Yerel medyanın hangi konuları haberleştirdiğini incelediğimiz ‘’Yerelde Ne Haber?’’ yazı dizisinin bu bölümünde Samsun’dayız. Karadeniz’in en büyük şehrinde faaliyet gösteren 2 basılı gazete ve 2 haber sitesini 15 gün boyunca taradık. 1.425 haberin çoğunluğunu adli vakalar, kazalar, doğa olayları ve futbol oluşturuyor. Çocuklar, kadınlar ve sığınmacılar nadiren haber konusu oluyor.
16-30 Haziran 2022 tarihleri arasında Samsun gazetesi, Hedef Halk gazetesi, Haber 55 ve Samsun Haber’de yayımlanan haberlerin kategorileri ve konuları özetle şöyle:
- Güncel (547 adet): Dolandırıcılık, hırsızlık, kaçakçılık, yaralama gibi suç temelli haberlerin yanı sıra trafik kazaları, doğa olayları vb. gelişmeler
- Spor (294 adet): Başta futbol olmak üzere; çeşitli spor branşlarında yaşanan gelişmeler, müsabaka sonuçları ve transferler
- Ekonomi (279 adet): Döviz kuru ve altın fiyatları, zamlar, esnafın durumu, vatandaşın beklentisi, piyasadaki dalgalanmalar ve şehirdeki yatırımlar
- Siyasi (132): Politikacıların açıklamaları, partilere ve temsilcilerine dair haberler
- Kültür Sanat ( 57) : Fotoğraf ve resim sergileri, imza günleri, tiyatro ve sinema günleri, konserler, şenlikler
- Eğitim (54): Belediyelerin eğitim kursları, çeşitli alanlarda öğrencilerin mezuniyet haberleri, bölgede açılan okullar
- Sağlık (30): COVID-19 salgını, çeşitli hastalıklar, hekimlerin açıklamaları ve başarılı tedavi yöntemleri, farkındalık yaratmak için uygulanan projeler
- Çocuk (18): Çocuklara yönelik etkinlikler, yıl sonu gösterileri
- Kadın (10): İstihdam, projeler, toplantılar ve girişimciliğe yönelik içerikler
- Sığınmacı (4) : Göç meselesi ve gasp vb. adli haberler
Fındık piyasası takip ediliyor, eğitim haberlerinde eleştirel bakış zayıf
Haberlerin sayısal dağılımına bakıldığında, güncel içeriklerin yoğunlukla asayişle ilgili olduğu görülüyor. Ardından spor ve ekonomi kategorileri geliyor. Şehirde önem arz eden Samsunspor Futbol Kulübü başta olmak üzere, birçok spor dalına ilişkin haberlere sıklıkla yer veriliyor.
Ekonomiye yönelik haberlerin ise ülke genelindeki zamların etkisinde arttığı anlaşılıyor. Bölgenin geçim kaynaklarından biri olan fındık piyasasına ilişkin gelişmeler ayrıca takip ediliyor. Hem yerel hem de ulusal düzeyde siyasetçilerin açıklamaları Samsun yerel medyasında yer buluyor.
Eğitim kategorisinde haberler genelde olumlu çerçeveleniyor. Örneğin coşkulu mezuniyet programları haberleştirliyor, ancak eğitimdeki sorunlara değinilmiyor, öğrencilerin eleştirilerine mikrofon uzatılmıyor.
Sağlık haberlerinde de koronavirüs vakalarındaki artışın yanı sıra türlü hastalıklar sebebiyle Samsun’daki hastanelere tedavi olmaya gelindiğinden söz ediliyor. Şehirdeki hekimlerin başarılarının altı çiziliyor.
Kültür ve sanat etkinliklerinin genellikle Atakum Belediyesi tarafından organize edildiği anlaşılıyor. Çocuklar ancak yıl sonu gösterilerinde basına yansıyor. Kadınların başarı hikâyeleri ve istihdamına yönelik sayıca az örnek var, kadın hakları ise haberlerde nadiren yer alıyor.
Göç İdaresi Başkanlığı’nın açıkladığı güncel verilere göre Samsun, Karadeniz bölgesinde en fazla sığınmacıya ev sahipliği yapan şehir konumunda. Buna karşın, incelediğimiz kaynaklarda sığınmacılara hemen hemen hiç yer verilmiyor.
‘’Yerel gazetenin reklam gelirleri, gazetecilik kaygısının önüne geçiyor”
Samsun’daki yerel medyanın yaşadığı birçok sorun, Türkiye’nin diğer bölgelerinde de görülüyor. Reklam bağımlılığının yan etkileri bunlardan biri.
Demirören Haber Ajansı (DHA) Samsun Bölge Müdürü Tayfur Kara bu konuda şu örneği veriyor:
- Haber değeri olmayan olaylar çıkar için haberleştiriliyor: Yerel basının gelir kaynakları aynı zamanda sorunların da temelini oluşturuyor diyebiliriz. Örneğin yerel basının sahiplik yapısının kurduğu iletişim ve reklam işbirlikleri, genel yayın politikasını doğrudan etkilemektedir. X firmasından reklam alan bir yerel gazete, firmanın sahibinin oğlunun düğününü, dedesinin cenazesini vb. haber yapmak zorundadır. Aksi hâlde reklam anlaşması bozulabilir. Bu anlamda yerel gazete muhabiri, aynı zamanda reklam işbirliklerinin devamı için aslında haber değeri olmayan konuları takip etmekle görevlendirilir.
