İngiliz bilgisayar bilimcisi Sir Tim Berners-Lee, kamusal ve özgür bir alan olarak tasarlayıp dünya çapında ücretsiz kullanıma açtığı internetin 30. yılında ticari ve siyasi çıkarların kontrolüne girmesi üzerine yeni bir girişim başlattı. Son olarak internette kâr amacı gütmeyen kuruluşlara tahsis edilen .ORG uzantısının lisans yetkisinin bir şirkete devredilmesi Berners-Lee’nin uyarı ve endişelerini doğrular nitelikte.
The Register’ın haberine göre özel yatırım şirketi Ethos Capital, açıklanmayan bir miktar karşılığında dünya çapında tüm .ORG uzantılı alan adlarının haklarını satın aldı.
Ücretsiz kodlama eğitim girişimi Free Code Camp’in kurucusu Quincy Larson, aynı anda ICANN’in (İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu), alan adları fiyatlarına konulan üst sınırı kaldırdığını hatırlatarak şöyle yazdı: “Eğer kâr amacı gütmeyen kuruluşunuzun .ORG uzantılı bir alan adı varsa, fiyatlar uçmadan kaydınızı azami süre olan 10 yıla uzatın.”
Alan adlarının yönetimi Türkiye’de son dönemde sivil toplumdan alınıp devlet kontrolüne girdiği için eleştiriliyordu. ABD başta olmak üzere dünyada ise yetkiler artan sivil toplumdan alınıp özel şirketlerin eline geçiyor. Bu gidişat, internetin kuruluş felsefesiyle taban tabana zıt.
World Wide Web’in (WWW) mucidi Sir Tim Berners-Lee 1989’da Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) yazılım mühendisi olarak çalışırken çevrimiçi bir “bilgi yönetim sistemi” kurmayı öneren bir makale yazmış, hemen ardından internetin öncülü olan “The Mesh” ağını hayata geçirmişti. İnternetin temeli olan daha birçok teknolojiyi de o geliştirdi.
Kamusal alan şirketlerin eline geçti
Berners-Lee bu icadını patentleyip lisans gelirleriyle milyarder olmak yerine onu ücretsiz olarak herkese açtı. Ancak 1990’lı yıllardan itibaren internetin ticari potansiyelini fark eden şirketler, devletler üzerinde de baskı kurarak bu kamusal alanı hızla özelleştirmeye başladı. Bir yandan çevrim içi ortamlarda yalan haber ve siyasi dezenformasyon miktarı hızla arttı.
Şimdi Berners-Lee geleceğin “dijital distopya” diye nitelediği bir kâbusa dönüşmemesi için çalışıyor. Bu hafta açıkladığı “Contract for the Web” (Web Sözleşmesi) interneti kurtarmayı amaçlıyor. Başarılı olursa sadece ticarileşme sorunu değil, çevrim içi dünyadaki sahte haberler ve siyasi manipülasyon sorunları da çözülebilir.
Şu ana dek aralarında Microsoft, Twitter, Google ve Facebook’un da olduğu 150’yi aşkın şirketin desteğini alan belge, hükûmetlerden ve vatandaşlardan da katkı bekliyor. Belgeyi bir yıldır süren çalışmalarla Berners-Lee önderliğinde hazırlayan 80’i aşkın kuruluş arasında hükûmetlerin, şirketlerin ve sivil toplumun temsilcileri vardı.
Web Sözleşmesi’nin 9 maddesi
Belgede hükûmetler, şirketler ve vatandaşlar için üçer tane temel ilke var. Bunlar:
Hükûmetlere: 1- Herkesin internete bağlanmasını sağla. 2- İnterneti her zaman herkese açık tut. 3- İnsanların temel çevrim içi mahremiyet ve veri haklarına saygı gösterip bunları koru.
Şirketlere: 4- Herkesin internete makul bir maliyetle erişebilmesini sağla. 5- Çevrim içi güveni sağlamak için insanların mahremiyetine ve kişisel verilerine saygı gösterip bunları koru. 6- İnsanlığın en iyi yönlerini destekleyip en kötülerine meydan okuyan teknolojiler geliştir.
Vatandaşlara: 7- Web’de yaratıcılar ve iş ortakları olun. 8- Yurttaşlık söylemi ve insanlığın itibarına saygı duyan güçlü topluluklar kurun. 9. Web için savaşın.
Berners-Lee: İşleri tersine çevirmezsek dijital bir distopyayla karşı karşıya kalabiliriz
Tam metnine şu bağlantıdan ulaşılabilecek belgeyi The Guardian gazetesine değerlendiren Tim Berners-Lee şunları söyledi:
“İnsanların internette kötü şeyler olup bittiği yönündeki korkularının giderek ve anlaşılabilir bir şekilde arttığını düşünüyorum. Web’i bugünkü hâliyle oluruna bırakırsak kötüye gidecek çok fazla şey var. İşleri tersine çevirmezsek dijital bir distopyayla karşı karşıya kalabiliriz. Web için 10 yıllık bir plana ihtiyacımız yok. Web’i hemen şimdi değiştirmeliyiz.”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – TÜRKİYE’DE İNTERNETİN TARİHİ
