Dünyadaki ilk internet bağlantısı, 29 Ekim 1969’da ABD’nin California eyaletindeki iki bilgisayar arasında kurulmuştu. Türkiye’deki ilk internet bağlantısı ise ODTÜ ile ABD arasında 12 Nisan 1993’te gerçekleştirildi.
Bugünkü internetin ilk öncüsü olarak 1960’ların sonunda ABD Savunma Bakanlığı’nın geliştirdiği “Advanced Research Projects Agency Network” (ARPANET: İleri Araştırma Projeleri Ajansı Ağı) kabul ediliyor.
Dünyanın ilk internet sitesi ve bağlantısı
Dünyadaki ilk internet bağlantısı ABD’nin Los Angeles kentindeki California Üniversitesi’ndeki (UCLA) bir bilgisayar ile aynı eyalette bulunan Stanford Üniversitesi arasında 29 Ekim 1969’da kuruldu. İki bilgisayar da küçük bir ev boyutundaydı. Buna rağmen “LOGIN” (giriş yap) sözcüğünden ibaret olan bu mesajın yolculuğu, ARPANET’i çökertti. UCLA’den gönderilen mesajın sadece ilk iki harfi (LO) Stanford’a ulaşabildi.
Ancak bu bile bir devrimdi. Dünyada ilk kez tek bir ağ üzerindeki iki bilgisayar “paket değişimi” yapmış, yani birbirleriyle doğrudan haberleşmişti. Sonraki on yıllarda bu teknoloji, yeni yazılımlar, donanımlar ve tekniklerle geliştirildi. 1970’lerde geliştirilen TCP/IP adlı iletişim standardı, ağların da birbirine bağlanıp daha geniş ağlar oluşturulabilmesini sağladı. ARPANET’in 1983’te TCP/IP’ye geçmesinin ardından önce dünya üniversitelerinin ağları birbirine bağlandı. 1990’da World Wide Web (WWW: Dünya Çapında Ağ), web siteleri ve bağlantılar yoluyla internetin tüm dünyada sıradan vatandaşların da erişimine açılmasını sağladı.
Dünyanın ilk web sitesini de, WWW’nın mucidi Tim Berners-Lee kurdu. Şu adreste barındırılan “World Wide Web” başlıklı ve “Project” (Proje) adlı bu site, Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü (CERN) merkezindeki NeXT marka bir bilgisayarda tutuluyordu.
Türkiye’de ilk internet kullanımı
Türkiye’deki üniversiteler 1980’lerde dünya çapındaki akademik araştırma ağlarına dâhil oldu. EARN (Avrupa Akademik ve Araştırma Ağı) ve BITNET (Because It’s Time Network), 1986’da kurulmuştu. 1987’de Ege Üniversitesi’nin öncülüğünde kurulan Türkiye Üniversiteler ve Araştırma Kurumları Ağı (TÜVEKA) da EARN ve BITNET’in parçası oldu. Ancak Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) başta olmak üzere Türkiye’den bu ağlara katılanlar, kapasitenin kendilerine yetmediğini düşünüyordu. 1990’da ortaya çıkan WWW bu sorunu çözebilirdi.
ODTÜ ve TÜBİTAK bu amaçla 1991 yılında internete bağlı yeni bir ağın kurulması için bir proje başlattı. 1992 yılının ekim ayında Türkiye ile Hollanda arasında X.25 protokolü üzerinden deneysel bir internet bağlantısı kuruldu. Elde edilen başarı üzerine ODTÜ ve TÜBİTAK, PTTE’ye başvurup 64 kbps kapasiteli kiralık bir temin etti. Türkiye’den ilk internet bağlantısı, ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı sistem salonundaki yönlendiricilerle ABD’deki NSFNet (Ulusal Bilim Vakfı Ağı) arasında 12 Nisan 1993’te kuruldu.
Türkiye’deki ilk web siteleri
Akdeniz Üniversitesi’nden Turgut Fatih Kasalak ve Evren Sezgin’e göre ODTÜ’den kurulan bu internet bağlantısının ardından Ege Üniversitesi (1994), Bilkent Üniversitesi (Ekim 1995), Boğaziçi Üniversitesi (Kasım 1995) ve İTÜ (Şubat 1996) ağa dâhil oldu. 1997’de akademik kuruluşların internet bağlantısını sağlayan ULAKNET çalışmaya başladı ve üniversiteler arasında görece hızlı bir iletişim omurgası hâline geldi.
Türkiye’de internetin öncülüğünü tüm dünyada olduğu gibi üniversiteler yaptı. İlk Türkçe web siteleri de ODTÜ ve Bilkent gibi üniversitelere aitti. 1996 ağustosunda Türkiye’deki ilk internet servis sağlayıcısı şirketlerin faaliyete geçmesiyle ticari web siteleri hızla açılmaya başladı. 1996 yılının sonları itibarıyla birçok Türkçe gazete ve dergi, internette yayımlanmaya başlamıştı. 1997’nin ortalarından itibaren bankalar internette faaliyete geçmeye başladı, yılın sonlarında ise e-ticaret siteleri açıldı.
Şirin Seçkin / İrem Gül
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:
Dijital uçurum: Doğu ve Güneydoğu’da bağlantı hâlâ çok yavaş, fiber internete erişim kısıtlı
