İnternet, artık hepimizin hayatının olmazsa olmaz bir parçası hâline gelmiş durumda. Sınırları neredeyse belli olmayan bu iletişim aracı, özellikle de gazeteciler için yepyeni bir alan. Ancak her ne kadar hepimizin ulaşabildiği bu sınırsız mecranın bir sonu yokmuş gibi görünse de, internetin daha da derinlerine inmek mümkün. Bu yazıda, sizleri bu derinliklerle tanıştıracak ve bu alanı gazeteciler için nasıl daha kullanışlı hâle getirebileceğimiz üzerine bazı fikirler paylaşacağım.
‘Deep web’ bildiğimiz internetten görünürde çok farklı sayılmaz. Burada da internette yapabildiğimiz birçok şeyi yapmak mümkün. Ancak internetin bu kısımlarını derin yapan özelliği, ona bağlanmak için normal bir tarayıcıdan daha fazlasına ihtiyacınız olması. Örneğin Onion ağlarına bağlanbilmeniz için, en azından Tor Browser Bundle’ı kullanıyor olmanız gerekir. Çünkü bu alanın içerisine kurulan web siteleri, yalnızca bu protokol üzerinden gelen istekleri kabul eder. Normal web siteleri ise, özel bir müdahale olmadığı sürece her isteğe açıktır. Bu yüzden, Google interneti indekslemek için robotlarını gönderdiğinde .onion uzantılı sitelere ulaşamaz.
Tor kullanmaya başlamak için şu rehberlere bakabilirsiniz: http://bit.ly/torwindows – http://bit.ly/tormac
‘Derin internet’ aslında buna benzer birçok protokolü barındırır ve her birinin işleme şekli farklıdır. Örneğin Tor ve buna bağlı olan Onion sistemi, bağlantınızı rastgele bir hâle getirerek ve arada şifreleyerek sizin güvenliğinizi ve anonimliğinizi sağlar. Ayrıca Tor üzerinden yalnızca .onion uzantılı siteleri değil, normal web sitelerini de ziyaret edebilirsiniz. Ancak I2P, tamamen bağımsız bir protokoldür ve bu sistem üzerinden yalnızca bu ağın içerisindeki web sitelerini kullanabilirsiniz. Bu farklı protokollerin ortak noktası ise kullanıcılarına güvenli-anonim bir iletişim sağlamak ve istediklerini özgürce paylaşabilme imkânı vermek.
ARKA SOKAKLAR
Elbette bu araçların, tıpkı normal internetin kendisinde olduğu gibi, birçok kötüye kullanımı da bulunmakta. Bunlar arasında en meşhuru uyuşturucudan, suikastçiye kadar her şeye ulaşabildiğiniz bir tür “karanlık işler ebay’i” olarak anılan Silk Road isimli siteydi. Bunun yanı sıra bu alanların çocuk pornosu, teröristler arası iletişim vb. amaçlar için kullanıldığı iddiaları da sık sık dile getirilmekte. Her ne kadar bunlara zaman zaman rastlanıyor olsa da, ‘deep web’in yalnızca bunlar için kullanıldığını iddia etmek büyük bir haksızlık ve hata olacaktır.
TAM BİZLİK
Sansürlenmeden, takip edilmeden ve anonimliğini koruyarak araştırma yapabilmek, başka insanlarla görüşebilmek ve bilgi paylaşabilmek isteyen aktivistler ve gazeteciler; ‘deep web’in son zamanlardaki en yoğun kullanıcıları. Tüm bunları bir arada sağlayabilen ve isteklere göre maniple edilip farklı amaçlarla kullanılması mümkün olan bir altyapının özellikle gazetecilere nasıl büyük imkanlar sağlayabileceğini tahmin edersiniz.
Örneğin Wikileaks, artık bir .onion sitesinin olmasının yanı sıra tüm belge alışverişi işlerini de ‘wlupld3ptjvsgwqw.onion’ adresine taşıdı ve deep web dışında iletişim kabul etmeyerek hem kendilerinin hem de kaynaklarının güvenliğini sağlama kararı aldı.
Bunun yanında Aaron Swartz’ın fikir babası olduğu SecureDrop isimli belge transferi sisteminin omurgası da Tor’a, yani ‘deep web’e dayanıyor. Bu sistemin amacı, gazetecilere belge sızdırmak ya da gizli kaynak olmak isteyen insanlara güvenli bir yol sağlamak. Freedom of the Press Foundation’ın bir projesi olan SecureDrop’u şu anda kullananlar arasında Washington Post, The Guardian, Gawker Media, Forbes ve The New Yorker gibi birçok gazete ve yayın kuruluşu bulunmakta.
ÜTOPYAMIZ YAŞIYOR
Özetle, teknolojinin getirdiği imkanların yanında tehditlerin de çok büyük olduğu günümüzde, gazetecilerin en büyük ihtiyacı güvenlik ve anonimlik. Dolayısıyla deep web bizim için bir kurtarıcı.
Her ne kadar şüpheyle bakılsa ve ismini karalamak için özellikle devletler ciddi çaba harcıyor olsa da, aslında derin internet bizim normal internet ile gerçekleştiremediğimiz ütopyanın günümüzdeki hâli. İnternet ilk ortaya çıktığında insanların güvenli bir şekilde her şeyi paylaşabileceği ve bilginin özgürce tüm dünyaya yayılabileceği bir yer olarak hayal edilmişti ya, işte o hayal şu anda deep web projeleri ile yaşatılmaya devam ediyor. Heyecan verici, değil mi?
PARMAK PC
Eğer araştırmacı veya sürekli hareket hâlinde olan bir gazeteciyseniz, Tails isimli işletim sistemini kullanarak da güvenliğinizi sağlamanız mümkün. Bu işletim sistemi sadece bilgisayarınıza taktığınız USB bellek üzerinden çalışması, bilgisayarınızda hiçbir iz bırakmaması ve tüm internet trafiğinizi deep web üzerinden geçirerek sizi korumasıyla biliniyor. Yazılımcı ve gazeteci Jacob Appelbaum, bu işletim sistemini kullanan ve yayılması için çabalayan tanıdık isimlerden birisi.
(Journo dergisinin Temmuz 2015 tarihli üçüncü sayısından alındı)
