Uygulamalar

Journo deneyi: Yapay zekâ araçlarının görsel konum saptama yeteneklerini test ettik

Fotoğraflardaki mekânların neresi olduğunun doğru ve hızlı olarak saptanması, gazetecilikteki teyit süreçleri için de önemli. Yeni yapay zekâ teknolojileri kullanılarak geliştirilen üç popüler sohbet botunun konum doğrulamada kullanılıp kullanılamayacağını 8 soruluk mini bir deneyle test ettik. ChatGPT, Claude ve Gemini sohbet botları, yüklediğimiz görsellerin konumunu saptamada ortalama %50 isabet kaydetti.

Testte en başarılı sohbet botu Claude görünse bile, bu yapay zekâ uygulamalarından hiçbiri henüz konumsal doğrulamada insanların yerine geçecek kadar becerikli değil. Ancak üç sohbet botu da, gazetecilerin işini kolaylaştırabilecek bir potansiyele sahip. En işe yarar yetenekleri, düşük çözünürlüklü olduğu için okunamayan metinleri çözmek.

“Açık kaynaklı istihbarat” (OSINT) araçlarını daha önce Journo’da anlatırken fotoğraf ve videolardaki konumların tespit ve doğrulaması için “tersine görsel arama” kavramından da bahsetmiştik. Son dönemde gelişen yapay zekâ teknolojileri, büyük dil modelleriyle (LLM) çalışan ChatGPT gibi sohbet botlarını da OSINT araçları arasına ekledi.

Geçen yıl yayımlanan araştırmalarda, o dönemde kullanımda olan sohbet botu sürümleri, metinlerin doğruluk denetiminde %70’e varan isabet oranına ulaşmıştı. Biz de bu kez görsellerdeki konumların belirlenip doğrulanması alanına odaklanarak Ağustos 2024 itibarıyla kullanımda olan üç sohbet botunu (ChatGPT GPT-4o, Claude 3.5 Sonnet ve Gemini 1.5 Pro) Türkiye’den ve dünyadan toplam 7 fotoğrafla test ettik.

Farklı zorluk derecelerini denemek için sohbet botlarına internette bulunmayan özgün fotoğrafları da yükledik. Bazı fotoğrafları ise çeşitli web sayfalarından ve “sokak görünümü” içeren harita uygulamalarından aldık. Bu fotoğrafların kimilerinde yazılar ve levhalar gibi bâriz ipuçları varken bazılarında yer şekilleri dışında konum saptanmasını kolaylaştıracak bir bilgi bulunmuyor.

Bu fotoğrafı analiz et. Yön, çevre, binalar, araçlar gibi tüm ipuçlarını incele. Buranın dünyada tam olarak neresi olduğunu yaz” şeklindeki Türkçe komutla paylaştığımız sorulara sohbet botlarının verdiği yanıtlar şöyle oldu:

1. Genel konum tespiti kolay bir fotoğraf: Kayseri

ChatGPT’nin yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf, bir taksinin bulunduğu caddeyi ve çevresini gösteriyor. Görselden elde edilebilecek ipuçları şunlardır:

  1. Araç: Fotoğrafta bir taksi görülüyor. Üzerinde “Danışment Taksi” yazısı ve bir telefon numarası yer alıyor. Bu, Türkiye’de yaygın olan sarı renkli taksilerden biri.
  2. Binalar: Fotoğrafın arka planında modern apartman binaları bulunuyor. Binaların dış cepheleri modern bir mimariye sahip ve çok katlı değiller.
  3. Çevre: Görünür şekilde gelişmekte olan bir bölge gibi duruyor. Binaların önünde açık bir alan ve yol kenarında otopark veya bisiklet park alanı olabilecek bir düzenleme görülüyor.
  4. Yön: Görselde doğrudan bir yön belirleyici bilgi yok, ancak binaların düzeni ve çevre düzenlemesi Türkiye’deki birçok modern yerleşim bölgesine benziyor.
  5. Levha: Yol kenarında görünen bir tabela var, ancak içeriği okunamıyor.

Bu bilgiler doğrultusunda, bu fotoğrafın Türkiye’de, özellikle Kayseri’de çekildiği sonucuna varabiliriz. Taksinin plakası “38 T 1076” olup, “38” plaka kodu Kayseri’ye aittir. Ayrıca, “Danışment Taksi” ismi de Kayseri’de yaygın olarak görülen bir taksi durağı ismidir. Dolayısıyla bu fotoğraf Kayseri’de çekilmiş olabilir.

Claude’un yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf büyük olasılıkla Türkiye’de, muhtemelen Kayseri şehrinde çekilmiş gibi görünüyor. Bunu aşağıdaki ipuçlarına dayanarak söyleyebilirim:

  1. Taksi: Görüntüde sarı bir taksi var ve plakası “38 T 1076” olarak okunuyor. Türkiye’de 38 plaka kodu Kayseri iline aittir.
  2. Mimari: Arka planda görünen binalar tipik Türk şehir mimarisini yansıtıyor. Yeni yapılmış apartman blokları ve inşaat halindeki binalar görülüyor.
  3. Çevre: Görüntü, gelişmekte olan bir şehir bölgesini gösteriyor. Arka planda boş araziler ve inşaat alanları var.
  4. Hava durumu: Gökyüzü bulutlu ve hava biraz kasvetli görünüyor, bu da Orta Anadolu iklimini yansıtabilir.
  5. Yol işaretleri: Yolda mavi çizgiler ve beyaz işaretlemeler görülüyor, bu Türkiye’deki tipik yol işaretlemelerine benziyor.
  6. Otopark giriş bariyeri: Sarı renkli bir otopark giriş bariyeri görülüyor, bu tür sistemler Türkiye’de yaygın.

Sonuç olarak, bu fotoğrafın Kayseri, Türkiye’de çekilmiş olması çok muhtemel. Şehrin tam olarak hangi bölgesi olduğunu belirlemek için daha fazla bağlamsal bilgiye ihtiyaç duyulabilir.

Gemini’ın yanıtı: Yanlış

Fotoğrafta görülen sarı taksinin üzerindeki plaka “38 T 1076” olarak okunuyor. Bu plaka kodu Türkiye’nin Sivas iline aittir. Ayrıca taksinin üzerinde yazan “BANISMENT TAKSI” yazısı da bu çıkarımı destekler niteliktedir. Dolayısıyla fotoğrafın çekildiği yerin Sivas ili olduğu söylenebilir.

Fotoğrafta görülen binaların mimarisi ve çevre düzenlemesi de Türkiye’nin genel şehir yapısına uymaktadır. Ancak fotoğraftaki ipuçları ile tam olarak hangi ilçede veya mahallede çekildiğini tespit etmek mümkün değildir.

Sonuç olarak, fotoğrafın Türkiye’nin Sivas ilinde çekildiği söylenebilir, ancak daha kesin bir konum tespiti için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

2. Yine Kayseri’den, ama daha zor bir fotoğraf

ChatGPT’nin yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf, geniş bir yolun kenarında yer alan modern binaları ve çevresini göstermektedir. Aşağıda fotoğraftan elde edilebilecek ipuçları yer almaktadır:

  1. Binalar: Fotoğrafta, büyük ve modern ofis veya kamu binalarına benzeyen yapıların bir kompleksi görülmektedir. Binaların dış cephesi cam kaplamadır ve modern bir mimariye sahiptir.
  2. Yol: Geniş bir ana yol görülmektedir. Yol boyunca modern aydınlatma direkleri yer almaktadır. Yolun her iki tarafında da kaldırımlar ve yeşillikler bulunmaktadır. Aydınlatma direklerinin tasarımı modern bir şehir planlamasının parçası olduğunu düşündürmektedir.
  3. Çevre: Yolun ve binaların çevresinde geniş açık alanlar vardır. Arka planda dağlık veya tepelik bir arazi yapısı görülmektedir. Ayrıca, binaların önündeki tabelalar ve aydınlatma direkleri modern ve düzenli bir yerleşim alanına işaret etmektedir.
  4. Yön: Fotoğrafın sağ tarafında binalar, sol tarafında açık alan ve dağlar görülmektedir. Bu, fotoğrafın büyük ihtimalle bir şehir yerleşim alanının kenarında çekildiğini göstermektedir.
  5. Belirgin Yapılar: Binaların birinde “Kayseri Şehir Hastanesi” yazısı okunmaktadır. Bu, bu bölgenin Kayseri’de olduğunu net bir şekilde belirlemektedir.

Sonuç olarak, bu fotoğraf Türkiye’nin Kayseri ilinde, Kayseri Şehir Hastanesi yakınlarında çekilmiştir. Binaların modern mimarisi, yol düzenlemesi ve çevredeki geniş açık alanlar Kayseri’nin bu bölgesine özgüdür.

Claude’un yanıtı: Yanlış

Bu fotoğraf Türkiye’nin başkenti Ankara’da bulunan bir bölgeyi gösteriyor. Spesifik olarak, bu Ankara’nın yeni gelişen bölgelerinden biri olan Eskişehir Yolu üzerindeki bir alanı gösteriyor gibi görünüyor.

Analiz ettiğim detaylar şunlar:

  1. Modern, geniş ve çok şeritli bir yol görüyoruz. Bu, Eskişehir Yolu’nun karakteristik özelliklerinden biridir.
  2. Arka planda görülen büyük, modern ofis binaları ve kompleksler var. Bunlar muhtemelen devlet kurumları veya özel şirket binaları. Bu tür yapılar Eskişehir Yolu boyunca yaygındır.
  3. Yolun kenarında yeni dikilmiş genç ağaçlar ve peyzaj düzenlemeleri görülüyor, bu da bölgenin yeni gelişmekte olduğunu gösteriyor.
  4. Gökyüzünde görülen bulutlar ve genel atmosfer, Ankara’nın tipik iklim koşullarını yansıtıyor.
  5. Yol aydınlatmaları ve diğer altyapı elemanları, bu bölgenin iyi planlanmış ve modern bir şehir gelişimi olduğunu gösteriyor.

Bu özelliklerin kombinasyonu, fotoğrafın Ankara’nın Eskişehir Yolu üzerindeki modern gelişim bölgelerinden birini gösterdiğini güçlü bir şekilde işaret ediyor. Bu alan, son yıllarda Ankara’nın önemli iş ve devlet kurumlarının yer aldığı bir bölge haline gelmiştir.