- Reklamveren ve yerel yönetimler otosansürü dayatıyor: Yine X firmasının muhatabı olduğu ve olumsuz etki doğurabilecek haberler, reklam kaygısı sebebiyle yerel gazete açısından görmezden gelinmesi gereken konular arasında yer almaktadır. X firmasına ait fabrikanın atık suları ırmağa döktüğüne ilişkin bir haber yapan muhabir, sözde genel yayın politikası sebebiyle geri çevrilebilir. Hatta haber sahasında gazetenin onayı bulunmadan çalışmışsa, dikkat çekmişse görevine dahi son verilebilir. Bazı adli konular, “şehrin imajına zarar verdiği” gerekçesiyle görmezden gelinebilir. Bu baskı da yerel yönetimlerin yerel basına bir dayatmasıdır.
- Yetkililer “sorun yok” imajı çizmek istiyor: Yerel gazetelerin genel yayın politikasında kadına veya sığınmacılara dair sorunların haber yapılması çok doğru bulunmaz. Çünkü kentin valisi, kaymakamları, emniyet veya diğer kolluk güçleri bu konularda “sorun yok” imajı çizmek isteyecektir. Bu anlamda muhabirler eğer sorunları dile getirmeye cüret ederse karşılığında birçok kamu görevlisi tarafından bilgi aktarımı kısıtlanır. Muhabirler haber yaparken her bilgiyi resmi yollarla almaz. Sıcak bir asayiş olayında olay yerinde şifahi olarak bilgi alır ve teyit ederiz. Bu teyit mekanizması tamamen bireysel ve güvene dayalı yollarla olur. Hâliyle yerel yönetimin veto ettiği bir muhabir bilgi paylaşımından mahrum bırakılır. Yerel yönetimin “sorun yok” imajı vermek istediği konularda sorunları dile getiren bir gazeteci de veto edilir. Bu da gayri resmi bir dayatmadır.
“Samsun’da da medya sektörü ciddi bir rekabet içinde”
Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) Samsun Temsilcisi Mehmet Rebii Özdemir‘e göre Samsun’da “ciddi bir rekabet” içinde olan yerel medyanın en büyük sorunu, birçok gazetecinin iş güvencesi olmadan çalıştırılması. Özdemir şunları söylüyor:
- Gazete bir toplumsal kurum olma özelliğine de sahiptir. En azından Samsun’da kitlelerin en temel haber kaynağı olarak gazete, haberin bireyin yaşamında kapladığı yerle doğru orantılı olarak bir kapsam ve etki alanına sahip olacağını görmekteyim. Samsun yerel basınındaki en acı ve gerçek olan eksiklik ise hiçbir çalışanın iş güvencesinin olmayışı. Sendikalı gazeteci oranı %5 bile değildir. Kadrolu çalışan da olsa, canla başla haberlerini yapıyorlar.
- Kan ter içinde gazeteye gelip haberlerini baskıya hazırlarken diğer yandan da “Yarın işimden olur muyum?” diye düşüncelere dalıyorlar. Örneğin bir meslektaşımız hamile olduğu gerekçesiyle işten atıldı. Samsun’daki çalışan basın emekçilerinin birlik olup, sendikalı olup haklarını aramalarına işverenler izin vermiyor. Öyle bir şey sezdiklerinde muhabir ve diğer çalışanların iş akitlerine son veriyorlar. Tüm ülkedeki bu gerçek Samsun’da daha da fazla yaşanıyor.
Yerel medyadaki sorunların özel haber sayısının artırılıp gazeteciler arasındaki dayanışmanın pekiştirilmesiyle aşılacağını düşünen Özdemir şunları öneriyor:
- Samsun’da yayın yapan her gazete kuşkusuz kendine has özel haberlerle okuyucularının karşısına çıkıyor. Ancak öyle zaman oluyor ki yazılı gazetelerde aynı konular farklı başlıklarla ve spotlarla yayımlanıyor. Bunu ancak şöyle aşabilirler: Kurumlar personelini hem ekonomik, hem psikolojik ve hem de teknolojik olarak donattığında basın emekçisi meslektaşlarımız her gün birbirinden güzel ve özel haberlerle okuyucular karşısına çıkacaklardır. Yerel basın sırf haber yapmak amacıyla okurlarının karşısına çıkmaktan ibaret de değildir. Gazete, işveren, A’dan Z’ye tüm çalışanlarının haklarının hukuklarının, sendikal ve dernek üyeliliklerinin sağlanması için öncelikle meslektaşlarımızın haklarını aramalarını öneriyorum. Bunun tek yolu var, o da birlikte mücadele etmek. Cemiyet ve diğer gazeteciler, dernekler de bu yönde katkı sağlamalı.
Samsun yerel medyasında 4 kuruluşun 15 gün boyunca yayımladığı 1.425 adet haberin başlıkları şöyle:
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – JOURNO’NUN “YERELDE NE HABER?” YAZI DİZİSİNDE ÖNCEKİ BÖLÜMLER
