Uluslararası Gazetecilik Merkezi (ICFJ) Türkiye dâhil 149 ülkede 4 bin 100’den fazla gazeteci ve medya yöneticisi ile anketler yaptı. Georgetown Üniversitesi işbirliğiyle hazırlanan Küresel Haber Merkezlerinde Teknolojinin Durumu 2019 başlıklı araştırma 14 dilde yayımlandı. Rapora göre, dünya çapında gazeteciler, yanlış bilgilerin yayılması ve muhabirlere yönelik artan saldırılar gibi göz korkutucu zorlukların üstesinden gelmek amacıyla dijital teknolojiye giderek daha fazla yöneliyor. Zorluklara rağmen geçen yıla kıyasla sektör açısından gidişat olumlu.
Veri doğrulama ve sosyal medya doğrulama araçlarının kullanımı artarken birçok haber merkezi kendisini ve kaynaklarını korumak için iletişimlerini güvence altına alıyor. Gazeteciler, izleyicileriyle daha iyi etkileşime geçmek ve güvenlerini kazanmak için çok sayıda yeni teknik ve platformlar kullanıyor. Bir yandan da dijital devrime ayak uydurmak adına daha yoğun bir mesleki eğitim de dâhil yeni talepler seslendiriyorlar. Gelir kaynakları çeşitleniyor. Türkiye’nin Avrupa bölgesi içinde listelendiği bu İngilizce raporun geniş bir Türkçe özetini aktarıyoruz:
● Gazeteciler, bugün medyanın karşı karşıya olduğu zor sorunlara karşı mücadele etmek için teknolojiyi daha fazla kullanıyor.
● Gazetecilerin ve haber merkezlerinin üçte ikisinden fazlası iletişimlerini güvence altına alıyor – bu, 2017’ye kıyasla önemli bir gelişme. İki yıl önce gazetecilerin yarısından azı, siber güvenlik tekniklerini kullanırdı. Haberleşmelerini güvence altına alan Kuzey Amerika’daki haber merkezlerinin yüzdesi iki yıl içinde iki katına çıkarak %82’ye ulaştı. Avrupa ise %92 ile dünya liderliğini koruyor. Tercih edilen güvenlik yöntemi ise şifreli mesajlaşma uygulamaları. Haber merkezlerinin dörtte biri veya daha azı diğer güvenlik önlemlerini kullanıyor.
● Gazetecilerin yarısından fazlası, bilgileri doğrulamak için düzenli olarak dijital araçlar kullanıyor. Araştırdığımız 16 teknik beceri arasında, dijital bilgi doğrulama en yaygın kullanılan beceri.
● Haber kuruluşlarının üçte birinde “veri doğrulama” ile görevli personel var. Ek olarak, haber merkezlerinin %44’ü ve gazetecilerin %37’si geçtiğimiz yıl boyunca daha fazla veri doğrulama faaliyetinde bulundu.
● İki yıl öncesi döneme kıyasla, bugün iki katından daha fazla gazeteci sosyal medya veri doğrulama araçlarını kullanıyor. 2017’de gazetecilerin sadece %11’i sosyal medya doğrulama araçlarını kullandı. Şu anda ise, gazetecilerin dörtte biri ve haber yöneticilerinin üçte birinden fazlası bu araçları en az haftada bir kez kullandıklarını belirtiyor.
● Haber kuruluşlarının çoğu, yanlış bilgilendirme ile mücadele etmek ve güven inşa etmek için çaba harcıyor.
● Yanlış bilginin önemli bir sorun olduğunu söyleyen haber yöneticilerinin sayısı aynı görüşü paylaşan gazetecilerin sayısından daha fazla. Gazetecilerin yarısından azı yanlış bilginin günlük işlerini etkilediğini söylerken yöneticilerin %75’i yanlış bilgilendirmenin sektör üzerindeki etkisinden endişe duyuyor.
● Haber yöneticileri, kamu yararına daha fazla haber yaptıklarını ve izleyici güvenini artırmak için daha fazla kaynak alıntıladıklarını söylüyor. Haber merkezlerinin %60’ından fazlası daha fazla kamu yararına haber yapıyor ve güven kazanmak için daha fazla kaynak belirtiyor. Haber merkezlerinin neredeyse yarısı, haberleri fikir yazılarından daha iyi ayırıyor.
