Gazetelerin “en iyi plaj kitapları” listelerini yayımlama sezonu açıldı. Yaklaşık 30 yıl öncesine dek “plaj kitabı” diye bir kategori yoktu. Eleştirmenlere göre bu, “pazarlamacıların uydurduğu bir kavram…” Yine de amme hizmetine kendisini adayan Journo ekibi olarak “en iyi 10 plaj kitabı” listemizi sizlerle paylaşalım istedik.
Bugün Google’a “plaj kitabı” yazdığınızda, Hürriyet gazetesinin “En iyi 10 plaj kitabı” listesiyle karşılaşıyoruz. 2010’da yayımlanan bu listenin ilk sırasında Ertuğrul Özkök’ün o yıl yayımlanan “Tuhaf” adlı kitabı var.
Hürriyet’in, kendi yazarının kitabını ilk sıraya yerleştirmesini bir kenara bırakıp sadece yabancı yazarlara ve klasiklere baktığımızda listede şu kitapları görüyoruz: Sahilde Kafka (Haruki Murakami), Dikizleme Günlüğü (Hal Niedzviecki), Görünmeyen (Paul Auster), Bir Yazın Tarihi (Halid Ziya Uşaklıgil), Kitaplardan Kurtulabileceğinizi Sanmayın (Umberto Eco ve Jean-Claude Carrière), Ölü Bir Dilde Aşk (Lee Siegel), Ve.. Sonraki Hayattan 40 Öykü (David Eagleman).
Macera romanlarından edebiyat sohbetlerine uzanan, çok farklı konu ve tonlarda, genellikle güncel eserler bunlar.
Klasiklerden ucuz romanlara
Onedio’nun geçen yıl yayımladığı “Plajda Güneşlenirken Bir Şeyler Okumayı Seven Herkesin Kütüphanesinde Bulunması Gereken 23 Kitap” listesinde ise bambaşka eserler var. Dönüş (Ayşe Kulin), Oh Kaos (Kaan Burak Şen), Nefret Oyunu (Sally Thorne) gibi kitapların yanında, George Orwell’den Kitaplar ve Sigaralar, Jose Saramago’dan Körlük ve Stefan Zweig’dan Satranç gibi klasikleri de görüyoruz bu listede.
Aynı aramayı İngilizce yaptığımızda ise bu kez Oprah dergisinin 2019’ın en iyi plaj kitapları listesi ilk sırada çıkıyor. Samantha Downing imzalı ‘My Lovely Wife’dan, Justin A. Reynolds’ın yazdığı ‘Opposite of Always’e dek Türkçeye çevrilmemiş bu 25 kitabın çoğu kadın yazarların eserleri veya kadın kahramanlar içeriyorlar.
Ortak noktaları çok az
Vulture’un 2016’da yayımladığı, “gelmiş geçmiş en iyi 100 plaj kitabı” diye sunduğu liste ise kronolojik sırayla klasikleri öne alıyor. Robinson Crusoe (1719) ile başlayıp Catherine Banner’ın 2016’da yayımlanan ve henüz Türkçeye çevrilmeyen “The House at the Edge of Night” (Gecenin Kıyısındaki Ev) adlı kitabıyla bitiyor bu liste…
Bu arada Huffington Post’un 2017’de yayımladığı “Bu yaz okumanız gereken 24 müthiş kitap” başlıklı listede Orhan Pamuk’un ‘Kırmızı Saçlı Kadın’ının da bulunduğunu not düşelim.
İlk kez 1990 yazında kullanılan bir kavram
Türkiye ve dünya medyasındaki tüm bu listeleri inceleyince, “plaj kitabı” ile ilgili bir gerçek ortaya çıkıyor: Hemen hemen hiçbir listedeki kitaplar arasında konu, yazar, format, dönem vb. herhangi ortak nokta yok. Seçimler keyfi yapılıyor gibi.
Son dönemde “plaj kitabı” kavramı dünya edebiyat çevrelerinde de sorgulanıyor. The Guardian’a göre bu kavram ilk kez 1990 yazında kullanıldı ve mucidi belki de hâlâ bununla övünmekte olan bir yayıncı.
Aslında tatil dönemi için okuma önerileri yapmak medyanın çok daha eski bir geleneği. Örneğin New York Times’ın 1976 haziranında yayımladığı böyle bir listede, otobiyografiden şiire dek birçok dalda eserler var.
Sürükleyici olsun, kaçış imkânı sunsun
Son on yıllarda yayıncılar, geniş bir kitleye hitap ettiğini düşündükleri eserleri bahar sonunda eleştirmenlere postalıyor. Vulture’a göre “plaj kitabı” kategorisi, yazın raflarda olan milyonlarca eserin tüketilmesi için pazarlamacıların son dönemde uydurduğu bir kavram.
New York Times da önceki hafta konuyu masaya yatırdı ve “plaj kitabı nedir” diye kitapçılara sordu. Gelen farklı yanıtlar şu ortak özelliklerde buluşuyor: “Sürükleyici, hafif, okura bir tür kaçış imkânı sunan eserler.”
Madem herkes keyfine göre liste yapıyor, bizim New York Times’dan neyimiz eksik, dedik ve Journo ekibi olarak sahilde okunası 10 kitap seçtik.
