Dijital okuma platformları, dağıtım maliyetlerini neredeyse sıfırlayarak yayınların daha geniş kitlelere erişmesine imkân sağlıyor. Ancak yayıncılar, bu platformlara dâhil olmanın bazı dezavantajları olduğuna da dikkat çekiyor. İlk akla gelenler, platformların kullanım verilerini yayıncılarla paylaşmaması ve özellikle yerel medyayla gelir paylaşımında çifte standart uygulanması…
Turkcell Dergilik’in Komikaze’nin bir içeriğini sosyal medyadaki tepkiler nedeniyle silmesi de, yayıncıların okuma platformlarıyla ilişkisine dair endişeleri artırdı. Cumhuriyet, Şalom ve Dokuz Eylül gazeteleriyle, DeliKasap ve TR!P dergilerinin yöneticilerine Dergilik’ten ne umduklarını, ne bulduklarını sorduk.
Salgın sürecinde basılı yayınların okuyucuyla buluşmaları fiziki olarak zorlaştı. Her sektör gibi medya da dijital çözümlerden yararlanma arayışını hızlandırdı.
Çevrim içi market uygulamaları portföylerine gazete ve dergileri ekler, yaptıkları kampanyalarla yayınların biraz olsun nefes almalarını sağlarken, uzun süredir basılı ve dijital gazetelerle dergilerin ek gelir kaynaklarından biri olan telekom operatörlerinin okuma platformları da tekrar akla geldi.
En yaygın dijital yayın platformlarından biri olan Turkcell Dergilik’te 36 ulusal, 24 yerel gazete var. Uygulamanın 2018’de 80 milyon yayını okuyucuyla buluşturduğu açıklandı. 2019’un ilk dört ayında bu sayı 88 milyona ulaşmıştı.
Kullanıcıların aylık abone olabildiği veya istediği dergileri tek tek satın alabildiği bu uygulamalar, satışların ve abonelik ücretlerinin yanında uygulama içi reklam gösterimlerinden de kazanç sağlıyor. Ancak Dergilik’teki her yayın ücrete tâbi değil. Nisan başında yayımlanan bir haber, Turkcell’in #EvdeHayatVar kampanyası kapsamında Dergilik uygulamasında ücretsiz okunabilen yayın sayısını 300’ün üstüne çıkardığını duyuruyordu.
Peki, Dergilik’e girmenin ve gelirden pay almanın şartları neler? Bu sorunun cevabı, yayıncıdan yayıncıya değişiyor.
Dergilik: Bardağın dolu tarafı
Cumhuriyet gazetesinin Abone ve Satış Servisi yetkilisi Doğa Şahin, Dergilik ile çalışmaktan memnun. “1 Ocak 2018 tarihinde dâhil olduğumuz platformda herhangi bir sorunla karşılaşmadık. Süreç gayet sağlıklı şekilde ilerliyor. Yayımlanacak gazete, eğer verilecekse eki, ilgili birim tarafından PDF formatında gönderiliyor, Turkcell aracılığıyla yükleniyor ve kullanıcı da istediği zaman gazeteye ulaşabiliyor” diyor Şahin.
Dergilik’te olduğu sürede Cumhuriyet’in ne kadar okunduğunu ve nasıl bir gelir elde ettiğini ticari etik kurallar gereği açıklamak istemediğini belirten Şahin, bu platformun erişilebilirliği, kullanılabilirliği, arşiv olanağı sağlaması ve dağıtım maliyetinin olmaması gibi avantajlarını vurguluyor.
Şalom gazetesinin dijital platformlardaki satışlarından da sorumlu olan yetkilisi Davut Er de dijital okuyucu kitlesine ulaşmak isteyen yayıncılar için bu tarz platformları önemli bir şans olarak görüyor. Er, Dergilik çalışanlarının yakın ilgisinden memnun.
Gelir paylaşımında çifte standart
Ancak Dergilik konusunda Er ve Şahin’den farklı deneyimleri olan yayıncılar da var. Bunlardan biri olan bilim sanat dergisi TR!P ve müzik kültürü dergisi DeliKasap’ın kurucu üyesi ve Genel Yayın Yönetmeni Murat Arda şunları söylüyor:
- Turkcell’e ait Dergilik platformu ilk çıktığında en önemli kıstas yayımlanan derginin basılı versiyonunun da olmasıydı. DeliKasap 19 yıllık bir müzik dergisi olduğu ve hem dijital, hem basılı yayımlandığı için bu koşulları karşılıyordu. Teknik olarak aynı zamanda DeliKasap dergisi ile ilgili marka tescili yapılması, bir şirket olması gibi koşullar gerekiyordu. Biz tüm bu koşulları da sağlıyorduk.
- Ancak bizlere yollanan sözleşme sürecinde dergimizle alakalı Dergilik uygulamasının gelir getirici havuzuna girebilmemiz için kendi belirledikleri bazı özel kriterleri olduğunu son dakikada söylediler. Fakat bu ‘bazı kriterler’ meselesi biraz muğlaktı. Nitekim son anda bize şunu söylediler: ‘Derginizi isterseniz Dergilik platformuna koyalım ama gelir paylaşım modelini içeren havuza sizi alamıyoruz. Ancak insanlar derginizi ücretsiz olarak bizim platformumuzdan indirebilirler.’
- İlk önce kulaklarımıza inanamadık. Zira basılı versiyonu para ile satılan ve üstelik alanında tek olan dergimizi eğer kabul edersek herkese ücretsiz olarak Dergilik’ten indirme olanağından bahsediyorlar. Yani biz hem Dergilik platformuna dergimizin tüm haklarını devredeceğiz, hem ücretsiz olarak insanlar dergilerimizin PDF’lerini indirecekler, hem de Dergilik bize herhangi bir ödeme yapmayacak. Bize teklif edilen şey buydu.