Karma haber merkezleri büyüyor
● Kuzey Amerika’da 2017’de haber merkezi yöneticilerinin %29’u güven oluşturmayı önemli bir sorun olarak görürken bu oran 2019’da %37’ye çıktı. Ancak yine de bu bölge, izleyicilerin güvenini kazanmayı sorun olarak görme konusunda Sahra altı Afrika’nın (%29) ardından ikinci sırada yer alıyor. Yanlış bilgilendirme endişelerinin 2017’de en düşük olduğu (%21) Avrasya / eski SSCB’de, endişeler 2019’da iki katından fazla arttı ve %48’e çıktı.
● Geleneksel haber merkezleri küçülürken geleneksel ve dijital formatların bir arada kullanıldığı karma haber merkezleri büyüyor. 2017’den 2019’a kadar tüm bölgelerde karma haber merkezi sayısı arttı. Bugün, sekiz küresel bölgenin altısındaki haber merkezlerinin yaklaşık yarısı karma. Geleneksel haber merkezlerinin (eski biçimlere dayananlar) yalnızca iki yıl önce hüküm sürdüğü Güney Asya’da bile, şimdi karma haber merkezleri hâkim durumda.
● Şaşırtıcı bir şekilde, Doğu / Güneydoğu Asya dışında her yerde yalnızca dijitalde faaliyet gösteren haber merkezlerinin büyümesi ya aynı seviyede seyrediyor ya da aşağı bir düşüş sergiliyor. Bu da daha az sayıda çevrim içi startup kurulduğunu gösteriyor. Sekiz bölgenin yedisinde, yalnızca dijital olan haber merkezlerinin yüzdesi 2017’den beri ya azaldı ya aynı seviyede seyrediyor. Yalnızca dijital haber merkezlerindeki en büyük düşüş Kuzey Amerika’da (haber merkezlerinin %33’ü dijital iken bu oran %22’ye indi) ve Avrasya / eski SSCB’de oldu (haber merkezlerinin % 55’i dijital iken bu oran % 45’e indi).
● Büyüyen tek haber merkezi türü, küçük olan haber merkezleri. Çoğu haber merkezi, personeli sayısını azaltmaya devam ederken, son iki yılda 25 ya da daha az çalışanı olan haber merkezlerinin neredeyse yarısı büyüdü. Bu merkezlerin çoğu dijital.
Çoğu haber merkezinin 10 veya daha az çalışanı var
● Çoğu haber merkezi küçük. Haber merkezlerinin yarısından fazlasında on ya da daha az tam zamanlı çalışan var. Yalnızca dijital olan kuruluşlar en küçük haber merkezleri konumunda ve %75’i en fazla 10 tane tam zamanlı çalışan istihdam ediyor.
● Küçük haber merkezlerinin “yerel haberleri” daha büyük haber merkezlerine kıyasla bildirme olasılığı büyük haber merkezlerinin iki katı. Küçük haber merkezlerinin %20’si, daha büyük haber merkezlerinin %10’u (26+ çalışanı olanlar) yerel ve aşırı yerel olayları haberleştiriyor. Küresel olarak, haber merkezlerinin ortalama %15’i yalnızca yerel haberleri bildiriyor.
● Hükûmet ve politikaya ilişkin konular ağırlıklı haber yapılırken, tüm gazetecilerin yaklaşık üçte biri düzenli olarak eğitim, ekonomi ve sağlığı konularında da haber yapıyor. Dünya çapındaki gazetecilerin yarısından fazlası siyaset ve hükûmet konulu haberler yapıyor. Siyaseti sırasıyla eğitim (%33), ekonomi (%32) ve sağlık (%32) takip ediyor. Eğitim ve ekonomi hakkında en az haber yapma olasılığı bulunan Kuzey Amerikalı gazeteciler. Siyaset konulu haber yapma ihtimali en düşük olan ise Avrasya’daki / eski SSCB’deki gazeteciler.
● Radyo merkezlerinin özel haberleri konu edinmesi daha olası. Radyoların %42’si eğitim ve %43’ü sağlık konulu haberler yapıyor; bu konularda haber yapan internet sitelerinin oranı %27.
