El Salvadorlu göçmen bir babanın ABD-Meksika sınırındaki nehri geçmeye çalışırken iki yaşındaki kızıyla beraber boğulmasının ardından trajik manzarayı gösteren fotoğrafın gazetelerde yayımlanması medyada “Aylan bebek” tartışmasını bir kez daha gündeme getirdi. Yine birçok gazete ölü bedenlerin fotoğrafını kamu yararını gerekçe göstererek yayımladı. Ancak bunun “sömürü” olduğunu iddia edenler de var.
ABD’den sığınma istemek üzere ailesiyle birlikte uzun bir yolculuğa çıkan El Salvador vatandaşı Oscar Alberto Martinez Ramirez, geçen pazar akşamı ABD sınırında bulunan Meksika şehri Matamoros yakınlarında Rio Grande nehrini geçmeye çalışıyordu.
Ramirez önce 23 aylık kızı Valeria’yı karşı kıyıya taşıdı. Eşini almak üzere geriye dönen babasının kendisini bıraktığını gören küçük kız korkup onun arkasından tekrar suya atladı. Ramirez bir kez daha dönüp onu yakalamayı başladı ama güçlü akıntı ikisini de sürükledi.
Baba-kızın kıyıya vurmuş cansız bedenlerini gösteren fotoğrafı gazeteci Julia Le Duc çekti ve bu acı görüntü ilk kez Meksika gazetesi La Jornada’da pazartesi sabahı yayımlandı. Uluslararası haber ajansı Associated Press’in (AP) fotoğrafı servis etmesiyle Türkiye dahil tüm dünyada medya kuruluşları salı gününden itibaren olayı haberleştirmeye başladı. Bazı gazeteler fotoğrafı birinci sayfadan yayımladı, çarşamba günü CNN haber bültenini sunan Brianna Keilar canlı yayında gözyaşlarını tutamadı.
‘Aylan Bebek’i hatırlattı
Birçok yorumcu fotoğrafın 2015 yılında Türkiye’den Yunanistan’a geçmeye çalışırken cansız bedeni Ege sahillerine vuran dört yaşındaki Suriyeli Aylan (Alan) Kurdi’yi hatırlattığını söyledi. Doğan Haber Ajansı (DHA) Bodrum muhabiri Nilüfer Demir’in çektiği fotoğraf da benzer bir tartışma yaratmıştı.
Ramirez ailesinin iki üyesinin cansız bedenlerini gösteren fotoğrafın yayımlanmasında kamu yararı olup olmadığı, bazı okurların bu fotoğraftan dehşete düşüp travma yaşayıp yaşamayacağı da son bir haftada dünya medyasında tartışmaya neden oldu.
ABD’de gazetelerin çoğu fotoğrafa birinci sayfalarında yer vermedi. NPR ve Los Angeles Times gibi yayınlar fotoğrafı ana sayfalarında veya haberin başında kullanmak yerine, haberin sonuna koydular.
MSNBC.com gibi bazı yayınlar fotoğrafı şuna benzer uyarılar eşliğinde yayımladı: “Görmek üzere olduğunuz fotoğraf bazılarını rahatsız edebilir. AP’nin yayımladığı bu fotoğraf sınırdaki felâketin yalın bir hatırlatıcısıdır.”
Fotoğrafı birinci sayfasında dört sütunda kullanan New York Times ise bu konuda önde gelen istisnalardan biriydi.
Sömürü mü, kamu yararı mı?
