düzenli ve etkili bir şekilde yürütülmeye başlanmıştır.
Ancak, resmî bir müze kurulması bilgilerim dahilinde bu dönemde gerçekleşmemiştir.
GPT-4’ün cevabı: A, B, C, D, E (Yanlış)
GPT-4’ün açıklaması: Sorunuzda belirttiğiniz seçenekler Abdülmecit dönemine ait reformların bir parçasıdır ve bu seçeneklerden hiçbiri aslında yanlış değildir. İşte her bir seçeneğin açıklaması:
A) Demir yolları yapılması: Bu dönemde, özellikle İstanbul ve İzmir gibi büyük şehirler arasında demiryolu ulaşımı sağlanmıştır.
B) Belediye teşkilatının kurulması: Abdülmecit döneminde modern anlamda ilk belediye teşkilatı 1855’te İstanbul’da kurulmuştur.
C) Telgraf hatlarının oluşturulması: Abdülmecit döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nda telgraf hatları oluşturulmuştur.
D) Resmî bir müzenin kurulması: İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin temeli Abdülmecit döneminde atılmıştır.
E) Posta teşkilatının kurulması: Osmanlı İmparatorluğu’nda modern anlamda posta teşkilatı da bu dönemde kurulmuştur.
Ancak, sorunuzda belirli bir hata veya yanılgı olmadan net bir cevap vermek mümkün olmayabilir. Belki de daha fazla bilgi veya belirli bir tarih aralığı belirtirseniz daha kesin bir cevap verebilirim.
Sorunun çıktığı sınav: 2012 LYS TARİH
Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Dönemi’nde Türkler tarafından çıkarılan ve Şinasi’nin başyazar olarak çalıştığı ilk özel gazetedir?
A) Takvim-i Vekâyi
B) Ceride-i Havadis
C) Tercüman-ı Ahvâl
D) Mecmua-i Fünun
E) Tasvir-i Efkâr
Doğru cevap: C
GPT-3.5’un cevabı: A (Yanlış)
GPT-3.5’un açıklaması: Takvim-i Vekayi, Osmanlı Dönemi’nde Türkler tarafından çıkarılan ve Şinasi’nin başyazar olarak çalıştığı ilk özel gazetedir. Şinasi, Türk gazeteciliğinde önemli bir figür olarak bilinir ve Takvim-i Vekayi gazetesinde çeşitli reform ve modernleşme fikirlerini savunmuştur.
GPT-4’ün cevabı: E (Yanlış)
GPT-4’ün açıklaması: Tasvir-i Efkar, Osmanlı Dönemi’nde Türkler tarafından çıkarılan ve İbrahim Şinasi’nin başyazar olarak çalıştığı ilk özel gazetedir. 1862 yılında çıkarılmaya başlanan Tasvir-i Efkâr, Türk basın tarihindeki önemli bir dönüm noktasını temsil eder.
Sorunun çıktığı sınav: 2013 YGS
Soru: Bir gazeteci, söyleşi yaptığı kişinin rahatsız olabileceği bir soruyu, kendisiyle soru arasına mesafe koyarak üçüncü kişilerin ağzından sormalıdır. Aşağıdakilerden hangisi bu ilkeye dikkat edilerek hazırlanmış bir sorudur?
A) Çok önemli iki ödül almasına rağmen son romanınızın çok satılmamasının nedeni ne olabilir?
B) Bazı eleştirmenler son romanınızın bazı bölümlerinin bir Alman yazarın romanından alındığını iddia ediyor, bu konuda ne düşünüyorsunuz?
C) Eserlerinizde soyut konuları ele alışınızın okuyucuyu yorduğunu düşünmüyor musunuz?
D) Bazı yazarlarımızın dediği gibi “Keşke yayımlamasaydım!” diye düşündüğünüz yazılarınız oldu mu?
E) Eserlerinizde aynı konuyu işleyip durmaktan kurtulamamanızı neye bağlıyorsunuz?
Doğru cevap: B
GPT-3.5’un cevabı: C (Yanlış)
GPT-3.5’un açıklaması: Bu soru üçüncü kişi ağzından sorulmuş bir sorudur, çünkü “okuyucuyu yorduğunu düşünmüyor musunuz?” ifadesi söyleşi yaptığı kişinin düşüncelerine atıfta bulunuyor ve soruyu soran gazetecinin kendi düşüncesini değil, üçüncü kişilerin düşüncesini yansıtıyor.
