Gazeteciliğe dair merak edilenleri incelediğimiz “Gazetec…” yazı dizisinin bu bölümünde, “Muhabir nedir, nasıl olunur” sorusunu yanıtlıyoruz. Adliye, ekonomi ve çevre gibi farklı uzmanlık alanlarında çalışan habercilerle, muhabirliğin anlamını konuştuk.
“Muhabir” sözcüğünün sözlüklerdeki tanımlarında, haber toplama ve yayma işi vurgulanıyor. Örneğin Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlük’ü, “Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kimse” tanımını yapıyor. Kubbealtı Lugatı’nda ise “muhabir” maddesinde şu iki tanım var:
1. Haber veren, haber gönderen kimse, haberci.
2. Gazete, dergi, radyo, televizyon gibi basın-yayın organlarına haber toplamak, bildirmek ve yazmakla görevli kimse.
“Muhabir” sözcüğü Arapça “habara” (haberleşti) kökünden gelse de bir gazetecilik terimi olarak ilk kez Türkiye’de geliştirildi. 19. yüzyıl sonunda türetilen bu Yeni Osmanlıca kelime, Fransızca ve İngilizce “correspondent” sözcüğünün karşılığı olarak kullanıldı. Batı dillerinde “correspondent” sözcüğü 18. yüzyıldan önce sadece mektupla haberleşen kişi anlamında kullanılırken sonrasında gazete muhabirlerini de kapsamaya başlamıştı.
Sözlüklerdeki bu tanıma rağmen muhabirlik, sadece haber toplamak ve yaymaktan ibaret bir iş değil. Hakikatin izini sürmek, sesini duyuramayanlara mikrofon uzatmak ve toplumu bilgilendirme sorumluluğunu omuzlamak gibi geniş ve önemli bir anlamı var muhabirliğin…
Muhabir gündemi yakalamaya, olayların merkezine ulaşmaya çalışırken kimi zaman iktidarla, kimi zaman bireylerle, kimi zaman vicdanıyla karşı karşıya gelebiliyor. Araştırmak, sorgulamak, şüphe duymak ve bütün bunları kamu yararına organize etmek muhabirliğin temelini oluşturuyor. Bu bağlamda bir meslekten öte, bir yaşam biçimi…
Muhabirliğin ne anlama geldiğini ve nasıl muhabir olunduğunu sorduğumuz gazeteciler, bu mesleğin hem büyüsünü hem de bedelini anlattı. Farklı konularda uzmanlaşmış muhabirlerin ortak noktası, mesleklerine duydukları inanç ve topluma yönelik sorumluluk hissi…
Çevre, kent ve iklim muhabirliği
Çevre, kent ve iklim muhabiri Hazal Ocak için muhabirlik, çocukluk hayalinin bir yansıması. Kent hakkı, çevre adaleti ve iklim krizi gibi konularda yaptığı haberlerle toplumsal farkındalık yaratan Ocak, şunları söylüyor:
- Muhabirlik benim için insanların ve doğanın sesi olmak… Görünmeyeni görünür kılmak, yok sayılanı kamuoyunun gündemine taşımak… Gerçeğe ulaşmak kolay değil ama bu uğurda yılmadan çalışmak gerekiyor.
Kentsel dönüşüm bölgelerinde yaptığı röportajlarda karşılaştığı insan hikâyeleri, Ocak’ı hem duygusal olarak sarsmış hem de habercilik motivasyonunu artırmış. “Bir kadın, evinin yıkımı sırasında bana şöyle demişti: ‘Ben bu sokakta yaşlandım, şimdi betona dönüyoruz.’ Bu sözü asla unutmuyorum” diyen Ocak, zorluklar karşısında tarafsızlığını korumaya özen gösterdiğini belirterek “Tüm tarafları dinlemeden haber yazmam. Bu hem gazetecilik etiği hem de meslekî inandırıcılık açısından hayatî” ifadesini kullanıyor.
