Dünyanın ilk yapay zekâ yasasını Avrupa Parlamentosu onayladı

Avrupa Parlamentosu, “Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası” (EU AI Act) olarak bilinen düzenlemenin taslak metnini onayladı. Dünyanın ilk yapay zekâ yasasının yıl sonuna doğru yürürlüğe girmesi bekleniyor. Yeni yasa, “yüksek riskli” yapay zekâ uygulamalarına sınırlamalar ve bunları üreten şirketlere ek yükümlülükler getiriyor. Temel hakları ihlal edebilecek “gerçek zamanlı yüz tanıma” gibi uygulamaların ise tamamen yasaklanması söz konusu.

Avrupa Birliği’nin (AB) yasama gücünü oluşturan Avrupa Parlamentosu (AP), AB Komisyonu’nun iki yıl önce hazırlayıp son dönemde değişiklikler önerdiği yapay zekâ konulu yasa taslağını dün onayladı (AB kurumlarına dair ayrıntılı bilgi için tıklayın).

AB yetkilileri, üye ülkelerle istişarenin ardından tasarının son hâline getirilip yıl sonuna doğru yasalaşmasını umuyor. Ancak bazı AB ülkeleri, “biyometrik gözetim” gibi alanlarda yapay zekâ teknolojilerinin tamamen yasaklanmasına karşı.

Yapay zekâ teknolojilerinde son dönemde çığır açan gelişmeler yaşanmış, Microsoft’un desteklediği OpenAI şirketine ait ChatGPT gibi metin ve Midjourney gibi görsel üreten uygulamalar hızla yaygınlaşmıştı. “Üretici yapay zekâ” denilen bu uygulamaları geliştirenler dahi, topluma yönelik olası risklere dikkat çekmişti.

Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası’nın raportörlerinden Brando Benifei, AP’nin taslağı kabul etmesinin ardından yaptığı açıklamada, “Büyük teknoloji şirketleri kendi yaratımlarına dair uyarı zillerini çalarken Avrupa ileriye doğru bir adım attı ve YZ’nin [yapay zekâ] risklerine karşı somut bir yanıt önerdi” dedi.

AB Yapay Zekâ Yasası neler öngörüyor?

Yapay zekâ uygulamalarını risk seviyelerine göre sınıflandırarak ele alan tasarının mevcut sürümünde öngörülen kısıtlamalardan bazıları, BBC’nin haberine göre şöyle:

Spam filtreleri ve video oyunları gibi “minimum riskli” yapay zekâ uygulamaları, yasal kısıtlamalardan muaf tutulacak.
Bankacılık veya havayolu internet sitelerindeki sohbet robotları gibi “sınırlı riskli” yapay zekâ uygulamaları, şeffaflık yükümlülüklerine uymak zorunda kalacak.
Kendi kendine giden taşıtlar ve robotik cerrahi gibi “yüksek riskli” yapay zekâ uygulamaları, katı bir denetime tâbi olacak.
İnsanları gelir durumuna veya kişisel özelliklerine göre sınıflandırıp sosyal puanlama yapan yapay zekâ uygulamaları tamamen yasaklanacak. Örneğin Çin’de olduğu gibi vatandaşların davranışlarını analiz eden ve onları bu temelde değerlendiren sistemlere izin verilmeyecek.
Kamusal alanlarda akıllı kameralar aracılığıyla gerçek zamanlı yüz tanıma uygulaması yasaklanacak. AP’deki bazı milletvekilleri, kayıp çocukların izini sürmek veya terör saldırılarını önlemek gibi istisnai durumlarda bu yasağın uygulanmamasını istiyordu ama meclis çoğunluğu bunu reddetti.

Temel haklar ve çevresel etki analizi zorunluluğu geliyor

Tasarı, seçmen davranışlarına etki edip seçim sonuçlarını değiştirmeyi amaçlayan yapay zekâ uygulamaları ile 45 milyondan fazla kullanıcıya sahip sosyal medya platformlarının sahip olduğu sistemleri de “yüksek riskli” kategorisinde değerlendiriyor.

Yüksek riskli uygulamaları üretenler, bunların kullanılmasının temel hakları ve çevreyi nasıl etkileyebileceğini önceden analiz etmek zorunda kalacak. Üretici yapay zekânın eğitilmesinde kullanılan telif haklı içeriklerin de açıklanması gerekecek.

Ayrıca ChatGPT ve Midjourney gibi uygulamalar, artık ürettikleri metin veya görselin yapay zekâ ürünü olduğunu açıkça bildirecek. Tasarıya göre bu şirketler “deep fake” görsellerin gerçeklerden ayırt edilmesini sağlayacak önlemler alacak ve yasa dışı içerikleri engellemek için gerekli adımları da atacak.

İLGİLİ: