Van’daki teknik ve meslek liselerinin gazetecilik bölümlerinde okuyan öğrenciler, uzun soluklu staj imkânlarından dolayı medya sektöründe rağbet görüyor. Serhat News Yazı İşleri Müdürü Zelal Sahidenur Sari, “Artık sahada, her basın kuruluşunda liseli genç gazetecilerle sık sık karşılaşıyoruz. Bu önemli bir gelişme, çünkü alıştığımız kalemlerin dışında bir kuşak gazetecilik sektörüne yeni bir soluk getirecek” diyor.
Mesleki Eğitim Merkezleri’nde (MESEM) 800 bini aşkın öğrenci kayıtlı. Van’da da bu merkezlerin bünyesindeki liselere kayıt yaptıran öğrenciler; gazetecilik, fotoğrafçılık, grafikerlik, matbaa, ve dizgi gibi uygulamaları uzun soluklu stajlarla sahada mesleki pratiğe dönüştürüyor.
Eğitim-Sen Van Şube Başkanı Murat Atabay’ın verdiği bilgiye göre kentte yaklaşık 60 lise öğrencisi gazetecilik alanında eğitim alıyor. Haber toplama, haber yazma, temel fotoğraf ve mizanpaj gibi dersler gören öğrencilerin, aldıkları eğitimle sahadaki gazetecilerin iş kalitesini de artıracağını düşünüyor. Ancak Atabay’a göre, bu dersleri vermek üzere yeterince uzman öğretmenin atanmaması önemli bir sorun.
Van’da 7 yerel gazete, uyduda yayın yapan bir televizyon kanalı ve yaklaşık 50 haber sitesi var. Son iki yıldır kentte birçok basın kuruluşu sahada aktif olarak gazeteci çalıştırıyor. Bu da haber kuruluşları arasında özel içerik üretmeye yönelik rekabeti bir miktar artırmış durumda. Kentteki liseli gazeteci adayları “klasik staj” yapanlara kıyasla bir adım önde olsa da, Türkiye genelinde medya sektörünün ve çalışanlarının karşı karşıya olduğu sorunlardan onlar da şikâyetçi.
Teknik lisede gazetecilik ve grafik eğitimi alan öğrencilerden biri olan Serhat Ece, bir yıllık staj eğitiminden sonra, açtığı fotoğraf stüdyosunda bir yandan ailesinin geçimini sağlarken bir yandan da basın kuruluşlarına kamera çekimi ve video montaj konusunda destek veriyor.
Ece, gazetecilik deyince gözleri parlayan 20 yaşında bir gazeteci adayı. Gazetecilikle ilk temasını sorduğumuzda aynı heyecanla anlatmaya başlıyor: “Ne heyecan verici bir başlangıç değil mi? Gazetecilik mesleği her zaman dinamik ve değişken olmuştur. Bu alanda ilk adımlarını atmak, gelecekte pek çok şeyi deneyimleme şansı sunabilir.”
Ece, gazeteciliğin geleceği konusunda ise şu yorumu yapıyor: “Teknolojinin sürekli gelişmesiyle haberlerin sunum ve tüketim biçimi daha da değişecek. Objektiflik, doğruluk ve güvenilirlik gibi gazetecilik ilkeleri ise daima temel olmaya devam edecek.”
“İlk staj yerimden 3 sonra kovuldum”
Ece, ilk stajını bir grafik tasarım ajansında yapmış. 3 ay o ajansta kaldıktan sonra staj öğretmeni ve işyeri sahibinin arasında bir sorun çıkınca işyeri sahibi 3 stajyeri de kovmuş. Bunun üzerine staj öğretmeni bir başka staj yeri bulmuş Ece ve arkadaşlarına. Ancak liseli gazeteci adayları burada da sorunlarla karşılaşmış. “İlk haftalar iyi gidiyordu; çekimlere gidiyorduk. Çekimlerimizi hatalı yaptığımızda işletme sahibi ‘Sizden adam olmaz’ diyordu. Orada da 4 ay kaldık” diyor Ece.
Yaşlarının küçük olması nedeniyle işverenlerden adaletsiz uygulamalar görebildiklerini söyleyen Ece, bu kötü staj deneyimleri üzerine hem üzüldüğünü hem de sektörden ürktüğünü ekliyor. Ancak böyle olumsuzluklar da deneyimin bir parçası. Okulda aldığı teorik bilgiyi staj sırasında pratiğe dökme fırsatını sahada bulabildiğini söyleyen Ece, önemli bir mesaj veriyor: “Öğrenme sürecinin her aşamasında, olumlu veya zorlayıcı deneyimlerle karşılaşabilirsin. Bu deneyimler, seni gelecekte daha güçlü bir gazeteci yapacak.”
