Medya Araştırmaları Derneği’nin (MEDAR) ‘Yerel Medya Veri Tabanı Araştırması’nda, 81 ilde faaliyet gösteren tüm yerel medya kuruluşlarının ve temel özelliklerinin saptanması hedeflendi. Bulgulara göre yerel medya kuruluşlarının %40,8’inde tek bir muhabir veya kameraman bile istihdam edilmiyor. Çalışanların %68,7’sinin erkek olduğu yerel medya, istihdamda cinsiyet eşitsizliği ile de dikkat çekiyor.
MEDAR, Türkiye’de yerel medyayı odağa alan “census” (nüfus sayımı) niteliğindeki ilk araştırma olarak duyurulan ve Etkiniz AB Programı desteğiyle gerçekleştirilen çalışmayı Temmuz 2020-Şubat 2021 döneminde yürüttü.
Araştırmanın ilk aşamasında Basın İlan Kurumu (BİK) ile Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) gibi çeşitli kuruluşların elinde mevcut olan veri kümeleri ve basın listeleri tarandı. Masa başı tarama sonucunda 3.240 adet yerel medya kuruluşunun aktif olduğu belirlendi. İkinci aşamada ise kapsamlı bir saha araştırmasıyla ilk aşamadaki veriler doğrulanıp genişletildi. Bu amaçla 1.222 yerel medya kuruluşunda anket yapıldı.
Araştırmadan elde edilen veriler, yerel medyanın çoğunlukla belli bölgelerde ve büyük şehirlerde faaliyet gösteren yerel gazetelerden oluştuğunu, buna karşılık yerel ölçekte yayın yapan sınırlı sayıda radyo, televizyon ve dergi bulunduğunu gösteriyor. Sonuçlar COVID-19 salgınının yerel medyada yarattığı ekonomik daralma ve yetersiz çalışan sayısı gibi pek çok sorunu da ortaya koyuyor. Yerel Medya Veri Tabanı Araştırması’nda öne çıkan bulgulardan bazıları şöyle:
Türkiye’de 3.240 yerel medya kuruluşu var
- Araştırma kapsamında tespit edilen kuruluş sayısının (3.240) oldukça yüksek olması, rapora göre Türkiye’de yerel medyanın önemli bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.
- Yerel medya kuruluşları Marmara, Akdeniz ve Ege bölgelerinde yoğunlaşıyor. Karadeniz ve İç Anadolu, bu üç bölgeyi izliyor. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ise araştırmada en az sayıda yerel medya kurumuna ulaşılan bölgeleri oluşturuyor. Rapora göre bu sonuçlar yerel medyanın gelişiminde bölgesel farklılıklar olduğunu gösterirken belli bölgelerde yerel basının güçlendirilmesi gerektiğinin de altını çiziyor.
- Kurumların şehir bazlı dağılımı, yerel medyanın genellikle büyükşehirlerde yoğunlaştığını ortaya koyuyor. Türkiye’de ulusal medyanın merkezi olarak kabul edilen İstanbul, yerel medyada da en fazla sayıda medya kuruluşun bulunduğu şehir olarak başı çekiyor. Mersin, Bursa, İzmir, Adana ve Antalya ise en fazla sayıda yerel medya kuruluşu bulunan diğer şehirleri oluşturuyor. Veriler arasında dikkat çeken diğer bir bulgu ise başkent Ankara’da; Kocaeli, Aydın ve Balıkesir gibi daha küçük şehirlere kıyasla daha az sayıda yerel yayın yapan medya kuruluşunun bulunuyor olması.
- Yerel medyada haber yayını çoğunlukla “yerel gazeteler” ve “ yerel dijital haber platformları” üzerinden sürdürülüyor. Yerel ölçekte yayın yapan sınırlı sayıda radyo, televizyon ve dergi var. Rapora göre bu sonuçlar, yerelde yayıncılığın yalnızca belirli mecralar üzerinden sürdürülebildiğini ve özellikle yerel ölçekteki görsel ve işitsel yayıncılığın gelişime ihtiyacı olduğunu yansıtıyor.
Yerel medya kuruluş sayısı 2015’ten itibaren her mecrada arttı
- Yerel medya kurumlarının kuruluş tarihleri, 2000’li yılların başından itibaren bu kuruluşların sayısının ciddi oranda arttığını gösteriyor. Rapora göre özellikle 2015’ten sonra tüm mecralarda görülen artış, yerel medyanın son dönemde yoğunlaşan siyasi ve ekonomik baskılara rağmen gelişmeyi sürdürdüğüne işaret ediyor.