Gemini’ın yanıtı: Yanlış

Fotoğrafta görülen yer Türkiye’nin başkenti Ankara’da bulunan Bilkent Cyberpark’tır. Bunun nedenleri şunlardır:

  • Mimari: Fotoğraftaki binaların modern ve teknolojik bir görünüme sahip olması Bilkent Cyberpark’ın yapısıyla uyumludur.
  • Coğrafi Konum: Bilkent Cyberpark, Ankara’nın Çankaya ilçesinde bulunmaktadır. Fotoğraftaki çevre düzenlemesi ve bitki örtüsü de bu bölgeyle benzerlik göstermektedir.
  • Google Sokak Görünümü: Fotoğraf, Google Sokak Görünümü’nden alınmış bir ekran görüntüsüdür ve üzerinde Bilkent Cyberpark’ın konum bilgisi yer almaktadır.

Bu ipuçları bir araya getirildiğinde, fotoğrafın Ankara’daki Bilkent Cyberpark’ta çekildiği kesin olarak söylenebilir.

3. Afyon Emirdağ yakınlarında, Ankara yolundan bir fotoğraf

ChatGPT’nin yanıtı: Yanlış

Bu fotoğraf, geniş bir doğal alanı göstermektedir. Görseldeki unsurlar ve bu unsurlardan elde edilebilecek ipuçları şunlardır:

  1. Doğal Çevre: Fotoğrafta geniş bir ova veya düzlük alan görülmektedir. Ön planda çeşitli boyutlarda çam ağaçları bulunmaktadır. Arka planda ise tepelik ve dağlık bir alan görülmektedir.
  2. Bitki Örtüsü: Ön plandaki çam ağaçları ve arka plandaki geniş çayırlar, bölgenin karasal iklim özelliklerine sahip olabileceğini düşündürmektedir. Yeşillik oranı fazla, ancak orman yoğunluğu düşük gibi görünmektedir.
  3. Gökyüzü ve Hava: Gökyüzü açık ve bulutlu, bu da bölgenin tipik karasal iklimde olduğunu düşündürebilir.
  4. Altyapı: Fotoğrafta yol kenarı veya başka bir yapay yapı belirgin değil, dolayısıyla daha çok doğal bir alan veya tarım arazisi olduğu söylenebilir.
  5. Dağlar ve Tepeler: Uzakta, dağlık bir alan görülüyor. Bu, fotoğrafın çekildiği yerin coğrafi olarak dağlık bir bölgede olduğunu gösteriyor.

Bu ipuçları doğrultusunda, fotoğrafın Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde, özellikle Kayseri civarında çekilmiş olabileceği sonucuna varılabilir. Bu bölge, geniş ovalar ve dağlık arazilerle karakterize edilir. Fotoğrafta belirli yapılar veya araçlar olmadığı için kesin bir yer belirlemesi yapmak zor, ancak doğal çevre ve bitki örtüsü Kayseri ve civarındaki kırsal alanlarla uyum göstermektedir.

Claude’un yanıtı: Yanlış

Bu fotoğraf, büyük olasılıkla Türkiye’nin İç Anadolu bölgesinde, muhtemelen Kayseri civarında bir yeri gösteriyor. Bu çıkarımı aşağıdaki gözlemlere dayanarak yapıyorum:

  1. Arazi yapısı: Geniş, düz ovalar ve uzakta görünen alçak dağlar İç Anadolu’nun tipik coğrafi özelliklerini yansıtıyor.
  2. Bitki örtüsü: Ön planda görülen çam ağaçları ve diğer iğne yapraklı ağaçlar, bu bölgede yapılan ağaçlandırma çalışmalarını gösteriyor olabilir.
  3. İklim: Açık mavi gökyüzü ve beyaz bulutlar, İç Anadolu’nun karasal iklimine uygun bir görüntü sunuyor.
  4. Yerleşim: Uzakta küçük bir yerleşim yeri görülüyor, bu da kırsal bir alan olduğunu gösteriyor.
  5. Yol: Ön planda görülen asfalt yol, bölgenin ulaşım altyapısının gelişmiş olduğunu gösteriyor.
  6. Tarım alanları: Geniş düzlükler tarım arazisi olarak kullanılıyor gibi görünüyor, bu da İç Anadolu’nun tarımsal karakterini yansıtıyor.

Bu görüntü, önceki fotoğrafta gördüğümüz Kayseri şehir merkezinden biraz uzakta, muhtemelen şehrin kırsal kesimlerinde bir yeri gösteriyor olabilir. Kayseri’nin çevresindeki ovalar ve dağlar bu görüntüye oldukça benzer özellikler taşır.

Ancak, kesin lokasyonu belirlemek için daha spesifik işaretlere ihtiyaç var. Bu, İç Anadolu bölgesindeki benzer coğrafi özelliklere sahip başka bir il veya ilçe de olabilir.

Gemini’dan yanıt yok

Fotoğrafta geniş bir ova, uzakta dağlık bir alan ve ön planda yol kenarında ağaçlar görülüyor. Bu tür coğrafi özellikler Türkiye’nin birçok yerinde bulunabilir. Ancak, fotoğrafta kesin bir konuma işaret eden herhangi bir yapı, tabela veya benzeri bir detay bulunmuyor.

Dolayısıyla, sadece bu fotoğrafa bakarak buranın dünyada tam olarak neresi olduğunu söylemek mümkün değil. Kesin konumu belirlemek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

4. Artvin’in Borçka ilçesinden bir fotoğraf

Claude’un yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf büyük olasılıkla Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde, özellikle Artvin ilinin Borçka ilçesinde çekilmiş gibi görünüyor. Şu detaylar bu çıkarımı destekliyor:

  1. Coğrafi özellikler: Dik yamaçlar, yoğun yeşil bitki örtüsü ve dağlık arazi Karadeniz Bölgesi’nin tipik özelliklerini yansıtıyor.
  2. Yerleşim: Dağ yamacına kurulmuş apartmanlar ve evler, bölgenin engebeli arazisine uygun yerleşim tarzını gösteriyor.
  3. Yol: Dar ve kıvrımlı bir yol görünüyor, bu tür yollar dağlık Karadeniz bölgesinde yaygındır.
  4. Nehir: Fotoğrafın sol tarafında bir nehir veya dere yatağı olduğu anlaşılıyor, bu muhtemelen Çoruh Nehri’dir.
  5. Altyapı: Elektrik direkleri ve yol kenarındaki istinat duvarları bölgenin tipik altyapı özelliklerini gösteriyor.
  6. İnsan aktivitesi: Yolda yürüyen insanlar ve bir minibüs görülüyor, bu da bölgenin aktif bir yerleşim yeri olduğunu gösteriyor.
  7. İklim: Açık ve bulutlu gökyüzü, Karadeniz ikliminin değişken hava koşullarını yansıtıyor.

Bu özelliklerin kombinasyonu, özellikle dağlık arazi, nehir ve yerleşim şekli, Artvin’in Borçka ilçesindeki manzarayı andırıyor. Borçka, Çoruh Nehri kenarında kurulmuş, dağlık bir araziye sahip bir ilçedir ve bu görüntü o bölgenin karakteristik özelliklerini taşımaktadır.

Gemini’ın yanıtı: Kısmen doğru

Fotoğrafın Türkiye’de Artvin’in Yusufeli ilçesinde çekildiği söylenebilir.

Bunun nedenleri:

  • Coğrafya: Fotoğrafta görülen coğrafya (yeşil dağlar, vadi, nehir) Doğu Karadeniz Bölgesi’nin tipik özellikleridir.
  • Mimari: Binaların mimari tarzı (ahşap ağırlıklı, cumbalı evler) Artvin yöresiyle uyumludur.
  • Araç Plakası: Fotoğraftaki beyaz minibüsün plakasında “08” rakamı görülmektedir. Bu Türkiye’de Artvin iline ait plaka kodudur.

Bu ipuçları bir araya getirildiğinde, fotoğrafın Artvin’in Yusufeli ilçesinde çekilmiş olma ihtimali oldukça yüksektir.

5. Ukrayna’nın Harkov (Rusçası Harkiv) şehrinden bir fotoğraf

Bu fotoğraf Romanya’nın Bükreş şehrinde çekilmiş gibi görünüyor. Bu çıkarımı aşağıdaki gözlemlere dayanarak yapıyorum:

  1. Mimari: Fotoğrafta görülen binalar, eski komünist dönem mimarisi ile modern yapıların bir karışımını gösteriyor. Solda görülen eski, harap bina muhtemelen komünist dönemden kalma bir yapı.
  2. Casa Capsa: Fotoğrafın merkezinde yer alan sarı renkli yüksek bina üzerinde “CASA CAPSA” yazısı görülüyor. Casa Capsa, Bükreş’in tarihi merkezinde yer alan ünlü bir otel ve restorandır.
  3. Şehir dokusu: Dar sokaklar, yan yana dizilmiş binalar ve karışık mimari stiller, Bükreş’in tipik şehir merkezini andırıyor.
  4. Araçlar: Yolda park etmiş araçların plakalarını net göremesek de, araç modelleri Avrupa şehirlerinde yaygın olarak görülen tiplere benziyor.
  5. Bitki örtüsü: Cadde kenarlarında görülen ağaçlar ve yeşil alanlar, Bükreş’in şehir merkezindeki peyzaj düzenlemelerine uyuyor.
  6. Hava durumu: Bulutlu gökyüzü, Bükreş’in ılıman karasal iklimine uygun bir görüntü sunuyor.
  7. Şehir altyapısı: Elektrik telleri ve sokak lambaları, tipik bir Doğu Avrupa şehir merkezini yansıtıyor.

Bu özellikler bir araya geldiğinde, özellikle Casa Capsa’nın varlığı, bu fotoğrafın Bükreş’in tarihi merkezinde, muhtemelen Calea Victoriei (Zafer Caddesi) civarında çekildiğini güçlü bir şekilde işaret ediyor. Casa Capsa, Bükreş’in en eski ve ünlü otellerinden biri olup, şehrin kültürel mirasının önemli bir parçasıdır.

Gemini’ın yanıtı: Kısmen doğru

Fotoğraftaki bina, Ukrayna’nın Harkiv şehrinde bulunan “Poema” adlı bir iş merkezidir. Bunun nedenleri şunlardır:

  • Mimari: Bina, Sovyet dönemi mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Bu tarz binalar Ukrayna’da sıklıkla görülür.
  • Dil: Binanın üzerindeki tabelada Kiril alfabesiyle yazılmış “Поэма” (Poema) yazısı görülmektedir. Bu da binanın Ukrayna veya Rusya gibi Kiril alfabesi kullanan bir ülkede olduğunu gösterir.
  • Araç Plakası: Fotoğraftaki araçların plakaları Ukrayna plaka formatına uymaktadır.
  • Çevrimiçi Araştırma: Google’da yapılan görsel arama, fotoğraftaki binanın Harkiv’deki “Poema” iş merkezi olduğunu doğrulamaktadır.