GPT-4’ün cevabı: B (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Sorulan sorunun ilgili ilkeye uygun olarak bir gazeteci tarafından hazırlanması, söyleşi yaptığı kişinin rahatsız olabileceği bir konuyu, doğrudan sormak yerine, üçüncü kişilerin ağzından sormayı gerektirir. Buna göre, yukarıdaki seçenekler arasından ‘B’ seçeneği bu ilkeye en uygun soruyu temsil eder:
B) Bazı eleştirmenler son romanınızın bazı bölümlerinin bir Alman yazarın romanından alındığını iddia ediyor, bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Bu soru, iddiaları direkt olarak gazetecinin değil, üçüncü kişilerin (bu durumda “bazı eleştirmenlerin”) dile getirdiği bir iddia üzerinden ele alarak, gazetecinin söyleşi yaptığı kişi ile soru arasına bir mesafe koymaktadır. Bu şekilde, gazeteci, konuştuğu kişinin rahatsız olabileceği bir konuyu daha dolaylı ve diplomatik bir şekilde gündeme getirebilmektedir.
Sorunun çıktığı sınav: 2014 YGS
Soru: Kişiler arası iletişim, kaynak ve hedef konumundaki kişilerin aynı ortamda ve karşılıklı etkileşim içinde bulunması zorunluluğunu beraberinde getirmektedir. İletişim sürecinde taraflar arasındaki etkileşimin olduğu her karşılaşma, bilgi alışverişi, kişiler arasında ortaya çıkan güven ve yakınlık da iletişimin kapsamına girmektedir. Dolayısıyla kişiler arası iletişimde dil kadar jest, mimik gibi bedensel ifadeler ve sessizlik de iletişim kurmaya yarayan araçlar arasında yer almaktadır. I. Beden hareketleri iletişimde önemli rol oynayan unsurlardan biridir. II. İletişim akışını sağlayanlardan biri de karşılıklı güven duygusudur. III. İletişimi etkili kılan unsurların başında tarafların öz güvene sahip olmaları gelmektedir. Bu parçadan kişiler arası iletişimle ilgili olarak yukarıdakilerden hangileri çıkarılamaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III
Doğru cevap: C
GPT-3.5’un cevabı: C (Doğru)
GPT-3.5’un açıklaması: Verilen parçadan şu sonuçlara ulaşabiliriz:
- Beden hareketleri iletişimde önemli rol oynayan unsurlardan biridir. (Doğru, parçada açıkça ifade edilmiştir.)
- İletişim akışını sağlayanlardan biri de karşılıklı güven duygusudur. (Doğru, parçada açıkça ifade edilmiştir.)
III. İletişimi etkili kılan unsurların başında tarafların öz güvene sahip olmaları gelmektedir. (Yanlış, parçada böyle bir ifade yer almamaktadır. Öz güvenin önemli olduğu kabul edilebilir, ancak parçada “başlıca unsurlardan biri” olarak belirtilmemiştir.) Sonuç olarak, doğru cevap “C) Yalnız III” olacaktır.
GPT-4’ün cevabı: C (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Parçada verilen bilgilere göre, beden hareketlerinin iletişimde önemli rol oynadığı (I) ve iletişim akışını sağlayanlardan birinin de karşılıklı güven duygusu olduğu (II) belirtilmiştir. Ancak, iletişimi etkili kılan unsurların başında tarafların öz güvene sahip olmaları gerektiği (III) bilgisi metinde belirtilmemiştir. Dolayısıyla, kişiler arası iletişimle ilgili olarak metinden sadece “III” çıkarılamaz. Doğru seçenek “C) Yalnız III” olacaktır.
Sorunun çıktığı sınav: 2016 LYS TDE
Soru: Genellikle bir sanat değeri taşımayan bu nedenle de edebî bir tür sayılmayan; öğretme, tanıtma ve tasvir etme amacı taşıyan; konuları bakımından bir bölgeyi, bir eşyayı veya bir insanı işleyen —-, son yıllarda gazeteyle birlikte yaygınlaşmıştır. Görüntülü iletişim araçlarının hayatımıza girmesiyle beraber bu tür, ayrı bir mahiyet kazanarak televizyon ve sinemaya taşınmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) konferans
B) sempozyum
C) röportaj
D) açık oturum
E) panel
Doğru cevap: C
GPT-3.5’un cevabı: C (Doğru)
GPT-3.5’un açıklaması: Parçada tarif edilen edebi olmayan ve öğretme, tanıtma ve tasvir etme amacı taşıyan tür, son yıllarda gazeteyle birlikte yaygınlaşmış ve görüntülü iletişim araçlarının hayatımıza girmesiyle televizyon ve sinemaya taşınmıştır. Bu tür, röportaj türüdür. Röportajlar, belirli bir konuyu veya kişiyi inceleyen, sorular sorulan ve verilen cevaplarla bilgi aktaran sözlü ve/veya yazılı metinlerdir.
