İran’da Devrim Muhafızları’nın, ABD ile askeri gerilimin arttığı günlerde bir Ukrayna yolcu uçağını yanlışlıkla düşürmesinin ardından komşu ülkenin medyasında önemli gelişmeler yaşanıyor. Gazeteler “İstifa” başlıklarıyla çıktı, en az üç kadın televizyoncu görevi bıraktı, haber siteleri kapatılıyor.
Ukrayna Uluslararası Havayolları’nın 752 sefer sayılı Tahran-Kiev uçağı, 8 Ocak’ta İran başkentinden kalkış yaptıktan dakikalar sonra vurulup düşmüş, içindeki 176 kişi hayatını kaybetmişti.
ABD’nin İran’ın en üst düzey komutanı Kasım Süleymani’yi Irak’ta bir insansız hava aracı saldırısıyla öldürmesinin hemen ardından gelen olayın ardından Tahran ilk aşamada uçağın teknik bir nedenle düşmüş olabileceğini açıklamıştı.
Uçağa Tahran yakınlarından bir füzenin atıldığını gösteren bir videonun ortaya çıkmasından sonra Devrim Muhafızları, ABD’ye karşı en üst düzey alarm durumundayken bir “insan hatası” gerçekleştiğini kabul etti. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani “affedilmez bir yanlış” yapıldığını söyledi. New York Times’ın dün yayımladığı yeni görüntüler ise uçağa bir değil, iki füze isabet ettiğini gösteriyor.
’13 yıldır size yalanlar söylediğim için beni affedin’
ABD yaptırımları nedeniyle ekonominin yeniden tepetaklak olduğu İran’da bir yandan rejim karşıtı protesto gösterileri sürerken, onlarca sivilin Devrim Muhafızları’nın hatası sonucu ölmesi tepkileri iyice artırdı. Ruhani lider Ali Hamaney ve Devrim Muhafızları’na yakın “şahin” kesim ile Ruhani çevresinde toplanan reformcuların çatışması, medyadaki gelişmelerde de gözleniyor.
Son günlerde neredeyse bütün İran gazetelerinin birinci sayfalarında yetkililer istifaya davet edildi. Ancak önemli bir nüans var: Muhafazakar gazetelerin istifa çağrıları Ruhani ve ekibine yönelik iken, reformcuların gazeteleri Hamaney ve Devrim Muhafızlarına yakın isimleri görevi bırakmaya davet ediyor.
Devrim Muhafızları’na yakın yetkililerin istifasını isteyen ve Ruhani’yi destekleyen haber sitesi Entekhab ise hızla kapatıldı.
Devlete ait İran İslam Cumhuriyeti Yayın Kurumu’ndan (İRİB) en az iki sunucunun bu süreçte istifa ettiği bildirildi. Saba Rad ve Zehra Hatemi adlı sunucular, artık medyada görev yapmayacaklarını sosyal medya üzerinden açıklarken neden belirtmediler.
Kanal 2 televizyonunda çalışan bir diğer ünlü sunucu olan Gelare Jabbari ise Instagram hesabından yaptığı paylaşımda, “İnsanlarımızın öldürüldüğüne inanmak bana hâlâ zor geliyor. Bunun bilincine bu kadar geç vardığım için beni affedin. 13 yıldır size yalanlar söylediğim için de beni affedin” dedi. İstifa eden Jabbari bu paylaşımı daha sonra sildi.
‘Gerçekleri öğrenmek için uluslararası medyaya bakmak zorundalar’
Jabbari’nin paylaşımı, İran tarihinin Olimpiyat madalyalı tek sporcusu olan Azeri asıllı Kimya Alizade’nin, ülkesini terk edip Hollanda’ya sığınmasından günler sonra geldi. Alizade de son Instagram mesajında, “İran’da baskı altında olan milyonlarca kadından biri olarak yıllardır yetkililerinin yalanlarını tekrarlamak zorunda kaldığını” belirtmişti.
Tahran merkezli İran Gazeteciler Cemiyeti, resmi medyanın çoktan zarar görmüş itibarının bu süreçte iyice hasar aldığını ve bu kuruluşlara yönelik “kamu güveninin cenaze namazının kılındığını” açıkladı. The Guardian, “İran’da birçok gazete, okurlarının uçağın vurulmasıyla ilgili gerçekleri öğrenmek için uluslararası medya bakmak zorunda kalmasına öfkeli” diye yazdı.
Bu arada yarı resmi haber ajansı Fars, Ukrayna uçağının vurulduğu anı gösteren videoyu paylaşan kişinin Devrim Muhafızları tarafından gözaltına alındığını bildirdi.
Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde İran 180 ülke arasında 170. sırada. Aynı listede Türkiye 157. sırada.