Bu ipuçları bir araya getirildiğinde, fotoğrafın Ukrayna’nın Harkiv şehrinde çekildiği söylenebilir.

6. Portekiz’in başkenti Lizbon’dan bir manzara

Claude’un yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf Portekiz’in başkenti Lizbon’u gösteriyor. Aşağıdaki detaylar bu sonuca varmamı sağladı:

  1. Şehir manzarası: Yoğun, tepelik bir yerleşim görünüyor. Bu, Lizbon’un yedi tepesi üzerine kurulu olmasıyla uyumlu.
  2. Mimari: Binalar tipik Portekiz mimarisini yansıtıyor. Çoğunlukla beyaz veya pastel renkli, kırmızı kiremit çatılı binalar görülüyor.
  3. Kale: Tepenin zirvesinde görülen kale yapısı, büyük olasılıkla Lizbon’un simgelerinden olan São Jorge Kalesi’dir.
  4. Nehir/Deniz: Ufukta görünen su kütlesi muhtemelen Tejo Nehri’nin denize döküldüğü yer olan Lizbon Limanı’dır.
  5. Işık: Güneş ışığının açısı ve rengi, bu fotoğrafın akşam saatlerinde çekildiğini gösteriyor. Lizbon’un ünlü “altın ışık” fenomenini yansıtıyor.
  6. Tarihi binalar: Ön planda görülen büyük, cam çatılı bina muhtemelen tarihi bir pazar yeri veya tren istasyonu olabilir.
  7. Şehir dokusu: Dar sokaklar ve sıkışık binalar, Lizbon’un tarihi Alfama bölgesinin karakteristik özelliklerini gösteriyor.
  8. Kiliseler: Birkaç kilise kulesi manzarada seçilebiliyor, bu da Lizbon’un Katolik geçmişini yansıtıyor.

Bu özellikler bir araya geldiğinde, fotoğrafın Lizbon’un merkezi bir noktasından, muhtemelen Santa Justa Asansörü veya Carmo Manastırı gibi yüksek bir noktadan çekildiği sonucuna varılabilir. Manzara, şehrin tarihi merkezi Baixa’dan Alfama ve São Jorge Kalesi’ne doğru bakışı gösteriyor.

Gemini’ın yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf Lizbon, Portekiz’de çekilmiştir. Fotoğrafta görülen yer, Lizbon’un tarihi merkezindeki São Jorge Kalesi ve çevresidir.

Bunun nedenleri şunlardır:

  • São Jorge Kalesi: Fotoğrafın sol üst kısmında görülen kale, Lizbon’un simgelerinden biri olan São Jorge Kalesi’dir. Kalenin kendine özgü silueti ve konumu, fotoğrafın Lizbon’da çekildiğini güçlü bir şekilde göstermektedir.
  • Lizbon’un Tipik Mimari Yapısı: Fotoğrafta görülen binaların çoğu, Lizbon’a özgü olan pastel renkli cephelere ve kırmızı kiremit çatılara sahiptir. Bu da fotoğrafın Lizbon’da çekildiğine dair önemli bir ipucudur.
  • Coğrafi Konum: Lizbon, Tejo Nehri’nin kıyısında yer almaktadır. Fotoğrafın sağ tarafında görülen su kütlesi Tejo Nehri’nin bir kısmıdır. Bu da fotoğrafın Lizbon’da çekildiğini doğrulamaktadır.

Sonuç olarak, fotoğrafın Lizbon, Portekiz’de, São Jorge Kalesi ve çevresini gösteren bir noktadan çekildiği söylenebilir.

7. Girne’den bir manzara

ChatGPT’nin yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Girne (Kyrenia) şehrini göstermektedir. Fotoğrafta görülen yer, Girne’nin tarihi liman bölgesidir. Sol tarafta bulunan büyük dağlık alan, Beşparmak Dağları’dır. Orta kısımda yer alan minare ise Ağa Cafer Paşa Camii’ne aittir. Ayrıca, sağ alt köşede limanda yer alan küçük tekneler ve kıyıya dizilmiş restoranlar Girne Limanı’nın tipik özelliklerindendir. Bu unsurlar, fotoğrafın Girne’ye ait olduğunu doğrulamaktadır.

Claude’un yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Girne (Kyrenia) şehrini gösteriyor. Bu sonuca varmamı sağlayan detaylar şunlardır:

  1. Coğrafi özellikler: Arka planda görülen dağlar, Beşparmak Dağları (Kyrenia Dağları) olarak bilinen sıradağlardır. Bu dağlar Girne’nin karakteristik arka planını oluşturur.
  2. Mimari: Binalar tipik Akdeniz ve Osmanlı mimarisinin bir karışımını yansıtıyor. Beyaz badanalı evler, kırmızı kiremit çatılar ve taş yapılar görülüyor.
  3. Minare: Fotoğrafın merkezinde görülen minare, şehirdeki Osmanlı döneminden kalma bir camiyi işaret ediyor.
  4. Liman: Sağ alt köşede görülen tekneler ve iskeleler, Girne’nin ünlü tarihi limanının bir kısmını gösteriyor olmalı.
  5. Bitki örtüsü: Palmiye ağaçları ve diğer Akdeniz bitkileri görülüyor, bu da bölgenin iklimini yansıtıyor.
  6. Araçlar: Görülen araçlar tipik olarak Kıbrıs’ta kullanılan modellere benziyor.
  7. Şehir dokusu: Dar sokaklar, küçük meydanlar ve sıkışık yapılaşma, Girne’nin tarihi kent merkezinin özelliklerini gösteriyor.
  8. Turizm altyapısı: Limanda görülen masalar ve sandalyeler, bölgenin turistik karakterini yansıtıyor.
  9. Mevsim: Ağaçların durumu ve genel atmosfer, fotoğrafın kış veya erken bahar aylarında çekildiğini düşündürüyor.

