Journo Haber Gözcüsü ile bu kez Ocak-Haziran 2023 döneminde 64 web sitesinde yayımlanan 92.892 adet haberi inceledik. 19 partiden 29 siyasetçinin isminin geçtiği bu haberlerin duygu analizini, GPT-3.5 dil modeliyle yaptık.
Sonuçlara göre, bu haberlerin %35’i olumsuz, %65’i olumluydu. Kemal Kılıçdaroğlu’ndan bahsedilen haberlerin %45,8’i olumsuzken Recep Tayyip Erdoğan için bu oran sadece %26,4 oldu.
İktidar siyasetçilerinin anıldığı haberlerin %55’i “umut” duygusu uyandırdı. Emek Partisi ve Demokrat Parti haricindeki muhalefet partileri içinse bu duygu çoğunlukta değildi. O haberlerde “üzüntü” ve “iğrenme” daha ağır bastı.
Gazeteciler ve iletişim akademisyenleri başta olmak üzere tüm kamuoyunun kullanımına açtığımız Journo Haber Gözcüsü’nün nasıl çalıştığını şurada anlatmış, ilk bulguları 12 Mayıs’ta paylaşmıştık. Yerel medyanın Google görünürlüğüne dair analizin ardından bu kez gözlerimizi siyasetçileri konu alan haberlere çeviriyoruz.
Geçen yıl yayımladığımız Journo Haber Tüketicisi Araştırması, Türkiye’de haberlere erişim için bir numaralı mecranın haber siteleri olduğunu ortaya koymuştu.
Seçim sürecinde bu mecrada siyasi partilerin ve siyasetçilerin nasıl haberleştirildiği, bu içeriklerin okurlarda hangi duyguları uyandırdığını saptamak için 64 adet haber sitesinin, 1 Ocak’tan 28 Mayıs’a kadar, yani 2. tur cumhurbaşkanlığı seçim gününe dek yayımladığı 199.481 adet haberi ilk aşamada inceledik.
“Büyük veri” üstünde duygu analizi (sentiment analysis), gelişen yapay zekâ uygulamaları sayesinde artık daha isabetli biçimde yapılabiliyor. Biz de GPT-3.5 dil modelini kullanarak siyaset haberlerinin hangi duyguları uyandırdığını analiz ettik.
Sonuçları yorumlarken göz önünde bulundurulması gerekenler
Elbette bir metin birden çok duygu uyandırabilir. Üstelik bu duyguları kimin uyandırdığı da değişebilir. Bu nedenle alttaki bulguları değerlendirirken şunu göz önünde tutmak gerekir: “X siyasetçiye dair haberlerin çoğunda hâkim duygu öfke” dendiğinde, okurda bu duyguyu uyandıran o siyasetçinin bir açıklaması olabileceği gibi, editörün o siyasetçi veya olay hakkında kullandığı kelimeler de olabilir.
İstisnalar birçok değişime neden olabilse de binlerce haberin çizdiği büyük resmi göstermek istedik. Her haberde bir siyasi partinin veya siyasetçinin isminin en yoğun geçtiği bölümü, önceki ve sonraki birer cümleyle ele alarak duygu analizini yaptık.
GPT-3.5’un en az %80 oranında emin olduğu 92.892 adet haberi analizde esas alıp diğerlerini göz ardı ettik. Günümüzde marka itibar yönetimi gibi amaçlarla, sadece “pozitif-negatif” duyguları ayırt edebilen ve çoğu kez insan desteğiyle yapılan çalışmalarda elde edilenden daha yüksek bir ortalama isabet oranı bu.
Birçok sektörel ve akademik araştırmada olduğu gibi öfke, üzüntü, korku, umut, sevinç ve iğrenme duygularını irdeledik. Şaşırma duygusunu ise görece düşük isabet oranı nedeniyle analize dâhil etmedik. Literatürde İngilizce “disgust” kelimesi, iğrenmenin yanı sıra “nefret, tiksinti” olarak da Türkçe’ye çevriliyor.
“Müjde” gibi yorumlamalar haberin duygusunu etkiliyor
İktidar siyasetçilerine dair haberlerde sırasıyla umut (%53), iğrenme (%24,3), sevinç (%15,8), öfke (%5,6) ve korku (%1,3) duygularını görüyoruz. Muhalefette ise bu oranlar sırasıyla umut (%39,5), iğrenme (33,1), sevinç (%16,4), öfke (%8,1) ve korku (%2,9).
Yani sıralama değişmese de, iktidar siyasetçilerinin yer aldığı haberlerde umut duygusu muhalefete kıyasla daha yoğun. Muhalefette sadece Emek Partisi ve Demokrat Parti siyasetçilerinin geçtiği haberlerin çoğunda umut duygusu baskın. Ancak bu iki partinin siyasetçilerinin az sayıda haberde yer aldığını da belirtmek gerek.
Çok daha fazla haberleştirilen Cumhuriyet Halk Partisi ve İYİ Parti siyasetçilerine dair içeriklerde ise “üzüntü” ve “iğrenme” gibi duygular ağır basıyor.
Duygular ile iktidar-muhalefet eşlemesinde, haber dilinin de etkisi olduğunu hatırlatalım. Editörler bazı haberlerde siyasetçilerin açıklamalarını aynen aktarsa da, birçoğunda bir yorumlama veya çerçeveleme yapılıyor. Örneğin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın elektrik indirimiyle ilgili açıklaması büyük ölçüde nötr olsa da iktidara yakın medya bunu “müjde” olarak sunabiliyor. Bu durum haberin duygusunu olumlu yönde etkiliyor ve üstteki verilere yansıyor.
Siyasetçilere ve ittifaklara göre kırılımlar şöyle:
Journo Haber Gözcüsü panelinin “Haber Siteleri Monitörü” sekmesinden görebileceği gibi, cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunun yapıldığı 28 Mayıs’ta Recep Tayyip Erdoğan’ı ve Kemal Kılıçdaroğlu’nun yer aldığı haber sayısı günlük 6-7 bine kadar ulaşmıştı. Seçimin ardından Erdoğan için bu sayının günlük 500-1.000, Kılıçdaroğlu içinse 250-500 düzeyine indiği görülüyor.
Journo’nun açık veri politikası gereği, her zaman olduğu gibi bu araştırmanın ham veri kümesini de paylaşıyoruz:
Journo Haber Gözcüsü ekibi
Journo Haber Gözcüsü’nün veri mühendisliğini, kendi ürettiği DQments altyapısını kullanan Emrah Yılmaz; kullanıcı deneyimi tasarımını Meriç Funda, web ve mobil uygulamasını ise neopublico yaptı.
Emre Kızılkaya, İrem Gül ve yapay zekâ ile duygu analizi uzmanı Dr. Suat Atan Journo Haber Gözcüsü verilerini düzenli olarak izliyor, analiz ediyor ve yorumluyor.
İLGİLİ:
Journo Haber Gözcüsü: Google algoritmasını ve haber sitelerini izliyoruz
Seçim ayında 10 bini aşkın sitedeki 770 bin haberde ismi geçen 30 siyasetçi
Google, haber aramalarında %11 oranında yerel medyayı öneriyor
