Basın İlan Kurumu’nun ‘Resmî İlan ve Resmî Reklam Alan Süreli Yayınlar Listesi’ndeki verileri inceledik. Buna göre en çok gazete İstanbul (42), Balıkesir (35) ve Konya’da (33). Bu 3 il toplam haber yayıncısı sayısında da zirvede. Bayburt, Kars ve Tunceli’de ise sadece birer gazete BİK’ten resmî ilan ve reklam alıyor.
Haber sitesi sayısında İstanbul (40) ve Antalya (13) ile Balıkesir, Konya, Bursa ve Diyarbakır (12) başı çekiyor. Çankırı, Iğdır ve Bayburt’ta BİK’ten ilan alan tek bir haber sitesi bile yok. Birçok Karadeniz ilinde nüfusa oranla haber yayıncısı sayısı yüksek. İllerin yüzölçümlerine göre haber yayıncısı sayısını incelediğimizde ise Marmara bölgesindeki illeri üst sıralarda görüyoruz.
Bu çalışmada, Basın İlan Kurumu’ndan (BİK) “resmî ilan ve reklam alan” gazeteler ile internet sitelerini içeren Nisan 2024 tarihli listeleri inceledik. Sadece reklam alan, bekleme süresinde olan veya listeye giriş/çıkış yapan yayınları dikkate almadık.
Gazeteleri içeren listede 24 yaygın (ulusal), 8 bölgesel ve 786 yerel yayın yer alıyor. 818 gazetenin 69’u her gün, 361’i pazar hariç her gün yayımlanırken diğerleri haftanın farklı günleri yayın yapıyor. Cuma (201) ve salı (172) en fazla gazete yayımlanan günler.
BİK’ten ilan alan gazetelerin ortalama 8,9 adet sayfası var ve bu sayfaların yüzölçümü ortalama 1,5 metrekare.
Bazı illerde gazete, bazılarında haber sitesi sayısı daha fazla
“İnternet haber sitesi” listesinde ise 385 yayın yer alıyor. Bunların 40’ı “Kategori 1” yayın olarak sınıflanmış. “Kategori 3” ise 142 yayınla en kalabalık grup. Yayıncıların merkezinin bulunduğu illere göre düzenlenen bu kategoriler, haber kuruluşlarının resmî ilan ve reklam alabilmesi için gereken asgari “fikir işçisi” sayısı, dijital ziyaretçi trafiği ve üretilen haber miktarı gibi ölçütleri de etkiliyor.
Haritaları karşılaştırdığımızda, illerdeki gazete sayıları ile haber sitesi sayılarının büyük ölçüde örtüştüğünü, ancak bazı bölgelerde farklılıklar olduğunu görüyoruz. Örneğin Muğla, Mersin ve Tekirdağ gibi illerde, gazete sayısına kıyasla çok az haber sitesi var. Rize, Sakarya, Kars ve Tunceli‘de ise haber sitesi sayısı, gazeteden fazla.
Bu verilerde ilk olarak bizi en çok şaşırtan Balıkesir‘de bu kadar fazla gazete ve haber sitesi bulunması oldu. Konya‘da Ankara‘dan daha fazla sayıda gazete olması gibi başka ilginç bulgular da var. Tüm iller için sayılar alttaki etkileşimli haritalarda mevcut:
Nüfusa oranla en çok haber yayıncısı Artvin'de
Nüfusuna oranla BİK'ten ilan alan en çok haber yayıncısı Artvin (her 100 bin kişiye 6,4 adet), Gümüşhane (5,4), Sinop ve Giresun'da (5,2). Bu ölçütle en az sayıda haber yayıncısına sahip iller ise Kayseri (0,3) ve Ankara'nın (0,4) yanı sıra İstanbul, İzmir ve Gaziantep (0,5).
İllerin yüzölçümüne bakıldığında İstanbul açık ara öne geçiyor (her 100 kilometrekare için 1,5 haber yayıncısı). Yalova, Kocaeli ve Düzce (0,6) bu ili izliyor. Yüzölçümüne göre en az haber yayıncısının bulunduğu iller ise Bayburt, Erzurum, Kars ve Kayseri (0,03).
Türkiye'nin kuzeyinde daha çok haber yayıncısı var
BİK listelerine göre Marmara bölgesinde 280, Karadeniz’de 236, İç Anadolu’da 177 haber yayıncısı bulunuyor. Doğu Anadolu (95), Güneydoğu Anadolu (114) ve Ege (148) bu açıdan son sıralardaki bölgeler.
Nüfuslarıyla karşılaştırıldığında Türkiye'nin kuzeyindeki illerde BİK'ten ilan alan haber yayıncısı sayısının güneyden daha yüksek olduğunu görüyoruz. Yüzölçümlerine göre de benzer bir manzara var ancak Hatay ve Osmaniye görece yüksek haber yayıncısı sayılarıyla güneydeki diğer illerden ayrışıyor. Alttaki etkileşimli haritalar bu verileri gösteriyor.
Journo'nun açık veri politikası gereği yayımladığımız ham veri kümesini şu sayfadan indirebilirsiniz.
Haber kuruluşlarının büyük bölümü BİK sisteminde değil
BİK'ten resmî ilan ve resmî reklam alan süreli yayınlar, Türkiye'deki haber medyasının küçük bir bölümünü oluşturuyor. BİK Genel Müdürü Cavit Erkılınç, kurumun geçen ay yapılan son genel kurul toplantısında, Türkiye’deki 4.000'in üzerinde gazete ve dergi ile 10.000 yakın internet haber sitesinden sadece yaklaşık 2.000'inin "BİK'in görev alanına girmeyi kabul ettiğini" söylemişti. Son verilere göre henüz 1.200 civarındaki yayıncının resmî ilan ve reklam aldığını düşündüğümüzde, haber medyasının yaklaşık %90'ının BİK sistemine dâhil olmadığını söyleyebiliriz.
“2024 yılında 1,5 milyar Türk Lirası’nı aşan bir desteği sektörün dijital yayınlarına aktarmayı hedefliyoruz. Gazete ve dergileri de içine kattığımızda 4 milyar Türk Lirası büyüklüğünde bir ilan ve reklam pastasına ulaşmayı bekliyoruz" diyen Erkılınç şöyle devam etmişti: “Geçtiğimiz yıl kullanımına başladığımız bize özgü, kurumumuzun görevine uygun geliştirilen yerli yazılım BİK Analitik’e ayrı bir önem veriyoruz. Ziyaretçi trafiklerini resmî ilan alabilmenin tek şartı olarak görmüyor, internet basınını ‘tık avcılığı’na yönlendiren, kısır bir sistemin inşasından kaçınıyoruz."
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:
BİK ölçütleri yerel medyada da “tık yarışı” başlattı: Diyarbakır örneği
Türkiye’nin haber çölleri: 973 ilçeden 1.1 milyon haberi taradık, 3 haritayla anlatıyoruz
Yerel medyada ne var ne yok? 81 ildeki haber sitelerinin içeriklerini ve arayüzlerini araştırdık
Yerel medyada en çok YouTube abonesi Trabzon, Hakkâri ve Bartın’da