- Yine de oradaki emekçi arkadaşlarımıza haksızlık etmemek için bir tepki vermedik ve bu şekilde sistemde yer almak istemediğimizi kibarca bildirdik. TR!P dergide de aynı şey oldu. Ücretsiz olarak koymak istediler, biz ‘hayır’ dedik.
Beşiktaş dergisini kendileri gelir paylaşımına davet ettiler
Arda, aynı zamanda Beşiktaş resmi dergilerinin yazı işleri müdürlüğünü de üstlenmiş. Bu dergide yaşadığı deneyim, kendi kurduğu dergilerde yaşadığından tamamen farklı. Bunu şöyle anlatıyor Arda:
“Dergilik uygulaması kendileri bize başvurarak bu sistemde Beşiktaş JK dergisinin olmasını ve ücretli havuzdan Beşiktaş’ın yararlanmasını çok istediklerini bildirdi. Ancak dönemin Beşiktaş yöneticileri Beşiktaş’ın sponsorlarından Vodafone’un üzüleceği gerekçesiyle Dergilik’e ret yanıtı verdirdi. Vodafone’un da dergilik benzeri bir uygulaması var: dMags. Onlar dergilerin gelir havuzuna kabulü konusunda biraz daha esnek olsalar da gelir paylaşımı konusunda Dergilik’in de gerisindeler.”
Artık kullanım verileri, yayıncılarla paylaşılmıyor
Gelir paylaşımı konusunda dezavantajlı olan yayınlar arasında yerel gazeteler de var. Dokuz Eylül Genel Yayın Yönetmeni Murat Attila, yaklaşık 2.5 yıl önce girdikleri Dergilik’te yer alan ilk 10 yerel gazeteden biri olduklarını söylüyor: “Platforma giriş sürecinde hiçbir aksaklık yaşamadık. Sistem basit bir şekilde işliyordu. Gazetenin küçültülmüş PDF’ini bize verilen adrese yüklüyorduk.”
Ancak işler başlangıçtaki gibi iyi gitmemiş: “Dergilik’te yer aldığımız süre içinde indirilme ve takip edilme sayıları hakkında bir geri dönüş yapılmadı. Özellikle İzmir dışında yaşayan İzmirliler tarafından takip ediliyorduk. Bunu da bize gelen maillerden ve sosyal medya hesaplarımıza atılan mesajlardan biliyorduk. Bize herhangi bir tiraj bilgisi verilmemesinin nedeni uygulamada gazetemize herhangi bir abonelik bedeli koymamalarıydı.”
Yerel gazeteler için işler başlangıçtaki kadar iyi gitmiyor
Bu arada Murat Attila, Dokuz Eylül gazetesinin durumdan rahatsızlığını belirtiyor ve düzeltmek için girişimde bulunuyor:
“Turkcell’in yerel medya ajansıyla görüştük. Gazetemize bir abonelik bedeli koymak istediğimizi söyledik. Ancak bize, yerel gazetelere abonelik uygulaması yapmadıkları yolunda cevap verildi. Bunun yerine Turkcell’in yerel medya ajansı bize üç adet düşük bedelli gazete ilanı gönderdi. Biz ise ilandan ziyade abonelik tesis edilmesini talep ettik. Bu talebimize geri dönüş olmadı. Bunun üzerine platformdan ayrılmaya karar verdik.”
Kullanım verileri üstündeki kontrol konusunda Murat Arda da şikayetçi: “Dergilik’in havuzuna girenler için ilk dönemdeki kadar parlak paylaşımlar söz konusu değil. Oranlar download sayısına ve kontrolü tamamen Turkcell’de olan algoritmalara bağlı olarak değişebiliyor.”
Komikaze sosyal medyada hedef gösterildi, Dergilik sansürledi
Konunun ekonomik boyutundan başka, editöryel bağımsızlıkla ilgili bir yönü de var. Dergilik en son Erdil Yaşaroğlu’nun Komikaze dergisinde yer alan içeriklerinin kaldırılmasıyla gündeme gelmişti. Bu haber hazırlanırken e-posta ile gönderdiğimiz sorulara Dergilik’ten yanıt alamadık. Yaşaroğlu’na da sitesindeki iletişim formu üstünden ulaşmayı denedik, ancak yanıt gelmedi.
Murat Attila, okuma platformlarının aslında yerel basın için olumlu olabileceğini düşünüyor: “Bundle uygulamasında gazetemizin 10 binin üzerinde takipçisi var. Eğer platformlar bizlere de para kazanabilme, abone olma şansı tanısa buradan ciddi bir gelir elde edebileceğimizi düşünüyorum. Tek başımıza dijitalleşmek hem maliyet, hem de teknolojik açıdan bizler için çok külfetli. Yerel basını kapsayan bir oluşum sayesinde gazete satışından daha fazla gelir elde edebileceğimizi düşünüyorum.”
Arda ise yayınların kendi yollarını çizmesi gerektiğine inanıyor: “Telefon uygulamaları üzerinden salt PDF formatıyla kaliteli bir okuma deneyimi yaşanabileceğini düşünmüyoruz. Biz yayımladığımız basılı dergilerin dijital versiyonları için daha evrensel ve verimli bir dijital okuma deneyimi sağlayabilecek olan ePUB formatını geliştirmeyi ve okura kendi web sitelerimizden bu yayınları ulaştırmayı düşünüyoruz.”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – ESKİ GAZETEYE YENİ ABONE
