Journo’da geçen yıl yayımladığımız araştırmada, 10 gün boyunca 5 sitede manşet olan 250 haberin imza ve mahreçlerini incelemiştik. Tam bir yıl sonra bu araştırmayı tekrarladık. Buna göre manşetlerde özel haber oranı %54’ten %28’e geriledi. Kadın gazetecilerin imzasını taşıyan haber oranı ise %31’den %22’ye düştü.
Hürriyet, Milliyet, Sözcü, Sabah ve Habertürk’ün internet sitelerinde, 23 Ekim – 1 Kasım döneminde anasayfanın en görünen 5 manşet alanında yayımlanan 250 haberin imza ve mahreçlerini inceledik. Tam bir yıl önceki Journo araştırmasında da aynı yöntemi kullanmıştık.
Bu dönemde 5 sitede manşet olan 70 haberde (%28) muhabir imzasına yer verildi, 180’inde ise bu bilgi yer almadı. Bu oran, geçen yıla kıyasla manşetlerdeki özel haber oranında 26 puanlık bir düşüşe işaret ediyor.
24 haberinde muhabir imzası kullanan Sabah, bu alanda 5 site arasında ilk sırada yer aldı. 14’er haber ile Sözcü ve Hürriyet onu izledi. Sadece 5 haberinde muhabir imzası kullanan Habertürk son sırada yer aldı.
İmzalı haberlerin %78’inde erkeklerin ismi var
70 haberde kullanılan 76 imzanın %78’inde erkeklerin, %22’sinde kadınların ismi yazılıydı. Geçen yıla kıyasla kadın gazetecilerin imzasını taşıyan haberlerin oranı 9 puan geriledi.
Kadın muhabirlerin imzasını taşıyan haberler en çok Hürriyet’te (6), ardından Milliyet’te (5) yayımlandı. Kadın muhabir imzası en az ise Habertürk‘te (1) yayımlandı. Bu konuda geçen yıl da benzer bir manzara vardı.
Milliyet’in 2 haberinde kadın ve erkek muhabirlerin ortak imzası kullanıldı. Ayrıca erkek ve kadın muhabirlerin imzalarının konumunda bu yıl da cinsiyetçiliğe işaret edebilecek bir veri saptamadık. Muhabir erkek de olsa kadın da olsa, imza varsa sayfanın en üstünde yer aldı.
En çok derleme yine Habertürk’te
İncelediğimiz 50 haberden 43’ünde derleme kaynağı bildiren Habertürk, 12 haberinde kendi markasının imzasını kullandı. Haberlerinden 24’ünde ise Anadolu Ajansı (AA) imzasına yer verdi. 2 haberde Habertürk ve AA ortak imzasını kullandı. Böylece muhabirin isminin geçmediği en fazla “derleme” habere yer veren site, geçen yıl gözlemlediğimiz gibi yine Habertürk oldu.
Sözcü 10 gün boyunca incelediğimiz 50 haberinden 37’sinde derleme kaynağı belirtti. Bu haberlerden 23’ünde kendi markasının imzasına yer verdi. Geçen yıla kıyasla Sözcü‘nün bu yıl kendi markasını daha çok öne çıkardığı görülüyor.
250 haberden 10’unda hem muhabir imzası hem de derleme kaynağı bulunuyor. Her iki bilgiyi de içeren bu 10 haberden 8’inde Demirören Haber Ajansı (DHA), 2 haberde ise Milliyet imzası var.
Ekip çalışması ender görülüyor, mahreç pek kullanılmıyor
Dünya medyasında ekip çalışmasıyla ortaya konan nitelikli gazetecilik eserlerinin sayısı artarken Türkiye’de bunlara nadiren rastlamaya devam ediyoruz: İncelediğimiz 250 haberin sadece 4’ünde birden fazla muhabir imzası vardı. Yani manşetlerde ekip çalışmasına dayanan özel haber oranı Türkiye’de sadece %1,6.
Bir haberin nereden (hangi şehirden) geçildiğini gösteren mahreç ise 250 haberin 10’unda (Milliyet: 7, Hürriyet: 3) yer aldı (%4). Bu 10 haberden 8’i DHA imzasıyla verildi, diğer ikisinde derleme kaynağı yoktu. Geçen yıl bu oran %1,6 seviyesindeydi.
Manşetlerdeki haber bağlantılarının yanı sıra, imzaların ve mahreçlerin konumu ile derleme kaynaklarını da içeren ham veri kümesini, Journo’nun açık veri politikası gereği her zaman olduğu gibi şu sayfada sunuyoruz.
Dünya medyasının gerisindeyiz, düşüşün nedenleri araştırılmalı
Özetle, 2023 yılında aynı yöntemle elde ettiğimiz verilerle kıyaslandığında manşetlerdeki haberlerde, muhabir imzası ve mahreç kullanımında belirgin bir farklılık gözlemleniyor.
Dünya medyasıyla kıyaslandığında geçen yıl vurguladığımız durumun sürdüğü, hatta kötüye gittiği söylenebilir:
- Medyada cinsiyet eşitliği bağlamında, muhabir imzası konusunda da dünyada birçok ülke Türkiye’nin ilerisinde. Örneğin, 2021’de yapılan bir araştırmaya göre ABD medyasının genelinde imzaların %57’sinde erkeklerin, %41’inde kadınların ismi yer alıyor. 12 ülkede 2018’de yapılan bir başka araştırmaya göreyse Avrupa’da durum karışık. Haber imzalarında erkek ağırlığı İtalya‘da %63’e kadar çıkarken Portekiz‘de %20’ye kadar iniyor.”
Gelecekteki araştırmalar, Türkiye’deki bu düşüşün olası nedenlerini ve mevcut durumun gazetecilik kalitesine etkisini saptamamıza yardımcı olabilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: VERİ GAZETECİLİĞİ
Manşetlerdeki 250 haberi inceledik: Sadece %31’inde “kadının adı” var
En çok okunan haberler: 4 medya kuruluşunun listelerini 10 gün boyunca inceledik
100 emek haberini inceledik: Medyanın büyük bölümü, işçileri ancak başlarına bir şey gelince görüyor
Basın Konseyi kararlarını inceledik: Gazetecilik ilkelerini en çok Yeni Akit ihlal ediyor
