Basın Konseyi kararlarını inceledik: Gazetecilik ilkelerini en çok Yeni Akit ihlal ediyor

Basın Konseyi’ne Ocak 2022 – Haziran 2024 döneminde gelen 110 şikâyetin içeriğini ve kurumun verdiği kararları inceledik. 9 kınama ve 4 uyarı cezası alan Yeni Akit, gazetecilik standartları açısından Türkiye’de en dipteki haber kuruluşu olarak tescilleniyor. Sabah, Yeni Şafak ve Takvim onu takip ediyor. Basın Konseyi’nden bu dönemde 5’ten fazla ceza alan başka haber kuruluşu yok. Kınama ve uyarıya konu olan içeriklerde hakaret, iftira, hedef gösterme, tehdit ve daha birçok etik ihlal var.

Bu dönemde Basın Konseyi’ne gelen şikâyetlerin genelinde, haberlerin ve köşe yazılarının basın meslek ilkelerine aykırı olduğu iddiası sıkça dile getiriliyor. Gazetecilik etiğine aykırı bir haber dili kullanılmasının yanı sıra içeriklerin daha birçok açıdan basın meslek ilkelerini ihlal ettiği yönündeki iddiaları şikâyetlerde görebiliyoruz. Bu şikâyetleri konularına göre şöyle özetleyebiliriz:

Hakaret ve iftira: Şikâyetlerin büyük bir kısmı, haberlerde ve köşe yazılarında kullanılan ifadelerin hakaret içerdiği ve iftira niteliği taşıdığı, kişilik haklarına saldırı niteliğinde olduğu iddiasında. Sıkça kullanılan ifadeler arasında “suç örgütü üyesi,” “terörist,” “doğa katliamcısı,” “sapık” ve “tacizci” gibi ağır ithamlar var.
Hedef gösterme: Haberlerde ve köşe yazılarında kullanılan dilin kişileri hedef gösterdiği, toplum nezdinde küçük düşürdüğü ve hatta onların can güvenliğini tehlikeye attığı iddiaları da şikâyetlerde yer alıyor. Tehdit ve nefret söylemi bu şikâyetlerin konuları arasında. Hayvanseverlerin “itperest,” doktorların ise “beyaz önlüklü” diye hedef gösterildiği Yeni Akit haberleri buna örnek…
Özel hayatın gizliliğini ihlal: Özellikle yargı sürecindeki olaylarda, özel hayatın gereksiz yere ifşa edilmesi gibi durumlar da kişilik haklarının ihlali olarak şikâyetlerde sıkça dile getirilmiş.
Masumiyet karinesi: Haberlerde isimlerin açıkça belirtilmesi ve devam eden davalarla ilgili hassas bilgilerin yayımlanması bir başka şikâyet konusu.
Yanıltıcı ve asılsız haberler: Bazı şikâyetlerde, ilgili haber veya köşe yazısının gerçekleri çarpıttığı, asılsız iddialarla dolu ve kamuoyunu yanıltmaya yönelik olduğu belirtiliyor. Bu durum gazeteciliğin doğruluk ilkesiyle çelişiyor.
Doğrulama ve araştırma yetersizliği: Birçok şikâyette, haberlerin yeterli araştırma ve doğrulama yapılmadan yayımlandığı ifade ediliyor.
Objektiflikten uzaklaşma: Bazı haberlerde, taraflı ve öznel bir dil kullanılarak haber verme amacından uzaklaşıldığı savunuluyor. Bu durum gazeteciliğin tarafsızlık ilkesiyle çelişiyor.
Karşı tarafın görüşüne yer verilmemesi: Birçok şikâyette dile getirilen önemli bir husus da, cevap ve düzeltme hakkının kullanılmasına izin verilmemesi.

Basın Konseyi’nin bu şikâyetler sonucunda verdiği kararlar

Basın Konseyi, Ocak 2022 – Haziran 2024 döneminde gelen 110 şikâyetin 49’unda kınama, 41’inde uyarı cezası verdi. 19 başvuruda ‘şikâyetin yersizliği‘ne hükmedilirken 1 vakada ise taraflar Basın Konseyi karar vermeden önce uzlaştı.

Bu dönemde Basın Konseyi’nden 5 ve daha fazla kınama yahut uyarı cezası alan 4 haber kuruluşu var: Yeni Akit (9 kınama – 4 uyarı), Sabah (4 kınama – 2 uyarı), Yeni Şafak (3 kınama – 3 uyarı), Takvim (2 kınama – 3 uyarı).

Hürriyet, Cumhuriyet ve Aydınlık gazetelerine yönelik 2’şer başvuruda da şikâyetin yersizliğine hükmedildi. 110 şikâyet arasında tek ‘uzlaşma’ya Milliyet imza attı. Haber kuruluşları dışında tek şikâyet ise “gazeteci ve YouTuber” olarak nitelenen Emrullah Erdinç aleyhineydi ve Basın Konseyi bu başvuruda “uyarı” cezasına hükmetti.

Basın Konseyi’nin kararlar sayfasından bu analiz için derlediğimiz ham veri kümesine ve ayrıntıları içeren tablolara şu sayfadan erişebilirsiniz.

Basın Konseyi, 1967 yılında Basın Şeref Divanı’nın fiilen sona ermesinden sonra yıllarca süren tartışmaların ardından, Türkiye’de basının ikinci özdenetim kurumu olarak 1988’de kurulmuştu. Konsey, medyadaki yayınlarla veya gazetecilerle ilgili şikâyetleri, Basın Konseyi Sözleşmesi ve Basın Meslek İlkeleri çerçevesinde değerlendirerek karara bağlıyor.