● Gazetecilerin yaklaşık üçte biri araştırmacı habercilik yaparken bu kişilerin yalnızca %12’si kendini “araştırmacı gazeteci” olarak tanımlıyor. Basılı haber kuruluşlarındaki gazetecilerin, diğer haber merkezlerindeki gazetecilere göre araştırmacı gazetecilik yapma ihtimalleri daha yüksek. Güney Asya gazetecilerinin (%33) araştırmacı haber yapma olasılığı en yüksek ve Doğu / Güneydoğu Asya gazetecilerinin (%17) en düşük.
Kadın medya liderlerinde Asya ve Orta Doğu geride
● Kadınlar dünyadaki sekiz bölgenin dördünde haber merkezi yönetim pozisyonlarının yarısını veya daha fazlasını elinde tutuyor: Avrasya / eski SSCB, Kuzey Amerika, Avrupa ve Latin Amerika / Karayipler. Dünyadaki haber merkezi yönetim işlerinin ortalama üçte birini kadınlar üstleniyor – ancak bölgesel farklılıklar çok fazla. Kadın liderlerin dağılımına bakacak olursak en çok kadın haber merkezi lideri %62 ile Avrasya / eski SSCB’de. Ardından, %56 ile Kuzey Amerika geliyor. Bunu %51 ile Avrupa ve %49 ile Latin Amerika / Karayipler takip ediyor.%29 ile Orta Doğu /Kuzey Afrika ve kadınların yönetim rollerinin yalnızca %25’ine sahip olduğu Güney Asya en geri kalan bölgeler.
● Avrupa ve Kuzey Amerika’daki gazetecilerin çoğu kadın. Kadınlar, Kuzey Amerika’daki haber merkezi çalışanlarının %56’sını ve Avrupa’da %51’ini temsil ediyor. Ortalama olarak, kadınlar dünyadaki haber merkezindeki gazetecilerin %40’ını oluşturuyor. Kadın sayısının en az olduğu bölgeler, gazetecilerin sadece %26’sının kadın olduğu Güney Asya; ardından %29 ile Orta Doğu / Kuzey Afrika geliyor.
● İşe alındıkları dönemde kadınların erkeklere göre dijital deneyime sahip olma olasılığı daha düşük. Kadınların yaklaşık dörtte birinin işe alındığı zaman dijital deneyimi yokken erkeklerin dijital olarak deneyimsiz olanlarının oranı %15. Yine aynı dönemde kadınların %48’i ya da daha fazlası iki ya da daha fazla dijital beceriye sahipken, erkekler arasında iki ve daha fazla dijital becerisi olanların oranı %55.
● Haber merkezleri daha fazla teknoloji uzmanı işe alıyor. Ancak teknik uzmanlar haber merkezlerinde hâlâ çok az sayıda. Haber merkezi çalışanlarının sadece %4’ü ürün geliştiricileri gibi teknoloji uzmanları. Bu oran, 2017’den bu yana %2 artış gösterdi.
● Haber merkezi yöneticileri ve gazetecilerin 2019 yılında teknoloji ile ilgili bir alanda derece sahibi olma olasılıkları 2017’ye kıyasla çok az arttı. İki yıl önce teknoloji alanında derecesi olan haber merkezi yöneticilerinin ve gazetecilerin oranı %5 iken bugün haber merkezi yöneticilerinin %12’si ve gazetecilerin %8’i teknoloji ile ilintili bir alanda derece sahibi.
Gelişmiş dijital becerilere sahip gazeteci oranı hâlâ az
● Dijital içerik oluşturma becerileri dolayısıyla daha fazla gazeteci işe alınıyor, ancak çok azı siber güvenlik veya analitik gibi daha gelişmiş deneyimler getiriyor. Dijital ve video araçlarını kullanma tecrübesi olan gazetecilerin yüzdesi 2017’de %33 iken 2019’da %43’e yükseldi. Ancak 2019’da hala çok az kişi gelişmiş dijital deneyim sahibi. İşe alındıklarında gazetecilerin %19’u analitik becerisine ve %7’si siber güvenlik becerisine sahip.
● Çalışanların %21’i sosyal medya editörü ve dijital içerik üreticisi gibi dijital roller üstleniyor. Bu alanda 2017’den bu yana bir artış yaşanmadı. Temel yazma ve raporlama becerileri ve ilgili pozisyonlar dijital çağda baskın olmaya devam ediyor.
● Gazeteciler iş bulmakta zorlanırken, haber merkezleri de boşalan pozisyonları doldurmakta zorlanıyor.
● Pek çok haber merkezi gazetecileri işten çıkartsa da, en iyi yetenekleri bulamıyor ve ellerinde tutamıyorlar. Dünyadaki haber merkezlerinin %55’i gazetecileri işe almak ve elde tutmakta zorlanıyor. Bu konuda en farklı ve durumu en iyi olan yer Kuzey Amerika. Kuzey Amerika’daki haber merkezlerinin sadece %28’i en iyi yetenekleri bulup elde tutmanın bir zorluk olduğunu söylüyor.
● Serbest gazetecilik, daha fazla gazetecinin işini kaybetmesiyle yaygınlaştı. Gazetecilerin yaklaşık %40’ı bütçe kesintileri veya yeniden yapılanma nedeniyle işlerini kaybetti. Aynı zamanda %70’i kariyerlerinde bir noktada serbest çalıştıklarını belirtiyor.
Habercilikte mesajlaşma uygulamaları kullanımı Twitter’ı geçti
● Gazetecilerin ve haber yöneticilerinin üçte ikisinden fazlası dijital araçların çalışmaları üzerinde olumlu bir etkisi olduğuna inanıyor. Katılımcılar, bu hizmetlerin ağırlıklı olarak haber kalitesini ve izleyici ile etkileşimi artırdığını söylüyor. Biraz daha küçük bir grup ise, dijital araçların verimliliği artırdığına inanıyor.
● Gazetecilerin izleyicilerin ilgisini çekmek için mesajlaşma uygulamalarını kullanımı giderek arttı; hatta Twitter kullanımını bile geçti. Gazetecilerin üçte ikisinden fazlası (%69) izleyicileriyle en az haftada bir anlık mesajlaşma yoluyla etkileşime geçmektedir. Twitter ve gazetecilerin haftada bir Twitter ve diğer mikroblogları kullanma oranı ise %63.
● Veri odaklı gazetecilik bugün sadece iki yıl öncesine göre çok daha yaygın hâle geldi. Verilere olan bağımlılık, gazetecilerin çalışma şeklindeki en büyük değişikliğe işaret ediyor. Veri gazeteciliği, en çok kullanılan dijital beceriler arasında yer alıyor.
● Dünya çapında haber merkezleri, içeriklerini dağıtmak için daha geniş ve melez haber formatlarına yoğunlaşıyor. Haber kuruluşlarının üçte ikisi, içeriği en az dört biçimde yayıyor. 2017’den bu yana bu şekilde format kullanımlarında %40 oranında artış yaşandı. Yerel olan haberleri yapan gazeteciler, izleyicileri ile etkileşime geçmek için en çok araç ve platform kullananlar.
● Gazeteciler diğer alanlara kıyasla en çok veri gazeteciliği konusunda eğitim istiyor. Gazetecilerin %79’u veri analizi konusunda eğitim isterken haber merkezlerinin sadece %35’i bunu sağlıyor. Veri gazeteciliğinin çalışmaları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğuna inanan gazetecilerin sayısı, buna inanan haber merkezi müdürlerinin sayısından daha fazla. Ortalama olarak, gazetecilerin %65’i veri gazeteciliğinin izleyicilerin ilgisini çekmeyi sağladığı, kaliteyi ve verimliliği artırdığı görüşünde. Buna inanana yöneticilerin oranı ise %55.
Gazeteciler pratik eğitim ve günlük atölye istiyor
● Gazeteciler kısa vadeli girişimler yerine yoğun eğitimi tercih ediyor. Gazetecilerin %57’si uygulamalı, en çok günlük atölyeleri en etkili bulurken, haber merkezlerinin sadece %41’i bu tür bir eğitim sunuyor. Gazeteciler ve yöneticiler temel olarak uygun çevrim içi eğitim konusunda aynı görüşte: Gazetecilerin %17’si ve haber yöneticilerinin %22’si bu formatı seviyor.
● Gazeteciler ve işverenler, haber merkezinde ihtiyaç duyulan uzmanlık eğitimi konusunda farklılık gösteriyor. Haber merkezleri çoğunlukla video ve ses prodüksiyonunda eğitim verirken, gazeteciler ise siber güvenlik, podcast oluşturma, veri doğrulama araçları ve sosyal medyada çalışmalarını duyurma gibi konularda daha fazla eğitim almak için istekli.
● Eğitimdeki talep ve ulaşılabilirlik arasındaki en büyük fark yapay zekayı kullanma ve anlama alanında bulunuyor. Gazetecilerin %42’si yapay zeka konusunda eğitim almak isterken haber merkezlerinin yalnızca %5’i bu konuda eğitim sunuyor.
● Haber merkezi yöneticilerinin %54’ü, reklamların kendileri için bir numaralı gelir kaynağı olmadığını söylüyor. Ayrıca, hayırsever katkıları / hibeler, devlet finansmanı, sponsorlu içerikler, abonelikler, izleyici bağışlarına ve çevrim içi aboneliklere /üyelikler de gelir kaynağı olarak görülen diğer alanlar olarak nitelendiriliyor.
● Kâr amacı gütmeyen haber kuruluşları, finansman amaçlı hayırseverlik ve dijital görüntülü reklamlara eşit olarak güveniyor. Kâr amacı gütmeyen haber yöneticilerinin %36’sı dijital görüntülü reklamları önemli bir gelir akışı olarak tanımlıyor – hayırseverlerin katkılarını önemli bir fon kaynağı olarak adlandıranların oranı da aynı. Genel olarak, sponsorlu içerik (%28), ücretli hizmetler (%24) ve devlet finansmanı (%20) dâhil olmak üzere kâr amacı gütmeyen kuruluşlar arasında daha fazla gelir kaynağı çeşitliliği görülüyor.
● Haber yöneticilerinin dörtte birinden fazlası çevrim içi aboneliklerin / üyelerin gelecek yıl için önemli bir gelir akışı olmasını bekliyor. Haber kuruluşlarının sadece %4’ü şu anda çevrim içi aboneliklerin en önemli gelir kaynağı olduğunu belirtse de yöneticiler bunun çarpıcı bir şekilde artacağını tahmin ediyor. çevrim içi abonelikler / üyeliklerden elde edilen gelirin toplam gelirin %27’sini oluşturması bekleniyor. çevrim içi üyelikler bu oran ile en çok gelir getirmesi beklenen kalemlerden.
● Haber yöneticilerinin %40’ı veri haberciliğinin haber gelirini artırmaya yardımcı olduğuna inanıyor. Buna ek olarak, %58’i sosyal medyanın, %56’sı dijital video ve ses içeriğinin ve %53’ü etkileşimlerin / görsellerin gelir artırmaya katkıda bulunduğu görüşünde.
● Haber merkezi yöneticileri, sayfa görüntüleme gibi temel ölçümleri iki yıl önce olduğu kadar önemsemiyor. Sayfa görüntüleme, haber merkezleri için hala en önemli ölçüm, ancak buna ve diğer ölçümlerin çoğuna duyulan güven azaldı. 2019’da haber merkezlerinin %59’u düzenli olarak sayfa görüntüleme sayılarını kontrol ettiğini belirtiyor- 2017’de bu oran % 73’tü. Bir içeriğe maruz kalan kişi sayısını ifade eden erişim dışındaki hemen her ölçümün kullanımı azaldı.
● Gazetecilerin %44’ü analitik verileri günde en az bir kez kullanıyor. Bu oran iki yıl önce %29’du. Aynı zamanda, kıdemli editörlerin günlük analitik kullanımı %64’ten %46’ya düştü. İş tarafında çalışanlarının analitik veri kullanımı da %20 azaldı.
● Haber merkezleri, tek tek gazetecilerin makalelerinin performansını izlemek için analitik verileri daha fazla kullanıyor. 2017’de, haber merkezlerinin üçte biri düzenli olarak muhabirlerin haberlerinin nasıl performans gösterdiğine dair sekmeler tutuyordu. 2019 yılında bu oran arttı: haber merkezlerinin %37’si günlük olarak ve %59’u en az haftada bir olmak üzere performansı takip ediyor.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – IPI TÜRKİYE YEREL GAZETECİLİK RAPORU 2019
