Haber kaynaklarına nasıl ulaşılır? Gazetecilerden 5 tavsiye

Türkiye’de haber kaynaklarına ulaşmak ve onlardan anlamlı cevaplar almak gazeteciler için en büyük sorunlardan biri. Hatta gazetecilerin kendisi de gazetecilere bilgi vermekte cimri davranabiliyor. Bunu, yaklaşık 150 medya kuruluşundan basit bir bilgi almaya çalışırken bizzat yaşadım. Peki muhabirler, haber kaynaklarına ulaşırken nelere dikkat etmeli? Bu soruyu yönelttiğim 3 gazetecinin tavsiyeleri size de yardımcı olabilir.

Birkaç ay önce bir araştırma yapmak istedim. COVID-19 salgını sırasında yaygınlaşıp sonra sanki gözden düşen “uzaktan çalışma” modelinin Türkiye medyasında kalıcı olup olmadığını inceleme niyetindeydim. Zira geçen yıl sonunda yayımlanan uluslararası bir araştırmada, dünyadaki haber merkezlerinin %65’inde esnek ve hibrit çalışma modeli uygulandığı, %30’unda ise sadece haftanın belirli günlerinde ofise gelmek gerektiği bildirilmiş, ancak Türkiye’nin medya sektörüne dair veriye yer verilmemişti.

Türkiye’deki 147 adet medya kuruluşunun web sitelerinde yer alan e-posta adreslerine bu amaçla 3 soru sordum: “Bağlı bulunduğunuz medya kuruluşunda şu anda uzaktan veya evden çalışma izni veriliyor mu? Cevabınız evetse, hangi pozisyonlardaki çalışanlar, haftada kaç gün uzaktan veya evden çalışabiliyor? İlk soruya cevabınız hayırsa, kurumunuzda neden esnek veya hibrit çalışma uygulanmıyor?”

Tam 146 medya kuruluşu sorularımı yanıtsız bıraktı. Tek cevap, doğrulama kuruluşu Teyit’ten geldi. Yanıtları şöyleydi: “Kurumumuzda hibrit çalışma yürütüyoruz. Haftanın belli günlerinde uzaktan veya evden çalışıyoruz. Departmanlardan bağımsız olarak tüm ekibimiz haftanın 3 günü uzaktan çalışıyor. Dilerlerse bu günlerde de ofisten çalışma yürütebiliyorlar.”

Kısacası, habere ulaşmaya çalışan haberci için, haber kaynağı haberci bile olsa durum vahim! Peki muhabirler ne yapmalı? Haber kaynaklarına ulaşırken nelere dikkat etmeli?

1. Haber kaynağıyla sıkı bir güven ilişkisi kurun

BirGün gazetesinden İsmail Arı‘ya göre gazetecinin haber kaynağıyla güvene dayalı bir ilişki geliştirmesi çok önemli. Bu ilişkinin haberin yayımlanmasından sonra da sürdürülmesi gerektiğini vurgulayan Arı şöyle diyor:

Güven veren bir gazeteci; sağladığı doğru, tarafsız ve güvenilir haberlerle okuyucularının takdirini kazanır. Bu durumda, haber kaynakları da genellikle güvenilir bir gazeteciyle çalışmayı tercih eder. Çünkü gazetecinin güvenilirliği, haber kaynağının da itibarını artırır ve işbirliği için olumlu bir ortam oluşturur.
Haberi yazdıktan sonrası da oldukça önemlidir. Haber kaynakları ile gazeteci arasındaki güven ilişkisi çok önemlidir. Daha açık anlatmak gerekirse, haber kaynağı kendi kimliğinin deşifre olmamasını ve kendisinin tehlikeye girmemesini ister ve bu konuda haklıdır. Örneğin, haber kaynağı bazen kamu kurumlarında üst düzey bir bürokrat olabilir, bazen ise bir emniyet görevlisi. Özetle, gazeteci ile haber kaynağı ilişkisini kuvvetlendiren şey güven ilişkisidir.
Ancak gazeteci bu ilişki içinde kullanılmamalı ve tuzağa düşmemelidir. Haber kaynağı ne kadar önemli görevde olursa olsun, makamı ve rütbesi ne olursa olsun, elde ettiği tüm bilgi ve belgeyi sorgulamalıdır. Çünkü gazeteci olmak bu unsurları gerektirir.

2. Resmî raporları ve sosyal medyayı ihmal etmeyin

Gazete Duvar’dan Meral Candan ise gazetecilerin resmî raporlar gibi açık kaynakları ve sosyal medya paylaşımlarını da haber toplamak için etkili biçimde kullanması gerektiğini ifade etti:

Bilgi kaynaklarım arasında açık kaynaklar ve sosyal medya başı çekiyor. Sosyal medya, dezenformasyonun güçlü olduğu bir alan olmasına rağmen, doğrulanmış bilgilere ulaşmayı ve gazetecilik ilkelerini benimsemeyi öğrenirseniz, aslınd önemli bir bilgi kaynağı olabilir. Çünkü orada bulunan profillerden ve paylaşımlardan bazı bilgilere ulaşabilir, kaynaklara erişebilirsiniz. Kişiler, iletişimler veya ipuçları olabilir.
Diğer yandan, açık kaynakları da kullanıyorum. Bu, devletlerin ve kurumların raporları veya STK’ların yayımladığı veri bankaları ve araştırmaları içerebilir. Bu tür araştırmaların ve raporların güvenilirliğinin ve doğrulanabilirliğinin sağlanması önemlidir. Kamuoyunda kabul görmüş, güvenilir isimlerden ve araştırmalardan bahsediyorum.