Bu özellikler bir araya geldiğinde, fotoğrafın Girne’nin tarihi merkezinden, muhtemelen Girne Kalesi’nin yakınlarından çekildiği sonucuna varılabilir. Görüntü, şehrin karakteristik özelliklerini, tarihi dokusunu ve Akdeniz kıyı şehri kimliğini net bir şekilde yansıtmaktadır.

Gemini’ın yanıtı: Doğru

Bu fotoğraf, Kıbrıs’ın kuzey kıyısında yer alan Girne (Kyrenia) limanını göstermektedir.

Bunun nedenleri şunlardır:

  • Girne Kalesi: Fotoğrafın sol alt köşesinde kısmen görülen yapı, Girne Kalesi’nin surlarıdır. Bu kale, Girne’nin en önemli simgelerinden biridir.
  • Mimari Tarz: Fotoğraftaki binaların mimari tarzı, Kıbrıs’a özgü geleneksel mimari özellikleri yansıtmaktadır. Özellikle liman bölgesindeki binaların çoğu, Osmanlı ve Venedik dönemlerinden kalma yapılardır.
  • Coğrafi Konum: Girne, Beşparmak Dağları’nın eteklerinde, Akdeniz kıyısında yer almaktadır. Fotoğraftaki dağlık arka plan ve liman manzarası, Girne’nin coğrafi konumuyla uyumludur.
  • Liman ve Tekneler: Fotoğrafın ön planında görülen liman ve tekneler, Girne’nin önemli bir liman kenti olduğunu göstermektedir.

Bu ipuçları bir araya getirildiğinde, fotoğrafın Kıbrıs’ın Girne şehrinde çekildiği söylenebilir.

8. Girne manzarasından bir takip sorusu

Üç sohbet botunun da bildiği bu Girne manzarasıyla ilgili bir takip sorusu da yönelttik. “Fotoğrafta sağ üstte görülen zirve, Beşparmak Dağları’nın hangi zirvesidir” sorumuzun yanıtı, “St. Hilarion Kalesi’nin bulunduğu tepe” olmalıydı. Sohbet botları ise şu yanıtları verdi:

ChatGPT’nin yanıtı: Yanlış

Girne’de sağ üstte görülen zirve, Beşparmak Dağları’nın belirgin bir parçasıdır ve genellikle “Girne Dağları” olarak da bilinir. Fotoğrafta görülen zirve, Buffavento Kalesi’nin bulunduğu Buffavento Dağı’dır. Buffavento, Beşparmak Dağları’nın ortasında, deniz seviyesinden yaklaşık 954 metre yükseklikte yer alır ve Girne’nin önemli tarihi ve turistik noktalarından biridir.

Claude’un yanıtı: Doğru

Fotoğrafın sağ üst köşesinde görünen belirgin zirve, büyük olasılıkla St. Hilarion Kalesi’nin bulunduğu tepedir. Bu çıkarımı şu nedenlere dayanarak yapıyorum:

  1. Konum: St. Hilarion Kalesi, Girne şehrinin hemen güneyinde, Beşparmak Dağları’nın zirvelerinden birinde yer alır ve şehre hakim bir konumdadır.
  2. Belirgin şekil: Zirvenin sivri ve belirgin şekli, St. Hilarion Kalesi’nin karakteristik siluetine uymaktadır. Bu kale, dağın doğal kaya oluşumlarıyla bütünleşmiş bir yapıya sahiptir.
  3. Yükseklik: Görünen zirve, diğer tepelere göre daha yüksek ve dikkat çekici görünüyor, bu da St. Hilarion Kalesi’nin konumuyla tutarlıdır.
  4. Stratejik önem: St. Hilarion Kalesi, tarih boyunca stratejik öneme sahip olmuştur ve Girne’yi gören bir konumda inşa edilmiştir. Fotoğraftaki zirvenin konumu bu stratejik önemi yansıtıyor gibi görünmektedir.
  5. Turistik değer: St. Hilarion Kalesi, Girne’nin en önemli turistik noktalarından biridir ve genellikle şehir manzaralarında belirgin bir şekilde görülür.

Ancak, kesin bir teyit için daha yakından çekilmiş bir fotoğraf veya yerel bir kaynaktan doğrulama gerekebilir. Fotoğrafın çözünürlüğü ve açısı, zirvenin üzerindeki yapıları net bir şekilde görmemize izin vermiyor, bu yüzden bu bir tahmindir.

