Kasım ayı boyunca yayımlanan 26 bin Türkçe haber üstünde yapılan yeni bir araştırmaya göre internet sitelerinin en çok kullandığı ifadelerden biri “son dakika” oldu.
Ayrıştırıcı dil ve yanıltıcı habere karşı yapay zekâyı kullanan Turnusol.org, Python ve R dillerinde çalışan yazılımıyla geçen ayın haberlerini tarayıp analiz etti. Girişimin bloğunda yayımlanan sonuçlar özetle şöyle:
- Haberlerde en sık “son” sözcüğü geçiyor. “Son dakika” ise 1.000’i aşkın kullanımla en yaygın ifade.
- İkinci sırada, “açıkladı” ve türevi olan sözcükler yer alıyor. İnternet siteleri, özellikle resmi açıklamaları olduğu gibi aktarıyor, ancak bunların ne anlama geldiğine dair “açıklamaları” pek yapmıyorlar.
- Milyon ve milyar gibi ifadelerin yoğunluğu, sayısal verilerin haberlerde sıkça aktarıldığını gösteriyor.
- Geçen ay koronavirüs, bilim, ceza ve operasyon sözcükleri de haberlerde yoğun olarak kullanıldı. Bu ifadelerin, son dönemin sağlık ağırlıklı olan haber gündeminin yanı sıra, internet sitelerinin adli vakalara ve suç olaylarına gösterdiği bitmek bilmez ilginin yansıması olduğu da söylenebilir.
Bu arada “son dakika” ifadesini en çok kullanan gazeteler Hürriyet, Sabah ve Milliyet.
Çerçeveleme etkisi ve tık tuzakları
Dr. Suat Atan, Turnusol.org’daki blog yazısında, bu sözcüklerin geçtiği haber başlığı örnekleri de verdi ve bulguları şöyle değerlendirdi:
- Çerçeveleme etkisi (framing effect) olarak bilinen psikolojik bir etki, bazı olguları okurken sadece ona odaklanmamızı ve geri kalan gerçeklikleri göz ardı etmemizi sağlar. [Son dakika ifadesini içerenlere örnek olarak] sunulan 6 başlık, geri kalan başka tür başlıkları (mesela şok, flaş gibi) göz ardı ettirebilir.
- Buraya kadar sunduğumuz başlıklar da aynı şekilde bilerek veya bilmeyerek birtakım “tıklama tuzağı” yaratma veya spesifik bir algı yaratmaya dönük tasarlanmış olabilir. Bazı türlerinin bazı gazetelerce daha sık kullanıldığına da şahit olmaktayız.
- Daha çok “tık almak” için ısrarla kullanılan bu ifadeleri içeren haberlerin daha fazla tık alma nedeni bu ifadeler olmayabilir de. Bunu anlamak için kontrollü olarak deney yapılıp ifadenin yer aldığı ve yer almadığı iki başlığın okunma istatistiği kullanılabilir (A/B testi).
Atan, bu tür bir test yapmak isteyen haber sitelerinin kendileriyle turnusol.org üzerinden irtibat kurabileceğini ekledi.
Asıl amaç, Google’dan trafik çekmek
Türkiye’de haber siteleri, ana sayfalarında ve sosyal medya hesaplarında bulunan okurun dikkatini çekip onu haberi tıklamaya yönlendirmek için “son dakika” ifadesini sıkça kullansa da, genelde asıl hedef Google aramalarından trafik çekmek.
Her gün 1 milyonu aşkın “son dakika” araması yapılıyor ve birçok haber sitesi bu ifadeyi bolca kullanıp Google sonuçlarında üst sıralara tırmanarak sitelerine daha fazla trafik çekmeye çalışıyor.
Google’ın uluslararası kalite standartlarını Türkiye’de uygulamamasının, dijital içerik sistemine nasıl zarar verdiğini gösteren bazı örnekleri daha önce yayımlamıştık.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – YETER GOOGLE YETER: ARAMALAR, REKLAMLAR VE KÖTÜLÜĞÜN FİNANSMANI