Ocak gençlere ise mesleği tutkuyla yapmalarını öneriyor: “Gazetecilik sabır ve cesaret gerektirir. Ama hayallerinize sadık kalırsanız, bu meslek sizi kişisel olarak da büyütür.”
Polis-adliye muhabirliği
Polis-adliye muhabirliği gibi zor bir alanda çalışan Barış Kılıç için gazetecilik bir seçimden çok, keşif olmuş. Zaman içinde mahkeme salonlarının diliyle, adalet arayışının soğuk yüzüyle tanışmış.
“Duruşma salonlarında sessizlik çoğu zaman çığlıktan daha etkileyici olur. Çünkü orada insanlar hayatlarının en kırılgan anlarını yaşar” diyen Kılıç, büyük davalarda sabahlara kadar süren takiplerin, uzun ve karmaşık iddianameleri anlamaya çalışmanın, meslekî gelişimini şekillendirdiğini vurguluyor.
Muhabirin doğruyu bildirirken hukuka da uyabilmek için sabırla, etiğin rehberliğinde çalışması gerektiğini vurgulayan Kılıç’ın en çok etkilendiği haberlerden biri, bayram günü hayatını kaybeden iki çocuğun davası olmuş: “O annelerin sessizliği beni çok etkiledi. Haberi yazarken defalarca durdum. Bu meslek sadece kalem değil, kalp de ister.”
Kılıç genç gazetecilere ise teknolojiyi yakından takip etmelerini öneriyor: “Drone, grafik tasarım, veri gazeteciliği gibi alanlarda kendini geliştiren öne çıkıyor. Ama en önemlisi, gazetecilik cesaret ve merak işidir, onu asla kaybetmeyin.”
Ekonomi muhabirliği
Ekonomi muhabiri Serpil Şakar, gazeteciliğe ‘merak’la adım attığını söylüyor. İlk büyük haberi, çevre teşvik ödülü alan bir sanayi tesisi hakkında yaptığı araştırma olmuş. O haber gazetenin manşetinde yer almış ve Şakar’a meslekî anlamda büyük bir özgüven kazandırmış.
“Ekonomi haberleri genellikle rakamlardan ibaret gibi görünse de, aslında en çok insan hayatını etkileyen haberlerdir” diyen Şakar’ın yaşadığı zorluklardan biri ise özel sektör yöneticilerine ulaşmak olmuş. Şakar, bu noktada sabırlı ve çözüm odaklı yaklaşımın önemine dikkat çekiyor: “İyi bir iletişim ağı kurmak, bir ekonomi muhabirinin en büyük avantajıdır.”
Genç muhabirlere vefayı ve etik değerleri unutmamalarını öğütleyen Şakar, “Gazetecilik ilişkilerle ilerler. Herkesle köprü kurun ama ilkenizden ödün vermeyin” diye ekliyor.
Sonuçta muhabirlik, bazen bir selin ortasında kamerayla koşmak, bazen sabaha kadar bir duruşma tutanağını çevirmek, bazen de çocuğunu kaybeden bir annenin gözyaşlarını sessizce izlemek demek. Her haber bir hikâye, her hikâye bir sorumluluk barındırır.
Muhabirler bu mesleği seçmenin kolay olmadığını vurguluyor. Ama toplum adına doğruyu savunmak isteyen, karanlığa ışık tutmaya çalışan her genç gazeteci adayına, deneyimli muhabirlerin bu sözleri yol gösterebilir.
İLGİLİ:
Gazetecilik nedir, gazeteciler ne iş yapar? 30 gazeteciden 30 tanım
Neden çok arandığını tam çözemediğimiz soru: Gazeteciler nasıl giyinir?
İletişim mezunları ne iş yapar? 100 çalışanın LinkedIn verilerini inceledik
Röportaj sanatı ve yavaş gazetecilik: Kelimelerle bir görüntü çizmelisiniz
Kamyonetteki gazeteciler anlatıyor: “O fotoğrafta yer almak benim için çok kıymetli”
Gazetecilerin hızlı yaşamı: Bizi öldürüyor mu, güçlendiriyor mu?