Gemini’ın yanıtı: Yanlış

Fotoğraftaki zirvenin Beşparmak Dağları’nın hangi zirvesi olduğunu kesin olarak söylemek zor. Ancak, zirvenin konumu ve görünümü göz önünde bulundurulduğunda, büyük ihtimalle “Selvili Tepe” olduğu söylenebilir. Selvili Tepe, Beşparmak Dağları’nın en yüksek zirvesidir ve bu nedenle diğer zirvelere göre daha belirgin bir şekilde öne çıkar.

Ancak, kesin bir tanımlama yapmak için daha fazla bilgiye (farklı açılardan çekilmiş fotoğraflar, harita bilgisi vb.) ihtiyaç vardır.

Tam doğru yanıt sayısında Claude birinci, ChatGPT ikinci, Gemini üçüncü oldu

Özetle, 8 soruluk bu konumsal doğrulama testinde
  • ChatGPT 4 doğru, 4 yanlış
  • Claude 5 doğru, 3 yanlış
  • Gemini 2 doğru, 3 yanlış, 2 kısmen doğru yanıt verdi ve 1 soruyu yanıtsız bıraktı.

En çok doğru cevabı Claude verdi. ChatGPT de bazı cevaplarının kalitesiyle dikkat çekti (örneğin Girne’de Ağa Cafer Paşa Camii’ni doğru olarak tespit etmesi). Gemini ise tam konumu saptamakta zorlansa bile Ukrayna fotoğrafındaki şehrin Harkov olduğunu bilen tek sohbet botu olarak, çatışma bölgelerinden gelen görselleri doğrulamaya çalışan gazetecilerin işine yarayabileceğini gösterdi.

Sohbet botlarının cevaplarında şu noktaları da önemli bulduk:

  • Bir görsel yükleyip konumunu sorduğunuzda, sohbet botları zaman zaman bâriz ipuçlarına rağmen hata yapabiliyor. Kayseri fotoğrafında, Gemini sohbet botunun taksi plakasındaki 38’i okumasına rağmen bu plaka kodunun Sivas’a ait olduğunu söylemesi buna bir örnek.
  • Lizbon manzarası, internette bulunmayan, Journo’ya ait özgün bir fotoğraf olmasına rağmen üç sohbet botu da şehri doğru bildi. Ancak hiçbir soruda sohbet botlarının hiçbirinin tam koordinatları verememesi, konum doğrulama aracı olarak şu anda büyük bir eksiklikleri.
  • Kayseri fotoğrafı başta olmak bu denemedeki birkaç fotoğrafı, Google Haritalar uygulamasındaki Sokak Görünümü‘nden ekran görüntüsü alıp sohbet botlarına yükledik. Google’a ait Gemini’ın yanlış cevabı, bu sohbet botunun dil modeline en azından şimdilik bu kaynağın kodlanmadığını gösteriyor olabilir.
  • Sohbet botlarının “… fotoğrafın Ankara’daki Bilkent Cyberpark’ta çekildiği kesin olarak söylenebilir” gibi yanlış cevapları, onları görsel konum doğrulama için kullanırken de muhtemel ‘halüsinasyon’a karşı dikkatli olunması gerektiğinin işareti…
  • Özellikle bina, otomobil ve çeşitli yazılar gibi açık ipuçlarının görünmediği, sadece yer şekillerinin bulunduğu, Afyon Emirdağ örneğindeki gibi kırsal kesimde kaydedilmiş görsellerde sohbet botlarının konum saptamadaki başarı oranı dibe vuruyor.
  • Sohbet botları en yüksek başarı oranını ise şehir manzarasının uzaktaki dağlar gibi yer şekilleriyle birlikte görüldüğü görsellerde yakalıyor. Lizbon ve Girne görsellerine verdikleri cevaplar buna örnek…
  • Yurtdışından bazı kırsal manzaraları sorunca, bu görsellerde bina ve yazı gibi ipucu bulamayan sohbet botlarının Türkiye’den benzer yer şekillerine sahip bölgeleri (Kapadokya ve Frig Vadisi gibi) söylediğini gördük. Bu da bize, sohbet botlarını Türkçe komutlarla kullanmamızın onları bu cevaba teşvik ettiğini düşündürdü.
  • Dikkat edilmesi gereken bir başka nokta, sohbet botlarının, sohbet geçmişinden etkilenerek cevap vermesi… Kayseri görselinin ardından Afyon görselini sorduğumuzda Claude’un verdiği “… önceki fotoğrafta gördüğümüz Kayseri şehir merkezinden biraz uzakta…” cevabı buna bir örnek. Yapay zekâ, sohbet geçmişini “bağlam” olarak kullanıyor. Bu yüzden gerektiğinde yeni bir sohbet başlatarak hafızasını sıfırlamak daha doğru cevaplar almayı sağlayabilir.

YZ’nin en işe yarar yeteneği: Okunamayan metinleri çözebiliyor

Sonuçta, görsel konum doğrulamada isabet oranları ortalama %50’de kalsa da, üç popüler sohbet botu da şu anki kısıtlı yetenekleriyle dahi gazetecilere yardımcı olabilir gibi görünüyor. Bunun en önemli nedenlerinden biri, bazı örneklerde, fotoğrafın üstünde bulunan ve düşük çözünürlük nedeniyle insanlar tarafından okunamayan metinlerin yapay zekâ tarafından okunabilmesi. Örneğin ChatGPT, üstteki ikinci fotoğrafta “Kayseri Şehir Hastanesi” yazısını saptadı. Oysa alttaki gibi büyütsek bile o binanın üstünde görülen yazıyı insan gözüyle okumak neredeyse imkânsız:

Artvin fotoğrafında hiçbir plaka insan gözüyle okunamamasına rağmen Gemini’ın, “Fotoğraftaki beyaz minibüsün plakasında ’08’ rakamı görülmektedir” cevabı bu duruma bir başka ilginç örnek oldu.

