İngiltere’deki BBC ile birer deprem ülkesi olan Japonya’daki NHK ve Nepal’deki Times için çalışmış üç uluslararası gazeteci, afet haberciliğine dair tavsiyelerini paylaşıyor. Onlara göre afet sonrasında araştırmacı gazetecilikte ilk kural, “doğru bilgi” olmalı.
Afet bölgesinde kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmek, zor da olsa verileri bulup sunmak ve uzmanlarla işbirliği yapmak önemli. “Spot ışıkları kapanıp kameralar bir sonraki büyük haberin peşine düştüğünde” bile gazetecilerin o ilk afetin peşini bırakmaması gerekiyor.
“Savaşta ilk kayıp hakikattir. Bunu doğal afetler için de söyleyebilir miyiz” diye sordu gazeteci Yohan Shanmugaratnam. Norveç gazetesi Klassekampen‘in dış haberler editörü olan Shanmugaratnam, Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferansı’nın 3. gününde, “Afetler Nasıl Haberleştirilmeli” başlıklı bir sunum yapıyordu.
Seller, yanardağ patlamaları, depremler ve tsunamiler sadece jeolojik olaylar değildir. Bunlar aynı zamanda toplum, ekonomi ve siyasetteki kötü yönetimi açığa çıkarır. Bu yüzden afetleri soruşturmak çok önemlidir.
Uzun yıllar BBC‘de çalışan Coda Story editörü Natalia Antelava, “Afet haberciliği bugün daha da gerekli” diyor. “Çünkü internet dünyayı daha da yakınlaştırdı.”
Sosyal medya afet sırasında iletişimi sağlamak için güçlü bir araç. Facebook ve Twitter, afetlerin haberleştirilme süreçlerini değiştirdi. Nepal’de 7,8 büyüklüğünde dev bir deprem meydana geldiğinde sahadan ilk haberleri, artık sosyal medya platformları üstünden haber toplama süreçlerine doğrudan katılabilen yerli halk vermişti.
Nepali Times‘ın editörü Kunda Dixit, “Yer sarsıldığında sosyal medya pek anlaşılır değildir” uyarısında bulunuyor. “Söylentiler, teyitsiz bilgiler ve tahminler yayılır.” Dixit’e göre afet haberciliğinde ilk kural, doğru bilgi olmalıdır.
Veri sayesinde durumu daha iyi anlar, çözümler sunarız
Afetlerde veri önemli bir rol oynar. Durumu veriler sayesinde daha iyi anlar, analiz eder ve çözümler sunarız.
Şekillerin ve etkileşimli grafiklerin bir haberin etkisini artırabileceğini vurgulayan Dix, “Veri ve haritalar, gazeteciler ve kaynak planlamacıları için çok kullanışlı. Zor olan veriyi bulmak” diye ekliyor.
Japon devlet yayıncısı NHK‘de “Nükleer Nöbet” programının editörlüğünü yapan Yoichiro Tateiwa da verinin, insanların göremediğini gösterebileceğine katılıyor.
Depremin ve tsunaminin vurduğu Fukuşima Nükleer Santrali’nde gazeteci olarak yaşadıklarını anlatırken “Ekibimden bir kişiye eldeki tüm belgeleri okuyup santrale ve işletmeci şirkete dair bilgileri derleme görevi verdik” diyor. Ona göre gazetecilerin uluslararası uzman kuruluşlarla işbirliği yapması, farklı beceri ve perspektiflerin habere katılmasını sağlayabilir.
Kendinize yetin, unutulanı hatırlayın, büyük manşet peşinde koşmayın
Üç araştırmacı gazetecinin, afet haberciliği için birkaç tavsiyesi var:
- Afetlerde güvenilir veri önemlidir.
- Yeterli uyarı ve hazırlığın yapılıp yapılmadığını araştırın.
- Verilerdeki gizemi çözün.
- Teknik olarak kendi kendinize yeterli hâle gelin (güç kaynağı, WiFi, gıda, güvenlik vb.)
- Sürü psikolojisinden kaçının.
- Unutulanı hatırlayın.
- Afet sonrası dönem uzun sürebilir. Okurlar ve izleyiciler sıkılmaya başladıktan sonra da meseleyi takip edin.
- Büyük manşetler peşinde koşmayın. Birçok insan hâlâ afetten zarar görüyor.
- Panik yaratmayın. Hassas olun, afetle ilgili bilgi dağarcığına katkı sağlayın.
Üç gazeteciye göre afet haberciliğini yeniden keşfetmek gerekiyor. “Spot ışıkları kapanıp kameralar bir sonraki büyük haberin peşine düştüğünde ne olur” diye soruyor Shanmugaratnam.
Anteleva ise editörü olduğu Coda Story‘nin modelini öneriyor. Bu web platformu, dünyanın farklı bölgelerindeki krizleri uzun soluklu olarak, derinlemesine ele alıyor ve peşini bırakmıyor.
- Parul Goswami imzalı bu yazı ilk olarak 2015 Küresel Gazetecilik Konferansı‘nın blog sayfasında yayımlanmıştı.
Depremi yaşamış ya da deprem bölgesinde çalışırken travmaya maruz kalmış meslektaşlarımız ücretsiz psikolog desteğimizden faydalanabilir 👇https://t.co/IayytaP1kZ
— Gazeteciler Sendikası (@TGS_org_tr) February 14, 2023
Deprem ve travma: Belirtileri neler, gazeteciler ne yapmalı?
Afet Bölgesinde Çocuklarla İletişim* 📌
Dikkat! Bu metin şu an afet bölgesinde, sahada çocuklarla “ilk” temas halinde olan veya olacak yetişkinler için hazırlanmıştır. (9 sf)👇 pic.twitter.com/1PIHmktayP— Emrah Kırımsoy (@ekirimsoy) February 8, 2023
Gazeteciler anlatıyor: Depremde kaybettiğimiz 17 meslektaşımıza borcumuz fikri takip
