Yerel medya neleri haberleştiriyor? Kars örneğini inceledik

Günlük yerel gazete sayısının 13’ten 2’ye düştüğü Kars’ta 15 gün boyunca yayımlanan 205 haberi inceledik. Siyasi partiler başta olmak üzere çeşitli kuruluşların temsilcilerinin görüşlerine bolca yer veren Kars yerel medyası, halkın geçim kaynağı olan tarım ve hayvancılık gibi konuların yanı sıra nüfusun yarısını oluşturan kadınlara da haberlerinde neredeyse hiç değinmiyor.

Basın İlân Kurumu’nun (BİK) 2012’de uygulamaya koyduğu proje çerçevesinde hemen hemen bütün illerde olduğu gibi Kars’ta da yerel gazeteler birleşmişti. 118.201 merkez nüfusu olan bu ilde uzun yıllardır yayımlanan 13 yerel gazete de 2016’da aralarında anlaşıp şirket kurmuştu. 

Bu tarihten beri Kars’ta resmi ilân yayımlama hakkında sahip iki adet günlük yerel gazete var. Kars’ta daha önce yayın yapan Hüryurt, Halk, Serhat Kars, Ölçek, Önder, Kars Haber, Kars Postası, Bora, Denge, Gündem, Kars Manşet, Objektif ve Kars Siyaset gazeteleri birleşti. Bu gazeteler, Denge ve Kars Manşet olarak yayın hayatına devam ediyor.

Bu süreçte Kars’ta yerel gazetelerde çalışanların sayısı 50’lerden 10’lara düştü. Kalan iki yerel gazete ise BİK’ten gelen belirli miktardaki resmi ilânla zar zor ayakta durabiliyor. Zira Kars’ın yerel gazetelerinin özel reklam ve ilân gelirleri, kimi özel günler (bayram, yılbaşı, taziye) dışında yok denecek kadar az.

Basılı yayınların durumu buyken yerel gazetecilik için dijital medyanın önemi daha da artıyor. Kars’ın haber sitelerinin önceliklerinin ne olduğunu, en çok hangi konularda yayın yaptıklarını anlamak için 26 Temmuz-7 Ağustos tarihleri arasında KarsGüncel, KarsManşet, GazeteKars, KarsOlay ve Kars Haber Ajansı başta olmak üzere internetten erişilebilen haber kaynaklarını taradık; içeriklerini inceledik.

15 günlük süreçte, yukarıda ismi geçen ilk üç haber sitesinde Kars’ı ilgilendiren toplam 205 haber yayımlandığını saptadık. En çok yer verilen haber kategorileri şöyle:

• Güncel haberler (114 adet): Doğa, çevre, yaşam ve şehir gibi alt başlıklarda gelişmeleri işleyen haberler (örneğin belediyenin yeni bir kaldırım yapması), trafik kazası ve hava durumu haberleri vb.
• Asayiş haberleri (21 adet): Cinayet, intihar, yaralama, terör, patlama, polis operasyonları, dolandırıcılık, hırsızlık, kavga konulu haberler.
• Siyasi haberler (18 adet): Kenti temsil eden milletvekillerinin, belediye başkanlarının ve diğer politikacıların açıklamaları ile siyasi partilere ilişkin haberler.
• Ekonomi haberleri (18 adet): Şehrin kalkınmasına ilişkin haberler, tarım ve hayvancılıkta yaşanan gelişmeler; yatırımlar, ücretler, ekonomideki durgunluk ya da canlılık, satın alınan malların fiyatlarındaki artış ya da düşüş, zamlara ilişkin haberler.
• Sağlık haberleri (10 adet): Hastalıklar, vefatlar, iş kazaları, besinlerin fayda ya da zararlarına ilişkin haberler.
• Ayrıca bu dönemde açılış ve etkinliklere dair haberler 8 kez, spor haberleri 7 kez, eğitim haberleri ise 5 kez Kars haber sitelerinde yer buldu.

Bardağın dolu ve boş tarafları

Yayımlanan tüm haberlerin yaklaşık yarısının oluşturan güncel haberler kategorisinde vatandaşlarla söyleşilere, onların gündelik hayatlarında yaşananlara, talep ve isteklerine az da olsa yer verilmesi, Kars yerel medyası açısından bardağın dolu tarafı.