Bazı işverenlerin nezaketsiz tutumuna rağmen vazgeçmeyen Ece, staj arayışına devam etmiş. Van’da bulunan haber ajansları tarafından geri çevrildikten sonra Serhat News’da staja başlayabilmiş. Ece, son staj yeri olan Serhat News için şunları söylüyor: “Orada gerçekten işi öğrenmemiz için ellerinden geleni yaptılar. Kamera kullanımını ve montaj programlarını öğrettiler. Oradaki çalışanlar çok anlayışlı insanlardı.” Bir yılın sonunda stajını bitiren Ece, ilk işyerini açıp fotoğrafçılık ve prodüksiyonla hayatına devam ediyor.
Baskılar mesleğin en zor yanı
Baran Tarhan da Van’da gazetecilik okuyan 18 yaşında bir gazeteci. Bir haber sitesinde haftada 4 gün staj yapan Tarhan, sosyal medya tasarımlarından video çekimlerine kadar sahada aktif çalışmış. Mesleğini severek yaptığını dile getiren Tarhan, Van’ın sokaklarını elinde kamerayla arşınlarken “oldukça havalı ve özgüvenli” hissediyor. Fakat bir de ülkenin içerisinde bulunduğu koşullar var ki Tarhan’ın önünde bir gelecek ve belirsizlik duvarı olarak duruyor.
“Geleceğe yönelik fazla bir beklentim yok, çünkü bu şartlarda ve bu baskı altında böyle bir zaman da kimsenin bir beklentisi olamaz. Geleceğe yönelik bir beklentimizin olması için ilk önce hayat şartlarının kolaylaşması lazım ve yönetim sisteminin değişmesi lazım. Tabii daha önceden çok beklentimiz vardı, ama şimdi yok” diyor Tarhan.
Liseli gazeteci adayları stajda ne yapar?
Biraz da gazeteciliğin günlük rutinine dönelim diyoruz Tarhan’a… “Ofise geldiğimiz zaman ekipmanlarımızı eksiksiz bir şekilde düzenleyip kontrol ederiz. Eksik olmadığından emin olduktan hemen sonra programlara veya sokak röportajına ya da habere gideriz. Çekim yaparken bir yandan da not alırız. Haber takibi sırasında bir ‘aksilik’ çıkmamış ve akış sekteye uğramamışsa ofise gelip çekimini yaptığımız programın montajını yaparız ve bir yandan da haberini yazarız.”
Tarhan, sahada haber takibi yaptıkları sırada büyük bir baskı altında olduklarını söylüyor. Şahit olduğu gözaltı ve şiddeti anlatırken sesinde bir öfke sezmek mümkün: “Örneğin bir basın açıklamasına veya bir programa gidiyoruz. Orada gazeteci arkadaşlarımız polis tarafından ya gözaltına alınıyor ya da şiddete uğruyor yahut çekim yapmasına izin verilmiyor. Bu tür durumlar gazeteciliğin ne kadar zor koşullarda yapıldığının en çıplak göstergesi.”
Eğitim kısıtlı, sektör dar
Tarhan, okulda aldıkları eğitimin kısıtlı olduğunu söylüyor. Özellikle ekipman kullanımı konusundaki eğitimi yetersiz bulan Tarhan şöyle diyor:
- Okuldan aldığımız eğitimle sahada gördüklerimizin, karşılaştıklarımızın örtüştüğü söylenemez. Okulda stüdyoya gittiğimiz zaman sadece kamera kullanmayı öğrettiler. Tabii bunu da bilgisayardan anlatarak öğrettiler. Bu da yeterli olmadı elbette. Böyle olunca biz de staj gördüğümüz kurumlarda daha derinlikli öğrenmeye çalıştık. Staj yerlerinde hem anlatıldı hem de uygulama şansımız oldu. Elimize korkusuzca kamera almaya başladık. Aslında okulda aldığımız eğitimin yaptığımız işle bir alakası yok.