3. Doğru bir araştırma konusuyla başlamalısınız

Candan, haber bağlamında görüştüğü kişilerden de önemli bilgiler edindiğini belirtti:

Örneğin, son zamanlarda hayvan haklarıyla ilgili bir dizi haber yaptım ve bu süreçte hayvan hakları savunucuları olan avukatlar benimle iletişime geçti. Onlar, doğru bilgiye ulaşmam için dosya içeriğini, olayları ve kişilerle iletişim kurmamı sağlayarak oldukça yardımcı oldular. Bu süreçte, başka ağlara erişerek bilgi talep edebilirsiniz; bu kişi doğru adres olmayabilir, ancak konuyla ilgili bilgi sahibi kişiler size yol gösterebilir.

Haber kaynağına ulaşmadan önce ve sonra belirli bir sıralamayla ilerlenmesi gerektiğini belirten Candan şunları söyledi:

Özetle, bir kaynağa ulaşmak için doğru bir araştırma konusu bulmak önemlidir. Konuyu belirledikten sonra, ilk olarak interneti ve sosyal medyayı kullanmak gerekir. Ancak, güvenilir ve doğrulanmış bilgilerle bir analiz yapmak önemlidir. Bu analizden sonra, tüm kamu ve kurumların açık verilerine bakıldıktan sonra, önemli kişilere ulaşmak kaynağa ulaşmanızı sağlayacaktır. Bazen de yaptığınız haberler sonucunda kaynaklar sizinle iletişime geçebilir. İşte tam da bu noktada, kaynağa ulaşmak ve haber yapmak kolaylaşacaktır.

4. STK’lar ve meslek örgütleri önemli haber kaynakları olabilir

Yeşil Gazete ve MLSA gibi kuruluşlar için de haberler yapan serbest gazeteci Burcu Özkaya Günaydın da şu tavsiyelerde bulundu:

Genç gazeteciler, önce çalıştıkları illerde sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütleriyle irtibat hâlinde olmalı. Ben Hatay’da çalışma yapan bir gazeteciyim. Yerelde bir haber için araştırma ya da haber kaynağı arıyorsam, önce rehberime bakarım, kimden konu hakkında bilgi alabilirim diye. Eğer hiçbir kaynağımdan bilgi alamadıysam sosyal medyayı kullanırım.
Yıllar önce Hatay Valiliği’nin önünde kendini yakan bir Hataylı vatandaş vardı. Ailesine hiçbir şekilde ulaşamadım. Facebook üzerinde soyadı aynı olan kişilere yazdım. Ulaştıklarımdan biri kendini yakan vatandaşın eşiydi. Ben aileye ilk ulaşanlardan oldum. Bakanlık, Vali, Belediye gibi resmî kurumlara ise e-posta atmak yerine telefonla sık sık arayıp direkt ulaşmayı tercih ediyorum. Eğer irtibatta olduğum milletvekili, belediye meclis üyesi ya da valilik çalışanı varsa üst kademelere onlar üzerinden ulaşmaya çalışıyorum.

5. Kibar bir şekilde ısrarcı olmaktan çekinmeyin

Özkaya’nın, genç gazetecilere, haber toplarken insanlarla kurdukları ilişkiye dair de önerileri var:

Mesleğe yeni başlayan meslektaşlarıma tavsiyem; en kestirme, hızlı yolu tercih etsinler. Kibar bir şekilde ısrarcı olmaktan çekinmesinler. Gazetecilikte her ilişki çok önemli. Herkes bir gazetecinin haber kaynağı olabilir. Bu yüzden herkesle belli bir mesafede de olsa sohbetleri ve tanışıklıkları olmalı.
Bilginin çok hızlı bir şekilde yayıldığı bir dönemdeyiz. Haber kaynaklarına ulaşmadan, doğruluğu teyit edilmeden servis edilen her haber meslektaşlarımı zor durumda bırakacaktır. Ve bundan sonraki haber serüveni, haber kaynağına ulaşsa bile bir güven sorunu yaratacaktır. Bu duruma maruz kalmamak için disiplinli, hızlı ve güvenilir bir profil çizmeye özen göstermelidir.
Araştırmalarında internet, sosyal medya, haber ajansları ve haber bültenlerini sıkı sıkıya takip etmelidir. Kaynaklarıyla birebir temas kurmalı ya da teması sağlayacak kilit isimlere ulaşmalıdır. Yerel haberler genellikle ulusal medyada pek yer almaz. Oysa yerel haber kaynakları genç gazeteciler için önemli fırsatlar sunabilir. Bu sebeple bulundukları illerdeki haber kanallarını da takip etmekte fayda göreceklerdir.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: