Ankara Gazeteciler Cemiyeti, yılın 3. çeyreğini kapsayan Türkiye medyası izleme raporunu yayımladı. Rapora göre son 3 ayda Türkiye’de 48 gazeteci saldırıya uğradı, 15 gazeteci gözaltına alındı. Yazılı basında tiraj kaybı sürerken RTÜK, eleştirel yayınları nedeniyle televizyonlara ceza yağdırmaya devam etti.
Gazeteciler Cemiyeti’nin Avrupa Birliği finansmanıyla yürüttüğü “Demokrasi için Medya, Medya için Demokrasi Projesi” (M4D) kapsamında hazırlanan 2021 temmuz-ağustos-eylül döneminin ‘Medya İzleme Raporu‘nda öne çıkan bulgular şöyle:
- Gazetecilere saldırıların tehlikeli boyuta ulaştığını ortaya koyan rapora göre 2021’in ilk 9 ayında saldırıya uğrayan gazeteci sayısı 103’e tırmandı. Rapora göre basının demokratik işlevlerini yerine getirmesinin önündeki engeller artıyor. Yargılamalar, tehditler, hedef göstermeler ve saldırılar gazetecileri görev yapamaz hâle getiriyor.
- Temmuz, ağustos ve eylül aylarında gazeteciler silahlı, bıçaklı ve yumruklu saldırılara uğradı. En az 48 gazeteci meslekleri nedeniyle çeşitli kesimlerin saldırılarına maruz kaldı. İstanbul, Ankara, Diyarbakır, Konya, Zonguldak, Aydın, Sivas, Karaman, Nazilli, Batman, Mersin ve Marmaris’ten gazetecilere saldırı ve ölüm tehditleri raporlandı. Kutuplaşma gazetecilerin can güvenliğini tehdit eder hâle geldi. Siyasilerin, resmi görevlilerin, yerel güç sahiplerinin gazetecilere yönelik hedef gösteren söylemleri pek çok yerde sokak saldırılarına dönüştü.
- Adliye önünde ruhsatsız silahıyla gazetecilere ateş eden saldırganın “iyi hâlden” serbest bırakılması gibi örneklerle gazetecilere karşı suçlarda cezasızlığın sürdürdüğü bildirildi. Rapora göre saldırganların yakalanamaması ya da ceza almadan sokağa salıverilmeleri şiddete cesaret veriyor; herhangi bir gazetecinin herhangi bir nedenle şiddete uğraması sıradanlaşıyor.
3 ayda 106 gazeteci yargılandı, 9’u hapis cezası aldı
Temmuz, ağustos ve eylül aylarında en az 15 gazeteci gözaltına alındı. Temmuz ayında 49 gazeteci yargılandı. 1 gazeteciye 11 ay 20 gün hapis cezası verildi. 1 gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı. Cumhuriyet gazetesine 1 milyon TL tazminat istemiyle dava açıldı.
Ağustos ayında 8 gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı. 4 gazeteciye dava açıldı, 2 gazeteciye hapis cezası verildi.
Eylül ayında 49 gazeteci yargılandı. 3 dava karara bağlandı, 6 gazeteciye hapis cezaları verildi. 4 gazeteci hakkında yeni davalar açıldı. 6 gazeteci haklarında başlatılan soruşturmalar için ifadeye çağrıldı. 3 gazeteye 100’er bin TL’lik tazminat davaları açıldı. 1 gazeteci hakaret suçundan cezaevine girdi.
RTÜK’ten milyonlarca lira ceza
2021’in ilk 6 ayında Halk TV, Tele 1, KRT ve Fox TV’ye 22 ceza veren Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) temmuz, ağustos ve eylül aylarında para cezalarını arttırdı. 3 ayda Tele 1’e 10 kez, Halk TV’ye biri 3 kez program durdurma ve aylık gelirinin %3’ü kadar para cezası olmak üzere 7 kez, KRT’ye 5 kez ceza kesildi. Fox TV’ye çoğu haberler nedeniyle olmak üzere 4 kez ceza veren RTÜK, belediye başkanının sözleri nedeniyle TR35 TV’ye de ceza kesti. Habertürk TV’ye, Show TV’ye, Bloomberg TV’ye ve TV 100’e de para cezaları verildi.
Tirajlar 6 yılda %50 azaldı
Resmi istatistiklere göre, basılan gazete ve dergi sayısı ile toplam tiraj 2013’ten bu yana istikrarlı biçimde azaldı ve son 20 yılın en düşük seviyesine geriledi. Tüm gazetelerin yıllık toplam tirajı ilk kez 1 milyar adetin altına indi. Temmuz, ağustos, eylül aylarında yaygın gazetelerin ortalama günlük tirajı, önceki 3 aya kıyasla 43 bin azalarak 1 milyon 753 bine geriledi.
Raporda, “dezenformasyonla mücadele” gerekçesiyle hazırlanan yasa teklifinin, içereceği tanımlamalar ve cezalar konusundaki belirsizlik nedeniyle planlandığı tarihte Meclis’e sunulamadığı da belirtildi. Hükûmetin bu girişimi raporda “sansür hazırlığı” olarak nitelendi.