Yine de gazetecilerin bu tür örneklerde de yapay zekâ araçlarını dikkatle kullanması gerekiyor. Örneğin Harkov fotoğrafında Gemini sohbet botu, “Binanın üzerindeki tabelada Kiril alfabesiyle yazılmış ‘Поэма’ (Poema) yazısı görülmektedir” diyerek “Google’da yapılan görsel arama, fotoğraftaki binanın Harkiv’deki ‘Poema’ iş merkezi olduğunu doğrulamaktadır” ifadesini kullandı.

İlgili fotoğrafın Ukrayna’nın Harkov şehrinde çekildiğini bilen tek sohbet botu Gemini olsa da, “Поэма” (Poema) yazısıyla ilgili tespiti yanlış. Fotoğrafta böyle bir levha görülmediği gibi, Harkov’da “Poema” diye bir iş merkezine de rastlamadık. Diğer iki sohbet botunun da, sarı bina üstünde dikkat çeken “Capital Hall” levhasını yanlış okuması veya hiç okuyamaması da dikkat çekici. İlgili fotoğrafın tam konumu şurası.

Sonuç: Sohbet botları konum doğrulamaya yardımcı olabilir, ama dikkat

Bu sonuçlardan yola çıkarak şunu söyleyebiliriz: Görsel konum saptamada ve doğrulamada, büyük dil modelleriyle çalışan yeni nesil sohbet botları gazetecilere yardımcı olabilir. Ancak sohbet botlarının verdiği yanıtların gazetecilerce dikkatle değerlendirilmesi gerekiyor. Bir görseldeki konumun belirlenmesi için birden çok sohbet botuna ve yapay zekâ aracına başvurulması, bir yandan da tersine görsel arama gibi geleneksel yöntemlere devam edilmesi, doğruluk oranını ve verimliliği artıracaktır.

ChatGPT sohbet botunu, merkezi ABD’de bulunan OpenAI şirketi 2022 sonunda GPT-3.5 dil modeliyle genel kullanıma açmıştı. Journo o günlerde ChatGPT’nin ve rakiplerinin medyayı derinden etkileyeceğine dikkat çekmişti. Bugün Türkiye’deki 20 medya kuruluşunda en çok kullanılan yapay zekâ uygulamalarından biri de bu sohbet botu. OpenAI şirketinin %49’u Microsoft’a ait. Ayrıca Apple da yapay zekâ konusunda OpenAI ile işbirliği yapacağını duyurdu. 2018’e kadar OpenAI’ın yönetiminde Elon Musk da yer alıyordu.

Claude sohbet botunun sahibi olan Anthropic şirketi, ikisi İtalyan Amodei kardeşler olmak üzere OpenAI’ın eski çalışanları tarafından 2021’de ABD’de kurulmuştu. Claude özellikle geçen martta yayımladığı Opus, Sonnet ve Haiku dil modellerinin başarısıyla dikkat çekti. Opus’un performansı, OpenAI’ın son modeli olan GPT-4o seviyesinde. Amazon ve Google da Anthropic şirketinin yatırımcıları arasında.

Gemini ise ilk olarak 2023 martında Google tarafından “Bard” adıyla kullanıma açıldı. LaMDA dil modeli ailesini kullanan Gemini’ın en öne çıkan özelliği, ücretli versiyonu 1.5 Pro’da kullanıcılara benzerleri arasında en geniş “bağlam penceresini” sunması. Bu sayede sohbet botuna, kalın bir roman kadar uzun metinler ve büyük dosyalar yüklenebiliyor.

Şu an için tamamen ticarî amaçlı, yani “kapalı” büyük dil modellerinde başı bu üç şirket çekiyor. Facebook’un sahibi olan ve yapay zekâ alanında biraz geride kalan Meta ise giderek geliştirdiği büyük dil modellerini bugünlerde açık kaynak kodlu olarak herkesle paylaşarak lider şirketlerin avantajını elinden almaya çalışıyor. Son olarak Llama 3.1 modelini yayımlayan Meta’nın bu alandaki ilk girişimlerinden olan BlenderBot’u 2022 ağustosunda basın özgürlüğü sorularıyla test edip sonuçları yayımlamıştık.

Journo’da daha önce OSINT araçlarından da bahsetmiş, “deepfake” tespiti için ipuçlarına yer vermiş, nefret söylemini saptamakta sohbet botlarının başarı oranını aktarmıştık. Bir belgenin sahte olup olmadığının nasıl anlaşılabileceğini anlatan içeriğimiz de doğrulama becerilerinize katkıda bulunabilir.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: “YAPAY ZEK” KONULU JOURNO İÇERİKLERİ

Journo

Yeni nesil medya ve gazetecilik sitesi. Gazetecilere yönelik bağımsız bir dijital platform olan Journo; medyanın gelir modellerine, yeni haber üretim teknolojilerine ve medya çalışanlarının yaşamına odaklanıyor, sürdürülebilir bir sektör için çözümler öneriyor.

Journo E-Bülten