GPT-4’ün cevabı: C (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Parçada belirtilen özellikler, genellikle bir röportajın niteliklerine uyar. Röportajlar genellikle bir bireyi, bir konuyu veya bir yerleşim yeri gibi bir bölgeyi tanıtmak, tasvir etmek ve öğretmek amacıyla kullanılır. Gazetelerle birlikte yaygınlaşmıştır ve görüntülü iletişim araçlarının ortaya çıkmasıyla televizyon ve sinemaya da taşınmıştır.
Sorunun çıktığı sınav: 2016 LYS TARİH
Soru: Sivas Kongresi’nde alınan kararlar içerisinde Millî Mücadele’nin sesini duyuracak bir gazetenin yayımlanması da vardı. Bu doğrultuda yayım hayatına 14 Eylül 1919’da başlayan ve üç yıl süreyle yayımlanan gazete aşağıdakilerden hangisidir?
A) İrade-i Millîye
B) Gaye-i Milliye
C) Hâkimiyet-i Millîye
D) Minber
E) Albayrak
Doğru cevap: C
GPT-3.5’un cevabı: A (Yanlış)
GPT-3.5’un açıklaması: Sivas Kongresi’nde alınan kararlar içerisinde Millî Mücadele’nin sesini duyuracak bir gazetenin yayımlanması kararı bulunmaktadır. Bu doğrultuda yayım hayatına 14 Eylül 1919’da başlayan ve üç yıl süreyle yayımlanan gazete A) İrade-i Millîye’dir.
GPT-4’ün cevabı: C (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: Millî Mücadele’nin sesini duyuracak gazete olarak Sivas Kongresi’nde karar verilen ve 14 Eylül 1919’da yayın hayatına başlayan gazete C) Hâkimiyet-i Millîye’dir. Bu gazete, Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı döneminde halkı bilgilendirme ve milli birliği pekiştirme amacı gütmüştür.
Sorunun çıktığı sınav: 2017 LYS TARİH
Soru: Aşağıdakilerden hangisi, 1960-1980 yılları arasında Türkiye’deki sosyal ve kültürel hayatta görülen gelişmelerden biri değildir?
A) Edebiyatta, toplumculuk akımının gelişmesi
B) Çağdaş Türk tiyatrosu oluşturma yolunda çalışmalar yapılması
C) Türk sinemasında toplumsal sorunlara ağırlık verilmesi
D) Çarpık kentleşmenin edebiyat ve tiyatroya yansıması
E) Özel televizyon kanallarının yayın hayatına başlaması
Doğru cevap: E
GPT-3.5’un cevabı: E (Doğru)
GPT-3.5’un açıklaması: 1960-1980 yılları arasında Türkiye’de özel televizyon kanallarının yayın hayatına başlaması söz konusu değildir. Türkiye’de özel televizyon kanallarının yayın hayatına başlaması daha sonraki yıllarda gerçekleşmiştir. 1990’lardan itibaren özel televizyon kanalları Türk televizyonculuğunda yaygınlaşmaya başlamıştır.
GPT-4’ün cevabı: E (Doğru)
GPT-4’ün açıklaması: 1960-1980 yılları arasında Türkiye’de özel televizyon kanalları yoktu. Türkiye’deki özel televizyon yayıncılığı, 1990 yılında başlamıştır. Diğer seçenekler, bu dönemde Türkiye’deki sosyal ve kültürel hayatta görülen önemli gelişmeleri temsil ediyor.
Özetle, toplam 11 sorudan oluşan yazılı sınavlarda GPT-3.5‘un not ortalaması 1o0 üstünden 50,7, GPT-4‘ünkü ise 55,3 oldu.
Toplam 12 sorudan oluşan çoktan seçmeli sınavda ise GPT-3.5 41,7, GPT-4 75 puan aldı.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:
ChatGPT’nin yaratıcılarına göre yapay zekânın en çok etkileyeceği mesleklerden biri gazetecilik
Bilgi yarışması soruları: 4 programın 1.550 bölümünde gazetecilikle ilgili cevapları taradık