Bardağın boş tarafına dair gözlemlerimiz ise şöyle:

• 15 günlük haber taramasında 137.773 kadının yaşadığı bu ilde kadınları konu alan sadece 3 habere rastladık. Bu haberlerden biri intihar, diğer ikisi ise Kafkas Kadınları Derneği’nin açıklamasıydı.
• Yerel halkın yerel gündemi haberlerde çok az yer buldu. Kars’ta vatandaşların ana geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olmasına rağmen birkaç haber dışında bu alandaki sorunlara bu dönemde medyada hiç değinilmedi.
• Haberlerde genelde siyasi partiler başta olmak üzere çeşitli kurum ve kuruluşların temsilcilerinin görüşlerine yer verildi. En çok devlet kurumlarının, valiliğin, belediyenin ve emniyetin açıklamaları haberlerde yer aldı. Vatandaşın sesi ise çok az duyuldu.
• Kars’ta aktif olarak güncel haber yapan gazeteci sayısının az olması, özgün içerik oranını azaltıyor. Yayımlanan içeriklerin birçoğu kurum ve kuruluşlardan gelen rutin haberler. Bu rutin haberler sık sık “özel haber” olarak sunuluyor. İncelediğimiz sitelerdeki haberlerin hemen hemen hepsi birbirine benzer içeriklerdi. Bir siteye baktığınızda, genelde diğerlerinde de aynı haberleri görüyorsunuz. Kars Manşet ve Gazete Kars’ın bu dönemde daha aktif olarak içerik ürettikleri söylenebilir.

Bu haberde, Kars’tan çok sayıda yerel gazeteciyle yapacağımız bir ankete de yer vermek istedik. Buraya kadar ortaya çıkan verileri değerlendirmek ve bu ildeki gazetecilerin sorunları anlamak için bunu tasarlamıştık. Ancak görüşlerine başvurduğumuz gazetecilerin neredeyse tamamı talebimizi geri çevirdi. Kimisi “patronlarının izin vermediğini” söyledi, kimisi “Haber yapsanız ne değişecek ki” dedi. Söyleşiyi önce kabul edip daha sonra mesajlarımıza dönüş yapmayanlar da oldu. 

Resmi ilâna bağımlılık, yerel medyada tekdüze haber akışı yaratıyor

Bir yerel gazeteci ise ismini vermemek kaydıyla, özetle şunları söyledi:

• Yerel gazetecilikte en büyük sıkıntı habere ulaşmak. Yayın yaptığınız bölgede herkes birbirini tanıyor. Ayrıca yeterli gelir kaynağı olmadığı için gazetelere çalışan bulmak da sıkıntı oluyor. Kars’ta gazeteciler genelde maddi zorluklar yaşıyor, mesleğe yeni gazeteciler kazandırılamıyor. Gazetecilik mezunları ya da iki yıllık mezunlar bu mesleği yapmak istemiyor, gazetecilik dışında işlere giriyorlar. Kalifiye muhabir sıkıntısı var.
• Yerel gazetelerin ekonomik kaynakları, devletten aldıkları ilândır. Özel reklam almak ve abone sayısını artırmak ise Kars’ta pek mümkün olmuyor. Kamu kurum ve kuruluşlarının hiçbir gazeteye abone olamayacağını bildiren ve Resmi Gazete’de geçtiğimiz günlerde yayımlanan son karar, bu kapıyı da kapattı.
• Resmi ilâna bağımlı olunca yerel gazeteler de resmi kurumlara ve açıklamalara yer vermek zorunda kalıyor. Gelir kaynağı bağımsız olmayınca eleştirel habercilik pek yapılamıyor. [Buna rağmen] kamu kurum ve kuruluşları bizleri davet etmiyor. Bizlerin gözüyle değil, kendi yayımlamak istedikleri metin ve fotoğraflarla haber yaptırmaya çalışıyor. Basın birimleri haber malzemesini servis ediyor. Bir nevi sansür uyguluyorlar. Böylece yerelde tekdüze bir haber akışı oluşuyor.
• Yerel basında bir eğitim çalışmasına ihtiyaç var. İmla kurallarından tutun, haber yazma kalıplarına kadar çok ciddi bir eğitim gerekiyor. Ayrıca yerel gazeteciler, resmi ilânların kesilmemesini, özellikle Köylerin Altyapısının Desteklenmesi Projesi (KÖYDES) ilânlarının yerel gazetelerde yayımlanmaya devam etmesini, davet usûlüyle yapılan ihalelerin de yerel gazetelerde duyurulmasını devletten bekliyor. Gazetecilerin yıpranma hakkının da eskisi gibi devam etmesini istiyoruz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – TÜRKİYE’NİN HABER ÇÖLLERİ