Sırtında bıçakla kanlar içinde yatan bir kadının fotoğrafını Habertürk gazetesinin manşetinde yayımlayarak tartışma yaratan dönemin genel yayın yönetmeni Fatih Altaylı, sekiz yıl sonra bu haberi Journo için değerlendirdi. Altaylı, “Bugün yapar mıydım, bilemiyorum” dedi. 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılması İçin Uluslararası Mücadele Günü‘nde, iletişim fakültelerinde etik derslerine konu olan o manşeti hatırlıyoruz. Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu’na göre böyle bir fotoğraf kullanılması maktulü tekrar öldürmek anlamına geliyor. Doç. Dr. Esra Arsan ise bu fotoğrafın farkındalık yaratmak için değil, gazetenin tirajının artırılması için kullanıldığını düşünüyor. Bu manşetin kadına yönelik şiddetle mücadelede olumlu etkisi olduğunu düşünen gazeteciler de var.
Manisa’da iki çocuk annesi bir kadın 6 Ekim 2011 tarihinde kocası tarafından sırtından bıçaklanmış ve kaldırıldığı hastanede can vermişti. Habertürk ertesi gün haberi ve dehşet verici fotoğrafı buzlamadan sekiz sütuna “Kadına şiddette son nokta” başlığıyla manşet yapmış, “Günün olayı” vinyetini de eklemişti.
Ahmet Ünsal imzalı haberin birinci sayfa spotunda şu ifadeler vardı: “Manisalı 2 çocuk annesi [ismi yazılan kadın] 19 yıllık dayakçı kocayı terk edip sığınma evine yerleşti. İşsiz koca İbrahim Etik dün dil dökerek kadını eve getirdi. Bir saat geçmeden yine şiddete başladı. Kadın elinde mutfak bıçağıyla kendini banyoya attı. Banyoya dalan gözü dönmüş koca, bıçağı kadının sırtına sapladı. [Kadın] acı içinde kıvranırken, koca tüpü açıp evi ateşe verdi. Yangına gelen itfaiye, kadını kanlar içinde buldu. Etik ‘İhanete uğradım, bıçakladım’ dedi. Kadın kurtarılamadı.”
‘Bugün yazı işlerinde nasıl bir hava oluşturur, bilemiyorum’
Günün anlam ve önemine binaen, sekiz yıl sonra bu manşet hakkında ne düşündüğünü dönemin Habertürk genel yayın yönetmeni Fatih Altaylı’ya sorduk. O günlerde yazdığı bir köşe yazısında “Annemin fotoğrafı olsa yine basardım” diyen Altaylı, bugün olsa böyle bir haberi ve fotoğrafı yine bu şekilde yayımlar mıydı? Ünlü gazetecinin Journo’ya verdiği cevap şöyle:
“O gün yazı işlerindeki ortamla bugünkü ortam farklı. Ben yaptığım haberin arkasındayım. O zamanlar dönemin başbakanı olan Recep Tayyip Erdoğan bile annesinin cenazesinde yaptığı konuşmada haberimi eleştirmişti. Ben bu haberi kadın cinayetlerine dikkat çekmek için yaptığımı defalarca kez söyledim. Ama bugün aynı haber yazı işlerinde nasıl bir hava oluşturur, bilmiyorum. O yüzden bugün yapar mıydım, bilemiyorum.”
Prof. Dr. İnceoğlu: Toplumsal bir olay değil, adli bir vakaymış gibi haber yapılıyor
İletişim akademisyeni Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu’na göre böyle bir fotoğrafın kullanılması maktulü tekrar öldürmek anlamına geliyor. İnceoğlu kadın cinayeti haberlerinin nasıl yapılması gerektiğini şu sözlerle anlattı:
‘’Erkek şiddeti ile öldürülen bir kadının yarı çıplak halde ve sırtında bıçakla iç organları parçalanmış olarak gösterilmesi yalnız onun kimliğini ifşa etmekle kalmamış, aynı zamanda maktulü bir kez daha öldürmüştür. Guy Debord’un ‘Gösteri Toplumu’ kehanetine uygun bir biçimde bu vahşeti okurlara gerçek şiddetin ne olduğunu göstermek için yayımladığı gerekçesiyle sunmak büyük bir talihsizliktir. Ölüme, ölüye , ölü yakınlarına saygının rafa kaldırıldığı ve adeta ‘kamera hakkı’nın, ‘ölme hakkı’nın önüne geçtiği günümüzde medya tarafından şiddetin röntgencileri haline getiriliyoruz. Böylelikle şiddet normalleşiyor, sıradanlaşıyor; kadın cinayetleri toplumsal bir olay değil de adli bir vakaymış gibi haber yapılıyor.”