Mezun olduktan sonra mesleklerini nasıl sürdürdüklerini sorduğumuz zaman, “Arkadaşlarımın %75’i üniversite hayallerini bırakıp kimi bir markette çalışmaya başladı, kimi inşaatta çalışmaya başladı. O bölümde öğrendiklerinin ardından gidemediler. Çalışmaya gitmeyip kalanlar da ya üniversiteye gitti ya da iş bile bulamadı herhangi bir sektörde. Çünkü Van’da haber ajanslarında iş bulma şansımız çok düşük. Bir ay işsiz kalma gibi bir lüksümüz de yok. Çalışmak zorundayız, yoksa geçinemeyiz” diyor.
“Neden meslek lisesi” sorusuna ise gazeteciliğe olan ilgisini bir kez daha vurgulayıp “Liseye başlamadan önce okulları araştırdım. Meslek liselerinde bu eğitimin verildiğini öğrenince de kayıt yaptırdım. Ben kayıt yaptırdığımda fotoğrafçılık bölümü henüz açılmıştı. Bu yıl 3’üncü sınıftayım. Staj için tekrar kapı kapı dolaşmam gerekecek belki, ama kamerayı eline bir kere aldın mı bırakamıyorsun artık” cevabını veriyor.
“Daha yoğun ve belli zorunlulukları olan MESEM biraz daha faydalı”
MESEM öğrencilerini, Van ve Bitlis’te onlarca üyesi olan Bitlis Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Sinan Aygül’e de sorduk. Aygül, gazeteciliğin teorik yönünün önemli olmasının yanı sıra temel olarak pratik bir iş olduğunu söylüyor. “Pratik, deneyim, sahada öğrenme olmazsa olmaz bir iştir” diyen Aygül ekliyor:
- Mevcut yükseköğrenim sisteminde uygulanan staj programları tabii ki yetersiz. Stajdan murat edilen şey gerçekleşmiyor. MESEM burada biraz daha farklı bir durumda, biraz daha pratik odaklı, tam zamanlı çalışma, devam zorunluluğu gibi özgün koşullar stajyer öğrenciyi meslekle biraz daha yakınlaştırıyor. Bu da gazeteci adayının sahada gazetecilik öğrenmesini sağlıyor.
- MESEM öğrencilerin mesleğe başlamadan önce aldıkları eğitimi pekiştirmeye yarıyor her şeyden önce. Çünkü staj esasen mesleğe girişin ilk adımı demek. Bu ne kadar ciddi uygulanırsa o kadar başarılı olur. Klasik anlamda staj mantığı bence yetersiz, daha yoğun ve belli zorunlulukları olan MESEM biraz daha faydalı. Bir meslek örgütü olarak aslında bizim de bir stajyer organizasyonumuz var.
- Gazeteci adaylarını mesleğe hazırlama konusunda gerek okul için gerekli olan resmi staj gerekse de mesleğe girişte deneyim kazanmak için gerekli olan staj konusunda yardımcı oluyoruz. MESEM’de ilgili alanda alım olması bizim de işimizi kolaylaştıracaktır. Hâlihazırda stajyer çalıştırabilecek durumda olan basın yayın kuruluşlarından oluşan bir havuzumuz var. Talep eden gazeteci adaylarını alanına göre yönlendirip bitimine kadar takip ediyoruz. Mümkünse staj bitiminde iş konusunda da rehberlik yapıyoruz.
Liseli gazeteci adaylarıyla staj dönemlerinde beraber çalışan tecrübeli gazeteciler ne düşünüyor? Bunu sorduğumuzda, uzun yıllardır gazetecilik yapan Serhat News Yazı İşleri Müdürü Zelal Sahidenur Sari gülümsüyor ve kendi staj dönemlerindeki günlerine gidiyor. “Deneyim öncesi heyecan” diye tanımlıyor staj dönemlerini.
Sari, Van’daki yerel gazetelerde çalışanların çoğunun iletişim fakültesi mezunu olmadığını, burada çoğu işverenin çalışanlarının mezuniyet durumuna bakmadığını, daha çok “ucuz iş gücü” aradıklarını aktarıyor. Yine de kentte daha çok genç gazeteci görmenin kendisinde heyecan yarattığını vurgulayan Sari, “Artık sahada, her basın kuruluşunda liseli genç gazetecilerle sık sık karşılaşıyoruz. Bu önemli bir gelişme, çünkü alıştığımız kalemlerin dışında bir kuşak gazetecilik sektörüne yeni bir soluk getirecek” diye tamamlıyor sözlerini.
