NFT, “non-fungible token” yani “emsalsiz blok birim” anlamına geliyor. Dijital varlıkların oluşturduğu yeni pazarlarda ilk sanat NFT’si, hatta tarihteki ilk tweet bile daha önce satılmıştı. Bu hafta ilk kez bir gazetecilik metni de NFT olarak satışa sunuldu ve dün tamamlanan açık artırmada 1.800 dolara alıcı buldu.
NFT kısaltmasında yer alan “token” sözcüğünün bu bağlamda Türkçe’ye yerleşmiş bir karşılığı henüz yok. İngilizce’de “işaret, fiş, simge, jeton” gibi sözlük anlamları olsa da, bu sözcüğü “blok birim” diye yeni bir kavram türeterek Türkçe’ye çevirmenin daha faydalı olabileceğini düşündük.
Cryptocurrency ve crypto token ne anlama geliyor?
Aslında tüm bu kavramların, blok zinciri (blockchain) ile ilişkisi var.
Blok zincirini kullanarak ödeme yapmaya yarayan standartlara, “kripto para” (cryptocurrency) deniliyor. Bitcoin bunların ilki ve en popüleri. Bitcoin’den sonra çıkan kripto para birimlerine ise “altcoin” adı veriliyor.
Bir de ayrıca “kripto blok birimler” (crypto token) var. Bunlar genelde blok zinciri üstünde çalışıyorlar ama işlevleri, kripto paralardan farklı.
Kripto blok birimler de normalde takas edilebiliyor; fakat bunlar alışveriş için değil, “ilk coin arzı” (ICO) denilen yöntemle topluluklardan fon toplarken kullanılıyor.
Non fungible token ne demek?
İşte NFT, kripto blok birimlerin son yıllarda ortaya çıkan bir alt türü. Bu da bir dijital varlık. “Non-fungible” aslen “ikâme edilemez” anlamına gelse de, bu bağlamda Türkçe’ye “emsalsiz” diye çevirirsek daha anlaşılır olabilir.
Emsalsiz blok birim, daha önce saydığımız diğer kripto varlıklar gibi; sahtesi üretilemez, değiştirilemez, kolayca takip edilemez ve en azından teoride çalınması imkânsız bir varlık. Ancak diğer kripto varlıklardan farklı olarak, emsalsiz blok birimler, adı üstünde “emsalsiz,” yani bir eşi, benzeri yok.
NFT neden farklı bir kripto varlık?
Örneğin elinizde bir adet bitcoin varsa, bunu satabilirsiniz. Bunun yerine bir başka bitcoin aldığınızda ise yine 1 adet bitcoininiz olur. Dünkü bitcoin’in gidip bugün başka bir bitcoin’in cüzdanınıza eklenmesinin sizin için anlamı yoktur. Değeri aynıdır. Cebimizde hangi kâğıt ve metal parçalarının olduğunu değil, bunların taşıdığı değeri önemsememiz gibi…
Oysa elinizde bir NFT varsa ve bunu satarsanız, yarın bir başka NFT aldığınızda, ikisi aynı şey olmaz. Yine bir kripto varlığınız olur elbette, ama dünkü NFT artık sizin değildir. Tıpkı evinizdeki özgün İbrahim Çallı tablosunu satıp bir başka ressamın tablosunu aldığınızda, artık bir Çallı eserine sahip olmamanız gibi.
İşte bu sayede NFT, dijital varlıkların “emsalsizleştirilebilmesini” sağlıyor. Özetle, blok zinciri mantığını kullanarak dijital eserlerin mülkiyetini belirliyor ve herkese açık bir sicil defterinde bunu tutuyor. Bu dijital varlıkların özgünlüğü garanti edilerek satın alınması, depolanması ve tekrar satılması mümkün hâle geliyor.
NFT satan ilk haber kuruluşu AP oldu
Bu yeni düzen ve tüm dünyada oluşmakta olan NFT piyasası, genel olarak içerik ekosistemini ve özelde haber medyasını etkileyecek gibi görünüyor.
NFT olarak ilk sanat eseri, Twitter kurucusu Jack Dorsey’nin attığı ilk tweet, ilk müzik albümü satıldı bile.
ABD merkezli uluslararası haber ajansı Associated Press ise bir NFT satan ilk haber kuruluşu olmuştu. “Associated Press, 2020 ABD başkanlık seçiminin kazananını blok zinciri üstünde ve uzaydan açıklıyor” başlık bir dijital sanat eseriydi bu.
İlk haber metnini ise Quartz sattı
Bu hafta da yine ABD merkezli bir medya şirketi olan Quartz ilk kez bir haber metnini NFT olarak satışa çıkardı.
“Bu haber bir NFT olarak satışta” başlıklı haberden elde edilecek gelirin, dezavantajlı koşullarda çalışan kadın gazetecileri destekleyen Uluslararası Kadınlar Medya Vakfı’nın Lauren Brown Burs Programı’na bağışlanacağı açıklandı.
Haberi yazan Samanth Subramanian ve David Yanofsky, NFT‘ler için açılan bir pazar yeri uygulamasını ve bir tarayıcı eklentisini kullanarak süreci 10 dakika içinde tamamladıklarını yazdı.
Dört gün süren açık artırma sonucunda bu haberin emsalsiz blok birimi, 1.800 dolara karşılık gelen 1 Ethereum’a alıcı buldu.
Gerçek kimliği açıklanmayan “zonted” adlı kullanıcının, satın aldığı NFT’leri aynı pazar yerinde tekrar satışa koyduğu bildirildi.