Öne çıkan görüşlerden bazıları şöyle:
AP’nin standartlardan sorumlu başkan yardımcısı John Daniszewski: “Normalde ölüm manzaralarını göstermeyiz. Ancak bu olayda sınırda neler olduğuna dair birçok gerçeği ve önemli bir anı gösteren, (kurbanlara) saygılı ve duyarlı bir fotoğrafla karşı karşıya olduğumuzu düşündük. AP rahatsız edici fotoğrafları sadece kendi niteliklerinden yola çıkarak yayımlamaz. Sebepsiz şiddet içeren görüntüleri yaymaktan da kaçınıyoruz. Buna karşın savaş, kargaşa ve diğer trajik olayların insana getirdiği maliyeti sadece kelimelerle anlatamayacağımız durumlarda önemli olan rahatsız görüntüleri göstermek tarihimiz boyunca aldığımız bir karardır. ”
ABD Ulusal Hispanik Gazeteciler Derneği: “AP’nin bu fotoğrafı yayımlaması ölümleri sömürmekte ve insani karakterini yok etmektedir. AP Twitter’da sadece isteyenlerin bu fotoğrafı görmesini sağlamayarak kendi haberine trafik çekmek için onu kullandığını düşündürmüştür.”
New York Times Yardımcı Fotoğraf Editörü Beth Flynn: “Çoğumuz güçlü bir biçimde bu fotoğrafı yayımlamamız gerektiğini düşündük. Bu fotoğrafa eşlik eden haber ile bu insanları anlatarak onların ülkemize gelen isimsiz kişiler olmadığını göstermeye çalıştık.”
Washington Post dijital yayın yönetmeni Emilio Garcia-Ruiz: “Salı gecesi baskı saatine kadar Washington Post ayarında bir haber çıkaramadığımız için ilgili fotoğrafı birinci sayfada düşünmedik.” (Washington Post fotoğrafı bir gün gecikmeli olarak basmıştı)
‘Önemli olan zararı asgariye indirmek’
Poynter: “Gazeteciler bazen, takipçilerinin görmemeyi tercih ettiği bir şeyi onlara göstermek durumunda kalırlar. Bir haber kuruluşu ne zaman bir ceset fotoğrafı gösterse, bunda bir sömürü unsuru vardır. Eğer belirgin bir kamu yararı söz konusuysa, o zaman yazı işlerinin vermesi gereken karar, fotoğrafı yayımlamayıp yayımlamamak değil, yayımlarken olası zararın nasıl asgariye indirileceğidir. Sonuçta bir haber kuruluşunun kendi takipçileri ile acı gerçekler arasında kalkan olması sorumsuzluktur.”
Fotoğrafı çeken Le Duc: “Şimdiye kadar birçok ceset gördüm. Çoğu boğulmuştu. Bir süre sonra hissizleşiyorsunuz. Ama böyle bir fotoğraf gördüğünüzde bu size tekrar duygu kazandırıyor. Bu fotoğraf bir şeyleri değiştirir mi? Değiştirmeli. Bu ailelerin hiçbir şeyi yok. Daha iyi bir hayat için her şeylerini riske atıyorlar. Böyle sahneler de bizi düşündürmüyorsa, karar alıcıları harekete geçirmiyorsa, o halde toplumumuzun hâli harap demektir.”
Ceset fotoğraflarının yayınındaki çifte standartlar daha önce de gündeme geldi. 2015’te Türkiye’de de örneğin Hürriyet gazetesi Aylan bebek fotoğrafını yayımlamış; ancak iki yıl sonra bir başka vakada, cinayete kurban giden oyuncu Vatan Şaşmaz’ın cansız bedenini gösteren fotoğrafları dijitalde yayın ilkeleri gereği yayımlamayı reddetmesine rağmen kağıt gazetede onlara yer vermişti. Dönemin Hürriyet Okur Temsilcisi Faruk Bildirici “Ölü fotoğrafında ikili standart” başlıklı yazısında bu kararın kamu yararı değerlendirilerek verilmesi gerektiğini belirtmiş, “tık avcılığı” uğruna “okurları dehşete düşürme” ve “üzerlerinde travmatik etkiler yaratma” riskine dikkat çekmişti.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – TARİHİ FOTOĞRAFLA YAZANLAR: FOTOMUHABİRLER