‘İyi gazetecilik bu değil’
“İyi gazetecilik kan ve vahşet görüntüleri altında kadın bedenini vermek değildir. Aksine, kadına yönelik erkek şiddetinin arka planında yatan namus kavramı, erkeğin kadın üstünde kurmak istediği denetim, erkeğin kadın davranışı üzerine kurduğu kontrolü kaybetmesinden kaynaklanan utanç veya bu yöndeki algısı ile bu utancı tetikleyecek, kışkırtacak aile veya mahalle baskısı vs. etmenler üzerinde durulan insan hakları ve özelde de kadın hakları odaklı doğru dürüst habercilik yapmaktır.”
“Maktulün fotoğrafı kullanılmamalı, üstelik buzlanmadan hiç kullanılmamalı; maktulün mahremiyeti, ailesi ve yakın çevresinin hassasiyetleri ihlal edilmemelidir. Tüm uluslararası etik kodlarda ve Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin ‘Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’nde kadın cinayeti haberlerinin nasıl yapılacağı yazmaktadır.”
Doç. Dr. Arsan: Aylan Kürdi fotoğrafıyla kıyaslayamazsınız
Doç. Dr. Esra Arsan da bu fotoğrafın farkındalık yaratmak için değil, gazetenin tirajının artırılması için kullanıldığını düşünüyor. Arsan bu konuda şunları söyledi:
“Bir gazetenin birinci sayfasında bu tür şiddet içeren görüntülerin kullanılması travma sebebi. Bunları bir intihar ya da savaş haberiyle kıyaslayamazsınız. Mesela bununla Aylan Kürdi fotoğrafını kıyaslayamazsınız. Çünkü mülteci haberleri özel durumlar. Her gün olmuyor. Ama bu ülkede her gün kadınlar öldürülüyor. Şiddet ve seks en çok satan şeyler. Fatih Altaylı bu haberden sonra kadın cinayetleriyle ilgili bir yazı dizisi ya da kampanya yaptı mı? Yok. Demek ki farkındalık yaratmak için değil, gazetesinin tirajı artsın diye manşet yapmış. Dolayısıyla burada etik bir durum yok.”
İki gazeteci, iki farklı görüş
Gazetecilerin birçoğu bu konuda akademisyenlerle aynı görüşte. Örneğin, kadına yönelik şiddetle ilgili haberler de yapan gazeteci Evrim Kepenek, maktülün fotoğrafı kullanılmadan da bu alanda farkındalık yaratmanın mümkün olduğunu vurguluyor. “Doğru bakış açısıyla farkındalık yaratmanın birçok yolu var” diyen Kepenek, üstelik Habertürk’teki bu fotoğrafın farkındalık da yaratamadığını düşünüyor.
Bununla birlikte Altaylı’ya kısmen katılan ve Habertürk manşetinin olumlu bir etki yarattığını düşünen gazeteciler de var. Örneğin Esra Alus, söz konusu cinayetin haber değeri taşıdığını düşündüğünü belirtiyor, ancak “sansürsüz, şiddeti açıkça gösteren bir fotoğrafın” kullanılmaması gerektiğini vurguluyor.
“Bu fotoğrafı öyle vermek ya da vermemenin dışında biz bu kadın cinayetlerinin siyasi olduğunu, devlet eliyle, töre vb. bahane edilerek ceza indirimleri yapılmamasını istiyorduk. İşte o insan ruhunu sarsan fotoğrafların yayımlanması bu indirimlerin ortadan kaldırılmasına vesile oldu” diyen Alus, cinayetlerin perdelenerek görmezden gelinemeyeceğini belirterek ekliyor: “Mesela biz Emine Bulut’un nasıl öldürüldüğünü görmemiş olsaydık, bu da sıradan bir cinayet gibi algılanacaktı.”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – KADINLAR YAZI İŞLERİNDE DEVRİM YAPMIŞTI