- Medya sektörü üzerinde gittikçe artan finansal baskıların yerel medyayı da olumsuz etkilediği, pek çok kuruluşun ekonomik sorunlardan kaynaklı olarak küçülmeye gittiği veya yayından çekilme kararı aldığı biliniyordu. Araştırma verileri de yerel medyadaki mali daralmanın ciddi boyutlara ulaştığını ve özellikle salgın sürecinin küçülmeye yol açtığını doğruluyor. Sonuçlar, anket gerçekleştirilen 1.222 yerel kurumdan 72’sinin aktif yayın yapmayı durdurduğunu, 55 kurumun ise salgından kaynaklı sorunlar nedeniyle hem personel sayısı, hem de yayın kapasitesi açısından küçülmeye gittiğini gösteriyor.
- Araştırmada dikkat çeken diğer bir veri ise yerel medyada dijital yayın yapma oranının oldukça yüksek olması. Masa başı tarama sırasında tespit edilen yerel kuruluşların %82,6’sı kurumsal web sitelerinde yerel haber yayımlıyor. Yerel medyadaki mecra dağılımına bakıldığında, dijital haber platformları (tüm yerel kurumların %34,6’sı), en çok kuruluş sayısına sahip olan ikinci yayın mecrası olarak öne çıkıyor. Bu açıdan yerel medyanın “dijital mecralara dâhiliyet” açısından gelişim gösterdiği görülüyor.
Yerelde özgün habercilik eksiği var
- Anket gerçekleştirilen kurumların büyük çoğunluğu (%89) sosyal medya platformları üzerinden yayın yapıyor. Facebook (% 87,2) ve Twitter (%72,3) en çok tercih edilen platformlar. Rapora göre yerel medya kurumları arasında sosyal medya kullanım seviyesinin yüksek olması, yerelde medyanın ulusal medyaya benzer şekilde farklı dijital kanallar üzerinden okuyucularına erişmeye çalıştığını gösteriyor.
- Saha araştırması sonuçlarına göre, anket yapılan 1.222 kuruluştan yalnızca 43’ü bölgesel ölçekte, birden fazla şehre hitap eden haber içeriği üretiyor. Tüm yayın mecraları içerisinde gündem, siyaset, ekonomi ve finans gibi genel temalar altında daha fazla içerik üretildiği görüldü. Kültür-sanat, sağlık, spor, turizm, tarım ve hayvancılık gibi spesifik habercilik alanlarında üretilen içerik seviyesinin ise daha düşük olduğu gözlendi. Yerel yayınlarda içeriğin ulusal medyaya benzer şekilde çoğunlukla ülke gündemi doğrultusunda şekillendiğini gösteren bu bulgu, yerel medya kuruluşlarının bulundukları şehrin/bölgenin dinamiklerini odağa alan ve bu çerçevede önem arz eden spesifik temalarda özgün yayın üretmek açısından zayıf kaldığını gösteriyor.
- Anket yapılan 1.222 yerel medya kurumunda toplam 4.996 çalışan görev alıyor. Yerel medyada ortalama 4 çalışan istihdam ediliyor. Personel sayısı az olduğundan çalışanlar bir kuruluş içinde birden çok görev üstleniyor. Ankete katılan yerel kuruluşların %40,8’inde sahada aktif olarak haber üreten tek bir muhabir veya kameraman bile yok. Kuruluş başına düşen çalışan ortalamaları da, yerel medyada genellikle sahada haber üreten yalnızca bir muhabir veya kameraman (ortalama 1,15) olduğunu gösteriyor.
En yüksek istihdam, yerel gazetelerde
- Çalışanların yerel yayın mecralarına göre dağılımında, yerel gazeteler (toplam 3.076 çalışan) ve yerel dijital haber platformları (1.524 çalışan) genel toplamda en fazla çalışan sayısına sahip mecralar olarak öne çıkıyor. Ancak yerel medyada kuruluşu başına düşen ortalama çalışan sayıları, bu alanda lider mecraların yerel televizyonlar (ortalama 6,32 çalışan) ve yerel gazeteler (ortalama 4,71 çalışan) olduğunu gösteriyor. Güneydoğu Anadolu (toplam 438 kişi) ve Doğu Anadolu’da (toplam 416 kişi) ise diğer bölgelere göre daha az sayıda yerel medya çalışanı var. En yüksek çalışan sayısına sahip kuruluşlar da Güneydoğu Anadolu (kuruluş başına ortalama 4,87 kişi) ve Doğu Anadolu’da (ortalama 4,60 kişi).
- Ankete katılan yerel medya kuruluşlarındaki personelin büyük çoğunluğunu (%68,7) erkek çalışanlar oluşturuyor. Ankete katılan kuruluşların %37,6’sında hiç kadın çalışan yok. Yerel medyada kuruluş başına ortalama 1-2 kadın çalışan görev yapıyor. Rapora göre bu veriler, yerel medyadaki istihdamda ciddi bir cinsiyet eşitsizliği olduğunu ortaya koyuyor.
Yerel Medya Veri Tabanı Araştırması’nın raporuna ve daha fazla veriye, projenin resmi web sitesi olan www.yerelmedyavt.com üzerinden ulaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR – JOURNO’NUN YEREL MEDYA KONULU İÇERİKLERİ