En iyi 10 plaj kitabı (2019)
1) Sevebilmek – Guy Finley
Hem dünyada hem de Türkiye’de çok satan “Vazgeçebilmek” kitabının yazarı Guy Finley, bu kez ilişkilerin büyüsünü ele alıyor. “Sevmek tabii ki büyüleyici ama mesele doğru sevebilmektir” diyen Finley’nin bu “sevgi çözümlemesi” bir solukta kendisini okutuyor.
2) Bu Diyar Baştan Başa – Yaşar Kemal
Yaşar Kemal’in 1951-1963 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan röportajları, kurgu dışı edebiyatın Türkçedeki en güzel örneklerini oluşturuyor. Kitabı okurken Yaşar Kemal ile birlikte Nuh’un Gemisi’nin peşine düşüp Ağrı Dağı zirvesinin soğuğunda donacak; güneydeki ormanlarımızı kimin, neden yaktığını araştırırken Toros köylerini arşınlayacaksınız.
3) Şibumi – Trevanian
Plajlarda en çok rastlayabileceğiniz modern klasiklerden biri, Şibumi. Yarı Rus, yarı Alman asıllı koyu bir Amerikan düşmanı olan karmaşık ruhlu kahramanı Nicholai Hel, usta bir savaşçı. Bir gün emekliliğine ara verip şatosundan çıkar ve “olaylar gelişir.”
4) Uzun Çarşının Uluları – Mitat Enç
Yine harika bir Türkçe ile bambaşka bir diyara ışınlanmak isterseniz, ruhbilimci ve eğitimci Mitat Enç’in başyapıtına dalın. Aktar Musa Efendi’den Asiye Teyze’ye dek sıradan görünüp hiç de sıradan olmayan insanların portreleriyle Gaziantep’in kültürel tarihinden kesitleri hikâye eden Uzun Çarşının Uluları, samimiyeti ve insancıllığı ile gönlünüzü fethedecek.
5) Beyaz Zenciler – Ingvar Ambjørnsen
İskandinav yeraltı edebiyatının en özgün eserlerinden biri Beyaz Zenciler… Metin Solmaz’ın Cumhuriyet Kitap’taki ifadesiyle, “en sıradan tarifle düzen karşıtı bir roman. Ancak her yerde duyulan türden değil. Beyaz Zenciler gerçek birer düzen karşıtı! Bütün ideal ve ideolojilere karşı güvensizlikten öte nefret var.” Her şeyin maddileştiği bir dünyayı sorgulayan bu dostluk hikâyesine kendinizi kaptırıp kitabı nasıl bitirdiğinizi anlamayacaksınız bile.
6) Memleket Hikâyeleri – Refik Halid Karay
Atatürk’ün de en sevdiği yazarlardan olan Refik Halid Karay, 1919 yılında yayımlanan bu kitabıyla, hikâyeciliği İstanbul dışına çıkarmak konusunda Türk edebiyatının öncülerinden oldu. Yazar, sürgün yıllarında (1913-1918) gezdiği Sinop, Çorum, Ankara ve Bilecik’i sekiz hikâyede anlatırken okuru muhteşem bir Türkçe ile bir başka dünyaya sürüklüyor.
7) Fahrenheit 451 – Ray Bradbury
Distopyasız kitap listesi olmaz. Ayrıca bu romanın yıllardır Türkiye dâhil birçok ülkede en çok satanlar listesinden düşmemesinin geçerli birçok sebebi var. Kitapların yakıldığı, televizyonun hüküm sürdüğü bir çağı anlatan bu şaheser, Margaret Atwood’a göre “yazılmış en iyi bilimkurgu romanı.”
8) Meraklısına Casuslar Kitabı – Murat Yetkin
Gazeteci Murat Yetkin, ‘Meraklısı İçin Entrikalar Kitabı’nın geçen yıl yayımlanan devamında, casuslara odaklanıyor. Sevim Gözay’a Journo için verdiği röportajda “Gazetecilik, casusluk ve diplomatlık çok yakın işler” diyen Yetkin’in bir çırpıda okunabilen kitabı, yoğun bir emeğin eseri.
9) Galapagos – Kurt Vonnegut
Eğer plaj kitapları birer “kaçış mecrası” ise, kendi evrenlerini yaratan Kurt Vonnegut gibi aykırı yazarlar bol bol bu türden eserler vermiş demektir. Vonnegut bu kitabında da o eşsiz mizah anlayışıyla yörüngesini şaşmış dünyayı masaya yatırıyor ve bizlere felaket ânında ilk kurtarılacakların neler olduğunu hatırlatıyor.
10) Beş Şehir – Ahmet Hamdi Tanpınar
Huzur’u ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü okuyanların Beş Şehir’i atlamaması gerek. İlk iki kitap ile kurgu dalındaki başyapıtlarını veren Tanpınar, Beş Şehir’de ise objektif birer şehir monografisi yazarak bizi Bursa, Ankara, Erzurum, İstanbul ve Konya’ya götürüyor. Tanpınar’ın önsözde söylediği gibi, bu yazıların iki temel motifi, “hayatımızda kaybolan şeylerin ardından duyulan üzüntü ile yeniye karşı beslenen iştiyak…”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – SEKTÖR SATTIRAN ALGORİTMAYI KEŞFETTİ
