Cis kadın nedir? Cisgender ve cisseksist ne demek?

Cis kadın, doğuştan gelen biyolojik cinsiyeti ile sonradan inşa edilen toplumsal cinsiyeti aynı olan kadın demektir. Yani aslında bir kişi kadın olarak “cisgender” (natrans) ise, o bir “cis kadın” demektir. Son dönemde kullanımı artan ve haberlerde de karıştırılabilen “cisseksist” gibi LGBTİ+ kavramlarının sözlük anlamlarını 2020 Onur Haftası’nda hatırlatıyoruz.

Cis kadın ne demek

LGBTİ+ topluluklarda son dönemde daha sık kullanılan bir kavram olan cis kadın, en kısa ifadesiyle, trans olmayan kadın anlamına geliyor. Yani hem biyolojik hem de toplumsal cinsiyeti kadın olan bireye cis kadın deniliyor.

Türkiye’de son dönemde sosyal medya ve gazeteler üzerinden yürüyen tartışmalarda daha sık görsek de, dünyada birçok platformda cis kadın ifadesi yıllardır kullanılıyor. Örneğin Facebook, 2014’te yaptığı değişiklikle, bu platformda sosyal medya hesabı açanlara cinsiyet olarak cis kadın seçme hakkı vermişti.

Geleneksel “erkek” ve “kadın” ikili ayrımının toplumsal gerçeklere göre gözden geçirilip çeşitlendirildiği bu süreçte Facebook’un kendi toplumsal cinsiyet listesinde cis kadın dışında da şu terimler bulunuyor:

“Cinsiyetsiz, Androjin, Androjinus, Bigender (Çift cinsiyet kimliğini barındıran), Cis, Cis Erkek(male), Cis Dişi, Cis Erkek (man), Cisgender, Cisgender Dişi, Cisgender Erkek (man), Cisgender Erkek (male), Cisgender Kadın, FTM (kadından erkeğe geçiş yapmış), Kadından Erkeğe, Akışkan Cinsiyet, Uyumsuz Cinsiyet, Cinsiyetini Sorgulayan, Değişken Cinsiyet, Genderqueer, Interseks, Erkekten Kadın, MTF (erkekten kadına geçiş yapmış), İkili Olmayan, Hiçbiri, Neutrosis, Diğer, Pangender, Trans, Trans*, Trans* Dişi, Trans* Erkek (male), Trans* Erkek (man), Trans* Birey, Trans* Kadın, Trans Birey, Trans Dişi, Trans Erkek (male), Trans Erkek, Trans Kadın, Transgender, Transgender Dişi, Transgender Erkek (male), Transgender Erkek (man), Transgender Birey, Transgender Kadın, Transfeminen, Transmaskülen, Transseksüel, Transseksüel Dişi, Transseksüel Erkek (male), Transseksüel Erkek (man), Transseksüel Birey, Transseksüel Kadın, Two Spirit (Çift Ruhlu).

Cisgender (natrans) ne anlama geliyor

Biyolojik ve toplumsal cinsiyeti aynı olan bireylere “cisgender” deniliyor. Yani bu birey her iki cinsiyet açısından da bir erkekse “cis erkek,” kadınsa “cis kadın” oluyor. Yani cisgender, “transgender” kavramının tam tersi.

Trans bireyleri yabancılaştırmadan “transseksüel olmayan” kişilere atıfta bulunmak için “cisgender” terimi yaratıldı. Cisgender‘ın Türkçe karşılığı olarak genelde “natrans” kullanılıyor.

Cisseksist nedir

Gaia dergisine göre “cisseksizm” kavramını ilk kez kullanan isim; Alman sosyolog, hekim ve seksolojist Volmar Sigusch. Sigusch bu ifadeyi 1990’lı yıllarda üç ayrı makalesinde kullanmıştı.

Cisseksizm, cisgender olmayan insanlara karşı önyargı ve ayrımcılık olarak tanımlanıyor. Bunu yapanlara cisseksist deniyor. Cisseksizm, kişinin kendini hissediş ve ifade edişine yönelik, bilinçli ya da bilinçsiz şekillerde gelişebiliyor. Bu, yalnızca cinsiyetçi insanların normal ve doğru bulduğu bir düşünce şekli. Tüm trans bireyler için ve “erkek/kadın” ile sınırlı cinsiyet anlayışı dışında anatomik özeliklere sahip diğer herkes için yaralayıcı olarak niteleniyor.

Cisseksizmin ‘transfobi’den temel farkı ise trans deneyiminin ‘yanlışlığı’ndan ziyade, cisgender deneyiminin “doğruluğuna” odaklanmasında yatıyor. Cisseksistlik, genelde bilinçsiz yapılıyor ise bir “hata” formunu alıyor. “Cisgender bireylerden farklı insanların da var olduğunu unutmaktan doğan bir çeşit önyargı veya peşin hüküm hâli” diye de tanımlanıyor.